Lac. 7.41
&f‘r
repnb*vem»t*Hfic*»les, hicfaffus efim caput an- A
¿ d i. Quire fuper mola'm! Quia, ipie eft qui mo,
lentes ju,vat: ipfe eft qui dicit: Scrutamini Scrip*
turns, in quibus put at is vosvitam aternam habere.
84/Npli, fcenerator, hunc lapidem fupermo-
larem oppignerare, ne cadas fuper ilium. Om-
nis enim qui ceciderit fuper hunc lapidem , con-
quafiabitur; fuper quern ailtem ceciderit, com-
minuet ilium. Nec vidua: pignus fufcipias. Grave
6c utrumque fecundum litteram, ut ufiim,in-
ftrumentumque vivendi egeno auferas, aut vi- B
dux pignus detrahas; led gravius, fi animx qux
verbi vidua e ft, verbum teneas, 3 6c ci fterilita-
.tem viduitatis indicas.
C A P U T X X I I .
guem fosneratorem imitari debeamus; (bquomodo
Ecclefia Deus plus dederit, cm & ipfa pm reddidit
non exigenti; deque divina mifericordia acjudicii
dijpenfatione*
8j. \ Tque ut fciatis quod amaiiti hxc affeftu
fuadeam, ut fciatis quod liceat 6c
bene fcenerare,oftendam vobis quern fcenerato-
rem debeatis imitari. Duo, inquit, erantdebitores
uni fceneratori, units dcbebat denarios quingentos,
alius quinquaginta. Non habentibus illis unde redde-
rent, donavttutrifque. g u t s ergo eum plus diligit?
Rejpondens Si/non pharifaus dixit: Ajtimo quin is cut
plus donavit. Et laudata eft fententia ejus, dicen-
C A P U T X X I I I .
Oggerentibus ufura nntiquitntem reponilur etiam cut-
pant antiquant ejfe, quantfolutufn chrifius vene-
f i t , invexerit aittem diabolus : kuic foeneratores
adftntilari, nec non etiam eos qui fidejujforem ob-
ligantjn quo fibi altemmparantinimiium.guani
cavendum Jit, ne quis pro alio fe obliget * autfal-
temprofumntafuis majorefacultatibus!
88. T T Abetis ergo quern fequamini foenera-.
torem , ft vultis laude donari > ft vultis
non eife quod reprehendatur a nobis. Nos enitii
non perfonx obtre&amus, fed avaritix.Nec fal-
lit dixifle aliquos, cum ante hoc biduum tr- 'a -
tus nofter eorum compunxiffet affectum : .^ ld
fibi voluitEpifcopusadverfus foeneratores trac-
tare, qua ft novum aliquid admiflum fit, quafi id
non etiam fuperiores fecerint * quafi non vetus
fit foener e ? Verum eft , nec ego abnuo t fed Sc
C culpa ve • eft; Denique peccatum ab Adamrex
illo culpa, ex quo6c Eva : exillo prxvaricatio,
ex quo 6c humana conditioned ideo Chriftus ve-
nit, utinveterata aboleret, ly a co n d e re t6 c
qux inveteraverat culpa, ren :aret gratia. Ideo Aug1 lib. 1.
fe paflioni obtulit, ut renovareturfpiritu, 6c ab- /«/-
folveret univerfos* Diabolus autem Evam dece- e *g' }'
pit, ut fupplantaret virum yobligaret heredita-
rem.
89. Quid foeneratores faciunt? Decipiiint- de-
k 1 ffi ERR rr j_
Domino : Reite jadicaßi. Rede judicavic pha- D foeneràtos; óbHgant fidejuflòres.: fed n ò n tobias rrf. j. §
rifxus, qui male cogitavit, putans quod ignora-
ret magis Dominus peccata mulieris, quam do-
naret. Sed laudatur ejus fententia, ut excufatio
ei omnis adimatur.
86. Plus remiflumeft E cclefix, qux congregata
eft expopulo nationum, quoniam jflus debe-
bat : fed 6c ipfa plusfolvit non exigenti, fed do-
nanti.Dedit aquam pedibusChrifti,quiafua pec.
' cata mundavit : ofculata eft pedes, ferens pads
pignus quxfivit, aut fidejufibrem popofcit. Gu- & 4-
randum eft igitur, ut fidejufibrem requiras, ut
eum tuis nominibus adftringas. Ecce paratur ai-
ter inimicus. Nam cùm nonhabueris unde debi-
tum folvas, ilte prò te tenebitur. Inveniris ineo
circumventor 6c fallax , qui amicum deceperis."
Ille nudabitur, ille prò te in vincula ducetur : il- ,
lum graviorem exa&orem creditore patieris qui
allegat : ftimula civem tuum quem fpopondiiti/
infignia : inifit oleum in pedes ejus, mifericor- E ^ca " et ut ,^P^e quoque incipias ingratus., 6c
diam 6c ipfa in pauperes conferendo.Ifti funt pedes
Chrifti,in liis innocentius ambular Chriftus.
Et capillis capitis fui terfit. Chrifto enim humi-
Iiatur, quicumque habet humilitatis affectum.
ibidem. 47. Et ideo, inquit, dimi finfunt peccata ejus multa, quoniam
dilexit multum.
. 87. Adverte quod Dominus 6c mifericordiam
quafi Iiberalis impertit, 6cjudicium cum mifera-
tione difpenfat. Ante donavit per gratiam , fed
quibus donaret fciebat. Non habet quod excu-
iet Judxus. Mihi quafi peccatori plura donavit,
illi quafi ingrato minora conceflìt. Scivittamen
quod 6cille quafi ingratus non poifit quod acce-
piftet exfolvere, 6c Ecclefia memor gratix eo
plura folveret, quo plura meruiflet.
a . Edit, omnes, tu quidam miT. ut ci fierilitatem viduitatis induis
: a lii meüoris not* e i -------indicas, hoc e f t , imperCs.
* . LX X . Interp. ¡Juv.it ÿtÿ i h i dju-ppù àtsri ¿q$> Ql. Aycfra
'you d.uufm\ir. Unus înfl". atque edit. Complut, ut No -
ilius docet j iJtavir ybç ibà ùi/vj V'tSp Q<- Ayct^bÀ iJ'/jlvj
:c. Sed Ambrofium legiifc o p o r tc t , ÎJuvti -dd djjypuù twrJ
sIp Qt ùyct’J'lut. E f'/jLù Sec. quemadmodum obiervavit idem No -
lius. • WÊ M
b. Omne.edit. ne f i quod tibi ( u t habet ufus amieitia ) dtbetur ,
it debitor dederit gratia, vet. edit, cum mff. T o rn . & Wi£t. utviprxtereasillud
quod fcriptumeft: Gratiam repro- eccU. tf.
mijforis ne oblivifcaris ; * dedit enim pro teanimam- 10, *
bonam. Necefle eft dicas:Quis enim te quxrebat'
fidem dicere? Nam nifi tu fidem dixifles, ego non
accepiffem pecuniam. Adulteram accepi pecu-
niam, xs auro admixtum mihi dedit: utinam te
non obtulifles / Fortafie creditor te fubornavit,
vel tu ilium.
■ 90. Ergo cave ne alier v i| l obliges debito j ne
F hoc quoque vendidifie C la r is :b ne fi quid tibi, b
ut habet ufus amicitix, debitor dederit gratix,
te videatur emifle. Aut fi vis intervenire, move-
ris amici obfecratusoratis,erubefcis negare5ita
interveni, ut fi debito iolvendo non fuerit, de
tuo noveris efle iolvendum. In hxc paratus accede.
Legifti.enim: Non fpondeas fuper virtuteni Eccli. s .h
tuam j ft enim fpoponderis, quafi refiituens cogita. Et
infra: Recipeproximumfecundum virtutem tuam,dr ibidem.»;
deatur emifle- Rom- ut ate videatur emifle- A lii mfl. ut in textu. x 7 ’
Rurfus ubi edit. ant. noveris amici obfecratus or at is , erubcfccs negate.
Rom. & niff, moveris. . . . erubefces. T h u an . Dion. & Colb.
erubefcis negare. Latinius conjicic reponendum, nam vert amici
obfecratus See. Verum ifta conjcCbura nihil eft opus, ut difpicicnti
planum l ie t : modo ante verba moveris, Se erubefcis, fubintelligac
particulam ,f i . Denique p ro , f i debitumnon folutumfuerit, ut in
ant. edit, ac mff. diiobus legere eft ; Rom. 8e m ff totidcm exhi-
bent , f i debitor fclvendo non fuerit: a lii omnium vctulliflimi , f i
debitofolventio Sec. ubifubintelligendavox , amicus.
adtende tibi ne cadas, id eft,ne majore te obliges A enim dubitare debemus quod in mercenario poft
3 nominis quantitate quàmferre poftunt 6c exfol- fit efie Angelus, cùm efle poffit Chriftus, qui
vere tuarùm copix facultatum.Si enim quod ha- in minimo quoque efie confuevir.
bes tradas, amififti opes, non amififti fidem. Fa- 92. Redde ergo mercenario mercedem fuam ,
mx tux damna non fentis, redemifti amicum fi- nec eum laboris fui mercede defraudes;quia 6c tu
ne tua fraude. Alibi quoque id te monent Pro- mercenarius C h i ifti es, 6c te conduxit ad vineam
verbia Salomonis dicentis : Spondens fponde ami- fuam ,6c tibi merces repofita eft cxleftis. Non
co tuo, quemadmodum qui obligatfe fponforem ami- ergo Ixdas fervum operantem in veritate m ue
corum fuorum. Si autem non habes , audi quid Sa- mercenarium dantem animam fuam : non dc.pi-
Jomon dicat : Noli te dare in fponfionem erubefeens cias inopem qui vitam fuam labore exercet fuo,
perfonam-yfi enim non habueris unde folvas,auferent B & mercede fuftentat. Hoc est enim interficere
firamèntum defub lateribus tuis. Ergo bonusFoene- hominem, vitx fux ei debita fubfidia denegare,
rator acquirer gratiam j execrationem improbus. Et tu mercenarius es in hac terra : da mercedem
C A P U T V’ V T V mercenario, ut 6c tu poffis dicere Domino, cùm
1 U 1 A A 1 V . precaris : Da mercedem, Domine, fufiinentibus te. Ledige,
guomodo Tobias in mercedi s folutione nobis imi tan- . 93* Tobias tibi dicit : Luxuria mater efl f amis, ìjfM r
dus j quodvefienerandigenus idem nos doceat? Si110 continentiam docet. Dicit etiam : Merce- ibidem, ledern
omni homini qui penes te operatusfuerit, redde
91* O Ed non his tantum virtutum finibus con- eadern die, & non maneat penes te merces hominis •
tentus ianétus Tobias, mercenario quo- & merces tua non minorabitur. Dicit tibi : Noli v i - ibidem 16
que fci.vit fòlvendam effe mercedem, dimidium num bibere in ebrietatem. Dicit tibi : De pane tuo lbidem ,
• ufque obtulit} meritòque prò mercenario inve- communica efurientibus.Vide quid te foenerare cu- * ì?
nit Angélùm. Et tu unde fcis ne forte juitum ali- piat : Et de vefiimentìs tuis nudos tege : ex omnibus ibidem, n.
quem mercede defraudes, b pejus fi infirmum ? qua abundaverinttibi J a c eleemofynam. Omni tem-
V x enim illi qui feandalizaverit ’’num de pufil- pore benedic Dominum. In his itaque fcenusxterlis
iftis j Qui feis an in eo Angei fit ? Neque num e ft, 6c ufura perpetua.
a. Mff. Torn. & ViCt- cam edit, numifmat., quantitate. Sed I I b. Edit. vet. punifne, Rom. punire infirmum. Codex Tom. punis
cuir. Thuan. Laud. Dion. & Colb. iegendum ,nominis quantità- 1 f i infirmum. Vide, puniße infirm um. Melius Thuan. Laud. Dion.
te ; nomen enim hac in materia idem eft ac debitüm. Uiidè iftx lo— j J & Colb. pejus f i infirmum.
cutiones, nomina contraherè, nomina diffolveic, & ßmilcs. j [
I N L I B R O S
D E I N T E R P E L L A T I O N E J O B E T D A V I D
A D M O N I T I OC
Onfiat hic tratfatus quatuor libris de Interpellation ( idefi, expofiulatione feu querela ) Job 6c David
, qui non omnes fimul in A mbrofi anorum operum edit io ni bus prodierunt. Enknvero qui antiquiores
curaverunt editiones, cìim inmutilum exemplar incidiffent, librum fecundum pr¿termifere. Hunc primus omnium
cvulgavitErafmus ,fed cum hujufm'odi 3 cenfura , qua ipfium DoBori nofiro abjudicatum autfori libri de a Epifi-huic
Vocatione Gentium adtribueret. Ejus unicum argumentum efi fiyli quem ab Ambrofiano longe diverfum effe lì„e0JtAm
aufumar, diferepantia. Gillotius vero qui pofi eum in edendis Ambrofii operibuslaborem fufeepitnon medio- brof.
crem, acerrime hanc ejufdem opinionem impugnai, b illam fulcroparum admodum tuto nifi contendens j cùm b. Vmfat.
videlicetfanti is fatribus minime infolens fuerit fiylum fuum pro materia, tempore, vel perfonis quas allo-
quebantur, mutare j cùm praterea codices mff. quos è diverfis bibliothecis conquifierat, magno confenfu hanc nitomfe-
omnem lucubrationem Ambrofio adferibant. Gtllotio etiam fujfraganturea quibus ufifumus, exemplaria, quo- cu”d*m_
rum unum fin minus tam multx eft antiquitatis, ut jurare poffis xtate divi Ambrofii fcriptum effe, David*™
quemadmodum de quodam è fiuis loquitur idemc Gillo tius, atfaltem mille annos ut minimum proferì. In eo c.Loc.dt.
quatuor hi libri eodem ordine ¡acfub iifdem ti tuli s, quibus illos edendos curavimus, exhibentur.
A t vero etfi nobis dcejfent tanta autióritatis manuferipti, tamen tpfa B. Prajùlis verb a , & to ti us operis
feries planum faceret fecundum hunc librum nihilo minus quam tres alios deberi Ambrofio. Nec illud adfercre
dubitamus, Erafnum ipfum prorfus opinionem Jùam f i modo horum quatuor librorum initia invicem contuli
Jet, ejuraturum fuiffe. g u id enim evìdentius iis verbis quibus Ambrofius per ordinem querelas a fantiis
job ó* Davidfuperhominum miferiis habitus examinaturum fe profitetur ? Utriufque igitur, inquit,d inter- d. Lìb. i.
pellationes confiderare cordi eft Suo igitur ordine fpectandx nobis funt. Hocutique non nifi primis W j f '
duobus libris prafiare potuit, quod & ibidem a fe prafiitum tradii, cùm initio tertii librifie* loquitur : Supe- c . c»p. i-
rior nobis difputatio fuit de interpellation fandorum ( nempe lob & David ) quod fragilis 6c imbe- num l-
cilia conditio humana &c. Pofiremo quifquis eumdem fecundum librum cum ejufdem operis quarto compo-
nere voluerit,is procul dubio per fe intelliget, earn diverfitatem quam Erafmus jatiitat ,purum putum effi
commentum.
Romani quidem editores hos omnes libros ex aquo fub Ambrofii nomine cum aliis ejufdem operibus pralo fub-
jecerefied eosfortaffepaulo audacius difiraxere ab invicem. Primum actertium librum tamquam commentarla