ill
C A P Ü T ï I ï.
Temperantiamfapi enfiam i difciplìnam a Domino
doceri ; quod [equi tur ad ftudtum cohortatio : item
vulpam noftram adferibendam effe foli naftra vola
fi tati, qua ve l peccato vcljuflitia fervi mus; aC
demam atra fervitus atri pr¿ferenda videatur?
o. a y 'X O c e r e autem Dominum eam,& làpien-
l^ t iam ,6 c dìfciplinam Scriptura teftacur,
De temperantia in Lege; de ceteris in librojob,
A corpori tuo, membra tuaàima peccati funt. Vidifti
poflèffionem pupillorum paternis eos ex-
puliiti fedìbus>, tranftulifti términos quos pofue-
runt patres tu i, membra tua arma iniquitatis
funt» Affedus igitur, non caroaudor eft culpa:,
caro autem voluntatis miniftra. Noli ergo vendar
nos voluntas noftra;
11. Clamar Apoftolus : Neßitis quoniam cui eie- ¡
hibuißis vos fervos ad obediendum,fervi efiis ejus cui
obediflis,ßve peccati in m ortemßve obeditionis in ju ffob.
in quo fcriptum eft: Nonne Dominus eflqui doce t in - B titìam ì Ergo fi aut peccato lêrvimus,autjuftitiæ,
F fai. 110»
tellettum & difciplinam?Etm Evangelio Dominus
ipfe a it: Difcite dme quia mitis fum,& hamilis cor-
de.Et alibi ad difeipulos ait: Ite, docete omnes gen-
tes,baptizantes eas in nominePatris dr Filii dr Spiritus
fanttt. Unde autem difcipulididi? Aut quid
aliud ä Chrifto nifi virtutum operari precepta
difeebant ? Denique David ait: Venitefilii, audite
I ¡ .q . c. I.
Non efl
confideremus in qua parte fervitus tolerabilior *
frudus uberior.Sed qui poteft elle fruòlus in morte
? Peccati enim ftipendium morsj&ideo nullus
ineo frudus eft,fed pudoris difpendiunij cùrii ea.
qua: geilìmùs , erubeicimus, Servire autem jufti*
tice libertas eft. J>hti enimvocatus ejl in Dominofer-
vus,libertus efl Domini.S imiliter qui libervocatus efty
m e, timorem Domini docebo vos» Utique timor Dei Jervusejl C^ri/?/.Utraque conditio optima,eife fub
de numero virtutum eft 5 quia initium iàpientiæ Chrifto, lub quo Se pretiofa lervituSj 6c gloriola
timor Domini, per quem adfeifeitur piæ forma C libertas. Pretiofa fervitus quali tanti fanguinis
. doctrina:,de qua Paulus zit-.Cratias autem Deo quod
fu tflis fe r v i peccati ,fe d obedifiis e x corde in earn fo r»
mam dottrina, in qua traditi eftis : liberati autem a
peccato, fe r v i f atti eflisjufiiùafDocixmd. igitur facit,
ut poflimus pervenire ad juftitiam. Poteft igitur
acquiri juftitia difeendo. Intendamus igitur iludió
in formam Evangelica: doctrina:. Minimum
ftudii plerumque pro maximo habetur.In ftudio
enim funt omnia,per quod adhibeturobedientia,
pretio comparatatgloriofa autem libertas quanì
nulla fervitus culpa: b nulla peccatorum vincula
conftringunt,nulla flagitiorum onera, nulla criminum
commercia degeneris nexui fervitutis
addicunt.
12. Difce humilitatem, ó horiiö, apolioliei vim
cognofee magifterii. Si lervum te dicas, libertus
es:lì liberum te jade s , fervus es. Nam Se ille qui
quali lèrvus redemtuseft,libertatem habet;5c ifte
quæ in utramlibet partem propenderit, aut cul. D °lu^ quali liber vocatus e ft, bonum eft illi ut 1erpam
adjungit, aut gratiam. Ha:c nos in primo
Adam traxit ad mortem , ha:c nos in Adam fecundo
ad vitam vocavit.
10. Non eft quod cuiquam noftram adferiba-
mus a:rumnam,nifinoftre voluntati.Nemo tene*
tur adculpám,niíi volúntate propria deflexerit.
Non habent crimen qua: inferuntur reludanti-
bus : voluntaria tantum commiflàlequitur delie-
torum invidia,quod in alios derivemus. Voluntavum
Chrifti le eflè cognolcat, fub lolervitus
tuta eft , Se libertas fecura. Qui ali idiotam.
Paulum vel iniplo jure adlèrit? l -ìvit enim dif-
cernere inter Iihertum , Se liberum 5 Se ideo non
perfundorie fed proprie dixit : enim vocatus
eß in Domino fervus, libertus eß Dom ini:fimiliter qui
libervocatus efl,fervus eft chrifti. Re vera enim omnes
Chrifti liberti lumus,nemoIiber.Omnes enim
in fervitute generati. Quid fervili conditioni arrium
libi militem elegit Chriftus, voluntarium E rogantiam libertatis adliimis ? Quid titulos no.
fervum libi diabolus audionatur.Neminem jugo
fervitutis adftridum poflìd 3 nifi le prius peccatorum
cereei vendiderit. Q l cameni quali infirmali!
acculàmus ? Membra noftraarma funt iniquitatis,
Se arma juftitia:. Vidifti pauperem inju-
riam accipientem, protexifti eum, membra tua
arma pietatis funt, quibus pauperem ab injuria
-vindicafti. Vidifti egenum, donaftieum muneri-
bus, dextera tua mortem à tuo pedore repulifti.
bilitatis ufurpas,fervilis hereditas ? Nefcis quod
te Adæ atque Evæ culpa mancipaverit fervituti»
Nefcis quod redemerit te Chriftus, non emerit.
Non auro, non argento redemti eßis de v an a veflra
converfatione paterna traditionisfed pretiofo f anguine
agni,clamat apoftolus Petrus. Ergo redemtus
à Domino es¿ Servus es qui crea tus es, lèrvus es
qui redemtus es,& quali Domino fervitutem debes
, & quali Redemtori. Nec inferiorem putes
Vidifti eum qui ducitur ad mortem, eripuifti p libertinitatem fub Chrifto,quàmlibertatemeflè
.eum, quia fcriptum eft : Eripe eum qui ducitur ad
mortem : membra tua arma funtjuftitiie, fi injufte
hominem perire non palfus es. Vidifti mulierem,
caftigafti corpus tuum,mortificafti libidines,pro-
caces meretricis oculos averlàtus delèruifti,
membra tua arma funt caftimonia:. Contra autem
, fi oculus tuus vidit mulierem ad concupii!
cendum eam, aperuifti vulnus, impreflifti. telum
a. V c t. edit. Doceri autem & fapunt'tam cod. Big. & T om . Do-
cert autem eam, & fapteniiam : cdic. Rom, denique , Docere autem
Dominum & [apientiam , cui conièntiuncalii mfl. n ifi in hoc quod
habent, eam &> fapientiam. Optime. V o x enim eam ad temperàn-
tiam referturb.
Ita edit. & mff. p r« e r Remig. -in'quo le g a s , Nifi ei fe prius
peccai or vere vendiderit: & Big. u b i . . . • peccatorum vincalis vere
( glofla jure ) vendiderit.
* . Q u i liberiate donatus fu c ra t , non ita fiebat fui ju ris , ut p a - <
Ad dignitatem æqualis,ad tuitionem præftantior
eft,ad gratiam par, adverfus lapfum cautior, ad*
verfusfuperbiam tedior. Italibertatem accepif*
tijUtmeminifle manumiilbris tui debeas, * c patrono
tuo noveris legitimum oblèquium deferen-
dum j ne ab ingrato revocetur libertas. Quid te
beatius,qui fub Domino regnas, 6c fub patrono
militas ?
| trono rdverentiam atque obièquium non deberet. Quod lì quando
I.contingeret ut ingratus adverfus patronum rcpcriretur, aut in in-
I feriorem libertatis gradimi rcdigebat.ur, aut ctiam omnino rcvo-
| cabatur in fervitutem : quaquidem pcena cum ob a l ia , tuni ob
nomcnmilitia:datum afficiebatur.Vidc T o in .i. Cod.Theod. lib .a .
T i t . a i - de Hered. Petit. & Comment. Gothofr. ibidem. Item
lib . 4. T i t . 11 . de Libertis & corum libcris , & ad eum ejufdcm
G othofr. Comment, ubi Ambrofianus lire locus refertur.
c A p 0 t i V. 1
Qu antum Deus homini conccßerit,cum e i Le gern dedita
& gratiam adjunxit. Vbi folvuntu r dua quaflio-
nes:£)uomodo bonafìt Le x,qua mortem opere turi Ó '
quomodo qua mortem operetur,mors nobis nonfit ?
*3* Uid autem eft quod tibi ñon contulitDo-
V J minus ? Legem dedit,ä peccatum prodi-
dit, 'adjunxit gratir ,y. Lexenim peccatumde-
nuntiavit: lèd in cr iitione lubrica penitus cohi-
bere non potuiti Cognovi enim peccatum quod
nefeiebam. Cógnovi concupifcentiam ellè peccatum
hac occafione cognitionis^ peccati ¡fera
cumulata funtjqüia peccatum qiiód ante per ig-
norantiam meam mortuum videbatuij in me rei
vixit : ego autem mortùuS fum peccati vulnere}
quia cognitio culpa: qux rr ' profutura vide-
batur,ha:c nocuit^ut feirem q ^d vitare non po-
teram. Peccatum enim prodidit, & per bonum
denuntiationis fute peccati ipfius acérbavit invi-
diam.Itaque fupra modum faclum eft peccatum (
mihijquia cu .latiim eft denuntiatione mandati.
C r e s c it ».liim culpa,cùm proditur^nec cave-
tur. Quomodo ergo bohiim martdatum, qiiod
mihi mors eft? Aut quomodo non eft mihi mors,
quod per bonlim fignificationis fax demonftran-
do peccatum, operatum eft in memortem? Nam
certum eft quod mors mihi accelT dum qúod
fació agnofeo peccatum,ficut ipfe . minus ait :
S i non veniffem, d* locutus fuiffem h is , peccatum non
haberent. ]
14. Quid miraris igitur fi Lex quibüfdam morti
f it , cùm mòrti fit 6c Domini falutaris ad ventus^
per querii redemti fumus?Infidelis enim mortem
fibi quierit ex gratiamianet autem mandati gra-
tia.Etenim ficut cognitio venenatorum poculo-
rum confummatur àddifciplinam medicina:: fíe
divinum mandatum ad vitam aternam.Sicut autem
ei qui male utitur noxiis potionibus,cognitiÖ
earum in malum vertitur & periculum 5 6c quo
magis venena cognoverit, hoc fe intelligit am-
plius periclitari : fic forma mahdat iis qui Legem
male interpretaiitur , vel -demonftrata atque in¿
terdida peccata vitare non poflunt,mortis auc-
tor eft.Sicut ergo bonum eft antidotumjetiamfi
imprudenti aut intemperanti non bonum:fic bo-
nüm mandatum , etiamfi intemperanti non bonum
eft. Ergo bonum mandatum * quod alicui
mors eft. Relponfum igitur habe primee propoli-
rioni : quia poteft effe bonum mandatum, quod
mihi mors eftj bonum per naturam íalutaris pree-
fcépti -, mors per intemperantiam carnis.
15.Et quia diximusefle bonum mandatum quod
riiihi mors eft , nunc difeutiamus quomodo non
fit mihi mors,bquod per bonum licet,tarnen mihi
operatum eft mortem. Sic enim propoluit Apof.
ij. tolus : Jjhgod ergo bontim efl, mihi mors efl. Abfit. Sed
peccatum, u t appa reat peccatum, per bonum mihi operatum
e f i mortem. Itaque fpedemus lìngula. Mandatum
utique Legis eft: Lex autemipiritaliseft,
cujus gratiam video, pulcritudinem laudo jfor-
mam predico,pra:ceptùm admiror: lèd quia car-
nalis fum ego venumdatus fub peccato , trahor
a. Reftituit Rom. edit. c V a t. cod. peccatum prodidit,<\\iod in vet.
edit. non iècus ac ininiT. aliis d èlìderatur, cujus camen loco V ale.
Long. & Theod. habent ,peccatumdelevit T o n i, peccatum dediti
S. Ambi*. Tom. ì.
invitus ad cùlpam; Efenim quali fervo Òiiìpa dó-
minatur. Itaque odi crimen, 8c facio.Mens oditj
car jncupilcit ;ego tarnen in utraque,qui Legi
me • confentio, & carne quod nolo, hoc ago:
Boi a ergo mandatum cui confentio ; 6c mens
bor 'ax quöd bonum eft,elegit. Bonaadjudi-
candum jlèa infirma plerumque ad refiftendum j
quia repugnat ei corporis appetenria, 6c capti-
Vam eam traliitaderroris illecebras.
i 6 . In quo périculo unum eft remedium , utr
quem Lex liberare non potuit, liberet Dei gra-
tia. Sic enim fcriptum eft : j nfeìixego homo,quis me
liberabitde corpore mortis hu]us?Gratia Dei per lefum
chriftum dominum nofirum. Itaque fit ut licet peccatum
quod latebat, id e ft, concupifcentia meà
quàm non putabam effe peccatum,mortem mihi
operata fit* dum pro ¡tur, & fupra modum fa&%
fit ipfum peccatum( 1 .c enim peccatum 6c fi n e i
cifebatur,led cognitione coacervatum eft, Se quali
incrementum.erroris aflumfit,atque in naturam
delidi celfic forma mandati ) mihi tarnen mors
non fit, cui prom timi eft ad Chriftum confugere,
per qugm folvimur omni mortis periculo.Ablò-
luta igitur etiam lècunda eft propofitio , quia
mandatum mihi Legis mors non eft,etfi mortem
ojperetur. Qiiod enim conturbamur, fragilitaris
eft : quod evadimus, Chrifti;
C A P U T V.
Sfufl ratione L e x nonfuffecerit : fe d neceflfariafuerit
* grafia per mortem chrifti donata ; eum quo nos
etiam mori, rifurgere, & verfari debeamus?
17. 1 f Rgo ut ad exordia lèrmohishujiis rever-
t » f tamur ,mens bona eft qua: habet trada-
tionem rationis, Se intendit làpientia: difciplinis:
led gravis luda eft ei cum mortis corpore,& plerumque
ratione mentis vincic carnis illecebra.
Et ideo Dominus primò Legem dedit, cui mens
hömiiiis le le adobtemperandum dedit,8cei lèr-
, vire coepit,ut eflèt fubdita:lèd caro fubieda non
eraqquia lapientia carnis non eft Legi lubdita,&
preceptis ejus repugnabat. Non enim poterat
virtuti obedire,cupiditatibus dedita^& lenociniis
carnalibiis implicata. Ideo laboraridumeft,ut te-
neamus Dei gratiam. Mens itaque bona, fi ratio*
ni intendat : lèd parum perfeda^nifi habeat gu-
bernacula Chrifti. Venie enim dominus Jelus,qui
iloftras palfiónes cruci fux affigeret, peccata do*
naret : in cujus morte juftificari lumus -, ut totus
' mundus‘ejus mundareturlànguine. Denique in
morte ipfius bap tifati lumus.
18. Si igitur in illius morte dimittuntur nobis
peccata jeciam peccatorum nobis paflìones in iL
liuft morte moriantur, illius crucis clavis affixa:
teneantur. Si in illius morte mortui lumus, quid
iterum tamquam viventes ad ea qua: funt mun-
dana revocamurj'Quid nobis cum elementis hu*
jus milndi ? Quid cum cupiditatibus ? Quid cum
luxuria atque lafcivia quibus eum Chrifto mortui
fumus ? Quod fi fimus in Chrifto mortui, in
Chrifto refurreximus : cum Chrifto igitur verlè-
mur: cum Chrifto fuperiora qua: fune* non qua?
I b Edit. Rom. Er quomodo per bonum mihi operatum eft mortemi
I contra cete ras edit, ae mlf
f f
Ìbidem 24.
&