indulgentem, perpetuis vigiliis intentam Deo j
ad. comprehenfionem rerum earum qua; funt,
& fingularum cauiàrum cognitionem. Sedetiam
futurorum inrerpres fapien,tia eft , fcit preterita
, & de futuris ieilimac. Seit verfutias lermo-
num , & iolutiones argumentorum. Signa Se
monftra fcit anteepiam fiant, & eventus tem-
porum & fieculorum. Non poteft igitur bonus
atque perfe&us non eile qui hanc acquifierit 3
quia & omnem habet virtutem , 6c imago boni-
tatis eft. Unde 8c feculi iftius fophiibe traxerunt
definitionem hujuirnodi., quod iapiens vir bo-
tius dicendi peritus fit.
77. Redeamus nunc ad donum Dei quo nihil
plenius. Quid enim melius iàpientia ? Quid
pejus vanitate 5 Quid deterius fuperftitione ?
Ideoque tamquam ei cui promifèrat plenitudi-
Gm. 1 7 . 6. nem perfeclionis, ait; Augebo te v a ld e , &ponam
a te in gentes,& reges de te erunt : a quia ejus qui fìde-
lis elt, totus mundusdivitiarum eft, Se augetur,
non minuitur ut ftultus. Ponitur in gentes Abra- C
ham, hoc e ft , fides ejus ad gentes transfertur,,
& reges fieculi qui credìderunt, & le iubjiciunt
pf. 67. }q. domino Jefu. cui dicitur : T ib i ojjerent reges mu-
nera. Nec illud abfurdum, quia ex genere Abra-
hae non iblum reges erunt dignitate,verum etiam
iili reges qui peccato non ièrviant, nec vincat
eos malitia , lupra quòs regnum mors non ha-
beat. Mentis quoque bona; cognovimus reges
eile Se principes inventiones , qua: ficut Abraham
médiocris quidem generationis proventus £
non habet, led abundat regalibus. Cui data eft
terra in pofleilìonem ; ut dominetur corpori,
nec fit capava carnalium voluptatum ,ièd quali
famulatu debito obnoxia caro menti ierviat. Secundum
periònam autem Abrahie evidens myil
terium Ecclefia:, quartotum orbem fidei herebi-
tate poflèdit, bene pater electionis dicitur, pater
fidei, pater pia; confelfionis,
C A P U T X I. r
Fraceptum cìrcumcìfionis Abraha datum quidfigni-
fic e ti quidve etiam infantibus oftano d ie non cir-
. cumcifis intentatum f it exitium? Sara nomini una
• l i itera additar. Abraham in faciem cadit & ridet.
Num idem dubitaverit ? Ipfi pro lfmaele oranti
annui t Dominus, ac f i l i um ex Sarra promi itit.
78. |i T quia ad perfe&um vocatur, oracu-
Gen. 17.10. I""1, lum perfe&fbnis accipit. Circumcidatis,
inquit, omne maficulinum vefirum, d e circumcida- p
tis carnem vefiram perfecta autem circumcifio
ipiritalis eft. Denique & Ie&io hoc docet cùm
Dey,t. 10. dicit : Circumcidite duri ti am cordis vefiri. Et hic
plerique ita accipiunt, ut fit : Circumtidatis omne
maficulinum vefirum, hoc eft, mentem veftram;
nihil eft enim mente validius. Deinde quia mall
Exod.ij.ir. culinum etiam fandum dicitur ; Omnis mafculus
adaperiensvulvam fan ttu s Domino vocal Vw.Quid
autem mente fandius, quie dat bonr '.mfemi-
na cogitationum , quibus aperit vub n anima:
conclulàm pariendi fterilitate ■ utpoL.c illas ina
. I ta infl". Corb. Long. Colb.' & M az . Alii autem, a c v et. edit- f
jjnia quiejns est. Rom. vero , quia qui ejufmodi eft.
• b M il. iiipra laudati, p.'ffio motus virili; , femìnarum mcnsìrua |
( pa/fio fc ilit c t ) fumai exordia, non male.
,c, Qua: lu e habes à v o c e , labor at ad voccm, Myfterii. cùm in J
vifibiles generationes edere utero ilio videlicet
ipiritali, de quo dicit Efaias : In utero accepimus Efai
Ó*parturivimus (piritum falutis ? Circumcifio ergo
cordis intei ligi bilis, circumcifio etiam carnis
mandatur lenfibilis. Illa in veritate, ifta in fi<ma-
culo. Gemina itaque circumcifio 3 quia & animi
& corporis qu.jeritur abftinentia. Denique
¿£gyptii quartodecimo anno circumcidimt mares
, & femina: apud °os eodem anno circumcidi
feruntur 3 quod a1 o videlicet anno incipiat
B flagrareb pallio virihs, & feminarum menftrua
fumant exordia. Legis autem lator a terna; fi_
gnaculum circum cifionis carnalis in lolismari-
bus exigit,eo quod ad mixtic s ufum vir mulie-
re vehementior fit3 & ideo iplu.„ impetum incingere
voluit circum cifionis fignaculo. Vel quia
viri licito le errare credunt, fi foJo fe abftineant
adulterio : meretricios autem ufus tamquam leo-i
natura: luppetere putant3cùm pra;ter conjugium
nec viro liceat, nec femina; mifeeri alteri. AI-
; tiore autem interpretatione illud pnnditur,quod
fi mens purgata & circumcilà f i t , exuta fuper-
fluis voiuptatibus & cogitationibus reftrino-ic
animam ad fui caftimoniam , purifque lènfibus
infulàm bonorum facit partuum generatricem.
79. Odavo autem die circumcidi puerum lex
jubet, myftico utique pra;cepto, quia ipfe eft re-
furredionis dies 5 dominica enim die refurre-
xit dominus Jelus. Ergo fi diesrelurredionis cin.
cumcifos nos & exutos inveniat delidorum fu-
1 perfluis,ab omni ablutoslorde, mundos à vitiis
corporalibus, fi hinc mundus exierìs, mundus’
refurges. Circumcide igitur te non carne , lèd
vitio carnali. Et circumcide tuum non iblùm
vernaculum, fed eriam pretio emtum. Si ad lìngula
referas , ve acuii funt .motus naturales:
pretio emti, rati , & dodrina acquifiti. Egent
autem & illi& hi,tamquam virgulta,purgatione
& incifione Iuxuria: 3 ne evagentur ut fterilia làr-
menta,& obumbrentinutiliafruduofis. Velnt
qua;dam omni vitio diftenta mulds incalftim Ia-
borat: [ c ita ca vendum ne etiam noftra mens più- [
ribus occupata, non iblum bonos ingeneret parr
tus, fed etiam inutilibusplerifquedegen'eret ; fi-
mul ut vitis putata non facile filvelcat, diUol--
vatur cito , fed pofteritati relèrvetur. Nam Se
ingeniofi multa pariunt, '"ne utile eft circum-
cidere,& qui dodrinam di ,entiaadlècuti funt,
videre in le debent infeient un.] Myfterii autem J]
ratio dilucida. Vernaculi enim Judiei,pretio emr
ti funt gentes qua; crediderunt3 quia pretio fanT
guinis Chrifti redemta eft Ecclefia. Ergo & Ju-
dtEus & Grxcus, & quicumque crediderit, de-
betfeire fe circumcidere à peccatis, utpolfitfiil-
vus fieri : & domefticus, & alienigena, & juftus
& peccator circumcidatur remilfione peccato-
rum, ut peccatum non operetur amplius^ quia
nemo adfeendit in regnum cxlorum , nifi per
facramentum baptifmatis. Nec proderit fupe-
rioris juftitia temporis, fi in fine vita: juftitiam
dereliquerit. Ideo Paulus ait : Pretio emti efiis,
noli te fieri fervi hominum. Sunt enim contraria •
Ìcdit. dccll'cnt, nobis fuggeilcre mlT omnes Gali. Non obfclmis
quidem hicerat h iatus, qui non male fupplccus videretui-, fi verbis
iupcrioribus incaffum laborat, acideretur vox , viti;, vei quid
!• limile, . ' ‘ .
quia lèrvitus peccato contrahitur, Se pretio pec- A hoc quilèquitur loco moveri videntur. Ecqitid
catum remittitur.
80. ìd x c igitur fimplici expofitione abundare
ad intelledum opinamur. Ideoque nec cubos
Geometrica:, nec tetragonum numerum Philo-
fophia:,a confelfionem, ut aiunt, py thagoricam,
nec lèmperVirgines, ut appellant, hebdomadis
números cura difeutimus inani, b nec mundum
radio formamus , nec ca;Ium in pulvere qujeri-
mus, nec intra anguftos abacos orbem concluita
dixerit Dominus : uoniam qui non fuerit cir- 1
cumcifus mafculus , & qui non circumcideritcarnem :
praputiifui ottavo die->interibitanima illa de gene“
re Juq ; quia tefiamentum meum interrupit. Grave
enim putatur quod infanti o£to dierum negligentia
parentum fraudi ellèt futura, ita ut in-
teriret anima ejus j cùm iplà lex etiam homù -
cidie ( qui tarnen non voiuntarium facinus ne-
candi hominis impleverit ) civitates pra;fcripdimus
: fed vera aperimus myfteria , unam falu- B ferit, ad quas confugiendo mereatur languinis
temefle Chriftirefiirreclionem. Complantemur
ergo fimilitudini mortis ejus, ut mereamur refur-
re¿tionis conlortium. Et vetus homo nofter fimul
fit confixus cruci,ut corpus deftruatur peccati.
8r. Egregie autem in fan ti a: in primis vagitibus
circumcidi mares lex jubet, etiam vernáculos 5
quia ficut ab infantiac peccatum ita ab infancia
circumcifio. Nullum tempii; icuum debet
elle tutela* quia nullum eft cui, vacuum. Et
impunitatem. Quomodo ergo aut illic ratio habetur
fortuita: necis : aut hlc ratio infan tice non
habetur, in qua crimen non potuit effe aut dii!
fimulationis , aut voluntatis 3 nifi forte putent
aliqui, quia in morte filii gravius puniuntur pa-
rentes ? Sed injuftum putatur ut culpa nocentum
inferatur pcena innocenti, vel propter pcenam
nocentis. innocens puniatur, aut fiat confors
ilipplicii, qui dilpar eft merito. Unde aliqui puinfans
revocandus a peccato eft 3 ne idololatria: q tant quod ’deparente dicat exterminando, quod
polluatur contagio, & ne adorare adliiefcatido- ejus intereat anima, non parvuii. Sed valde amlum,
Sccxofculari fimulacruni,parentis *violare biguum eft 3 licet fuffragetur huic adlertioni
nidum, pietatem la;dere. Simnlne quifquam in- quod a i t : quia teftamentum meum interrupit. Itafletur,
quod fibijuftus videatur, xtatis maturio- que hoc ad intelligentem magis , quam ad inris
proceffli Abraham circumcidi jubetur. N ec fantem referendum videtur. Alii graviorapaienex
ergo prolelytus, nec infans vernaculus ex- rentibus vel filentio minitan tern piitant domicipitu^
quia omnis xtas per .ato obnoxia,8c ideo num Deum, quo plus timeant majores, quando
omnis xtas lacramento k nea. nec infanti parcitur.
82. Etcrit, inquit, teflamentum meum in came 84. Mihi autem fatis Iiquido patet dictum de
vejtra. Forfitan referatur hoc lo co , quomodo D uniufcujufquemente. Diximus enim mafculino-
ipiritalem dicis circumcifionem, ciim oraculum mine mentem fignificari, quod fit validus mendicat
: Erit teftamentum circum cifionis in carne
veftra. Quali vero anima: íblius, 8c non paffio-
num corporis exigatur temperantia. Nam 8c vi-
fus , 8c auditus, 8c odoris, 8c guftus,8c cactus, 8c
vocis ipfíus quxritur quxdam caftimonia 3 quia
8c vifus procacior habet crimen, 8c ideo ferip-
tum eft : Noli intendere fallad mulieri, ñeque capia-
ris oculis, ñeque abripiaris pabebris. Et in ipíb autis
vigor, 8c animam in fui copulam trahat, fit-
que vehementior tamquam lèxu potior, 8c virili
validitate. Ergo h xc ratio eft, quod omnis mens ,
qux non fuerit circumcilà à iìiperfluis corporalibus
, 8c purgata lolemni munere, ut axuat fe
palfipnibus 8c vitiis, interibit. Non caro, inquit,
interibic , non homo : fed anima illa interibit,
quia potuit lalva fieri, fi habuiffbt purgationem.
ditu crimen eft fi leducat te meretrix, 8c multo E Nuda autem prxfidii, 8c incircumcifi cordis colblandimento
lermonis Se laqueis labiorum ilio-
rum te alliget. Et in iplo tactu crimen eft, ideo
tibi dicitur : Ne multus fueris ad alienam, d neque
continueris ampiex¡bus non tuam. Et in voce culpa
eft. Laqueus enim fortilfimus eft homini fiia
labia,8c abducitur à labiis fui oris. Et mel ipfum
noli multum edere, ne evomas. Oportetergo ut
omnium fenlìium acuta fit moderatio 3 ne aut
impetus in vitium trahat, aut nimietas lxd at,
aut mora offenfioni fit.
83. Non otiofe autem , nec fuperflue plerique
a. Era. Gill. & Rom. edic. quaternionem. Ali* omnes , ac roflT.
tonfcjftoncm : ferì eodem fenfu. H ic enim ca vox fumitur prò ilio
Pythàgoreoram jure jurando, de quo Plurarchus lib. i. de Placiti
philolòp’
dufj
n»)
: Jio x¡ ttpHfyori» «i ,
vm freslì*;, . t-
I ñ/MTÍpcf. 'h e t í Tflpctx."7>l»
H o c eft : Ideino Pythagonci, quafi magnum e(Set jutjurandum quaternioni;,
prónuntiabant : Non, per cum qui animi noftrs. quaternionem
prxbet naturi, items, fontemac radice; habentem. Jusjurandum autem
propterca confeflio dic itur, quod ilio divinitarem ubique pr*fen-
tem cfte prpfitemur conteftamurque. Per quaternionem vero ju -
rabant if t i , quod cùm numcrorum omnium m agir .ationem ha-
berent, quaternarii tamen habebant max imam. ujus rei caufam
eodem loco refertP lu t . quia ex tetrade aniniam noftram pu-
tarcnt eife compofitam. Eumdem etiam co ile lib. de Procrcat.
Anima-. Ncque etiam probabilitatc fua c.. , quod vólunt nonnulli
Pythagòram per fuam intellexilfe ipfum D e in o -
men TtTpctygjt^iMM«». Vide Johan. Gcr. Vofllum lib. de'Philof.
fed is , cap. 6. Porro quod Ambrolìus hebdomadam di ciani fliiile
luvione infirmior lalutem generis fui non potuit
fervare. Omne autem genus videtur immortale,
ut * homo genus e ft, ut ullus ipecies eft. Homo *
femper dicitur,ullus non lèmper, immo non deficit
ullus. Deficit qui fidem non habet, perlona
deficit unius, condicio vel nomen hominum non
deficit. Ex diuturno igitur 8c innoxio in id quod
temporale eft 8e noxium peccaror deducitur,
qui mentis fua; adferibere debet infantia:, quod
incautus fuit & intemperans , vel remilfionem
peccatorum non acquifivit : Nifi enim quis renar- uhan. 3. ;.
femper virginem fc rib it, id ex PhiIonis lib .d e Septenario. B ' luin-
tum videtur. Sed loeum indicalfc fu/Eciat.
b. Sic mlf. quatuor mclioris nota. Älii vero & cA\tf Necfolì;rad
c. Ita miT. Coib. Long. T om . & Vale. Edit, autem Era-'-G ill..
& qu.vdam Parif. ab infantia circumcifio, ita & morbus- Parif. vero
anni i 6 6 i- ab infantia morbut, ita & circumcifio. ’Gùm autem ncque
in Am. neque in miT.: Còlb-. & Maz. voccm y morbus, aut pec-
catum reperire fìc , ‘hinc*fuborta videtur illa diverfìtas.
*. Violare nidum, id e ft, thorum , ut liabcs Job i j . 18. In ni dillo
meo moriar, p ro in lecftulo mco.
d. Edit. Rom. & qusedam Pa rif■ neque contineari; amplexìbusnon
tua. Ita certe LXX. Interp. apudquos legas,,tt>itfs Qu>tX»J àyxiL\a(t
■ms fu) ¡SÌ04 : à qua le&ione nec multum rccedit V ulg. quam con-
. fole. CetcrumabpmnibusmlT. & an^.edit. difcreparefèligipnieft.
*. Gcnus liic liberiori accept ione pro fpecie fumitur , ficut &
fpecies pro individuo. Quod autem legimus ullum non feinper dici
, & tamen ullum non de fi ce r e , fic inierpretamur, u t ullus, id
eli , a liquis, in primo membro hominem certum ac definitum
I fignificet, in fecundo non item.