P R y£ F A T 1 0.
leguntur. Deinde quinque-partita illa divifio non iatis concinna eft ; u t enim prster-
ttmttamus multo plus amnitatis duobus primis tra&atibus fecundi tomi cum ultimis
primi intercedere , quam cum fequentibus ejufdem fecundi tomi explanationibus, non
conveniebat epiftolas atque conciones aliquot ex ordine proprio exemtas à tomo
quinto in primum fub annotationum nomine revocare, multo etiam minus avulfas
nonnullorum librorum partes alio relegare. Hoc prsterea ibidem reprehenditur, quod
rraótatus quofdam valde dubios , receptis ac legitimis quaii indubitatos inferuerint ;
c«m è contrario in iis edam commentationibus quas editionum fuperiorum confen-
fus admiferat, ad fecernendas veras à faliìs, certas ao ambiguis, deleäu & cenfura opus
TLiiifct. Sed nihil in his omnibus magis offendit, quam quod multa in ipfo textu fibi
permiferunt i i , quos eidem corrigendo adhibuit eminentiilìmus Cardinalis ; neque
cnimiftic aliter ab ipfo peccatum effe exiftimamus, nifi quia forte plus aequo eorum
diligenti^ ac prudentis credidit. Immo vero neque horum damnandum tanta cum
feveritate confilium, quippe qui nihil aliud fibi propofuerint, nifi voces quafdamqus
paulo duriores ipfis videbantur emollire, vel qua: obfcuriores, mutare clarioribus, vcl
deniquead Scripturs feriem auóboris expofitiones revocare.'
Interim Heterodoxi, qui omnem lapidem m o v en t,quoPatrum autoritärem vail
eant declinare, magno ftrepitu ac tumultu nobis, u ti d iximus, corruptionem Ambro-
fianarum editionum oggerunt. Neque tarnen recens eft ifta importunorum hominum
scriminano ; etenim fsculo fuperiori Francifcus Junius,ut perfuaderet noneifecatho-
licis typographis liberum in excudendis Patrum operibus bona fide verfari, fed eos
vexari à nefeio quibus exploratoribus quos inquiiìtores occulti fummitterent, talem
Tn'fat. ,n orfus aut commentus eft narrationem. Refert itaque cùm Lugduni anno M d l v . Lu-
” m‘ dovicum Saurium inviferet, operarum in officina Freiloniana co r r e to r em , ab eo ilb i
commonftrata effe aliquot folia fcriptorum divi Ambrofii 3 elegantia quidem illa , quod
ad charts n itorem, concinnitatem charaterum, nec non o rthographis accurationem
pertiner: at in ipfo fenfu atque contextu feede à Francifcanis duobus interpolata &
crit.facr. ’cancellata. Haric porro accuiationem cùm videremusnon folum à Riveto & fimili-
bus ejufdem autfupparis s v i fcriptoribus cupidiffimead conflandum Ecclefis odium
arreptam atque contortam ; verum etiam nuperrime à miniftro quodam fumma cùm
ftomachatione repetitam, hoc nobis cupiditatem injecit de illa editione certius aliquid
cognofeendi. Qu o circa celebriores hujufceurbis bibliothecas perluftravimus, editos
aliquot exterarum catalogos confuluimus, denique ut Lugduni fi quod illius exemplar
ibidem fupereifet, exploraretur ,operam dedimus j neque tamen ullum ejufdem vefti-
gium licuit ufpiam deprehendere. XJnde colligas ipfam vel ftatim fuppreifam fuiffe, vel
for te omnino fuppofìtam.
Si vero de re tam parum certa tantas illi excitant tragcedias, quis credat eofdem n s -
vis ac vitiis parcituros earum editionum , quas nunc publice proftant & cu n to rum
catholicorum atque acatholicorum manibus teruntur ? N on pepercit p r o fe to m emo-
ratus Rivetus, cum memoratam deLugdunenfi editione narrationem ita concluditi
Lib.&caf. Quid in fimihbus Roma ailum fit 3 aut quotidie agatur, divinare promtum e fi. N on pepercit
Dallsus Charentonianus ohm minifter ; hic enim in eo libro quem De ufiu Patrum galli—
cefcripfìt j capitis iv . paginam x e n i , integram confumit in cadem Romana editione
traducenda. Sed in hoc ejus aliorumque fìmilium injuftitia manifefta e ft, quod Erafmi,
Gelenii ac ceterorum quiBafileenfì editioni ante Cofterium manum admoverunt,peccata
& fummam in fequendis con jetur is licentiam caute diifimulant.
Ceterum illud nos confìdimus hac noftra editione adfecutos, ut ea tela quas perpetuo
contra Ambrofii autoritatem torquebant catholics Ecclefis adverfarii, jam in
pofterum ex eorum manibus eripiantur. Primum enim hanc legem nobis inviolabilem
effe voluimus, nullam in textum conjeturam umquam admittere. Nam quemadmo-
Epifll jam dum à Cofterio viclemus prudentiffime obfervatum : Qui ingerito dumtaxat tuo judicioque
plufquam debeant }fidunt, neque prafidium omne in antiquorum exemblarium collatione conili,
tuunt3 fieri quidempotèil, ut quandoque nonnulla qua contragrammatieorum canones depument-
reflituant : at voces male commutata^ t fententi a/i aut omnino omijfias , aut in alienum locum
re je i l as
P R F A T 1 O.
rejeilas eo modo perjanare neutiquam pofiunt. N e quis vero nos putet promiffis illis fucum
facere, non folum manuferiptorum quibus ad fingulos tratatus recognofcendos ufi
fumus, catalogum ad calcem voluminis exhibuimus, verum etiam fìngulis paginis in
inferiori margine quid Si qua autoritate commutatimi fuerit, fubmonuimus. Ubi etiam
cujufque codicis turn fcripti turn editi varias curavimus adjic ilc tion e s ; eo tamen de-
l e t u , ut quas levioris duceremus momenti, rejicerentur in finem voluminis, quas vero
nullius j omitterentur. Hac videlicet ratione providimus ,u t & le t o r i quam potiifimum
letioriem ampletatur , eligere liberum fit : nec tamen pagins levibus inutilibufve
notis oppleantur. A t in S cripturs locis qui paffim citantur ab Ambrofio , diligentiam
ac religionem adhuc majorem adhibuimus 5 eorumdem enim locorum varietates inter^
dum etiam haud ita graves non folum ex Ambrofii codicibus , fed è diverfis quoque
Bibliorum idiomatis placuit adnotare.
Submovimus, autem longiores illos contextus, quibus, ut d itum e f t , in editione
Romana cum libri ab invicem,tum etiam non raro media ipfa capita dividebantur;
eo quod illa divifio operum Ambrofianorum corpus , quod unum effe, quoad ejus
fieri poteft, debet, quafi membratim diftrahat Se difeerpat. De librorum vero fe tio n e
in capita, nec non eorum argumentis, five fummariis, ut vo can t, fententiis tantifper
certatum eft 5 cùm notti decftent qui ea omnia q u s non haberentur in manuferiptis,
ex editionibus tollenda effe contendercnt : alii contra retinenda quidem cxiftimarent,
fed quia vetera illa argumenta A u to r is fenfum atque confilium, vel minus perfpicue,
vel minus latine reprs/entarent, corrigenda. Potior horum vifa eft opinio; conftat
fiquidem animum le to r is defatigari., nifi fubinde quafi variis ftationibus requiefear.
Sed in hoc maxima illius inftituti videtur utilitas, quod eumdem le to rem antequam
ad novam tranfeat materiam, prsparet, quò facilius legenda intelligat. Et hoc fane
nullus negabit magis.neceifarium effe in e o fcriptore, ad cujus le tion em atque intel-
ligentiam, quemadmodum animadvertit Antonius Godellus magnum Ecclefis Galli-
cans decus ¿c ornamentum, opus eft eruditione plufquam mediocri.
Ut igitur hac in re potiifimum junioribus Theologis pro modulo noftro confulere-
mus, receptam jam olim tratatuum in capita divifionem retinuimus, ipfa capita in nu-
merosfeu fe tion e s diftribuimus, explicuimus voces obfcuras aut parum ufitatas., eorum
etiam q u s ad hiftoriam, difciplinam, atque do&rinam fp ed ant, ubi res ita poftula-
re vifa e ft, brevem fubnotavimus expofitionem. A d lis e veterum quoque illorum locos
indicavimus, quos Ambrofius nofter fibi propofuerat imitandos. Inqjiibus omnibus
non famam eruditionis aucupari confilium fu it , fed le&orum ac eorum prscipue qui,
ut diximus, recentes à T h e o lo g is fcholis, fe ad evolvenda Do&oris noftri monumenta
comparant, unicefpeótavimus utilitatem. Quaproptcr dodtiores v ir i, quibus erudi-
tum hoc noftrum fsculum abundat, nullo difpendio notulas noftras omittant lic e t ,
nec tamen illas tyronibus atque in hujufcemodi ftudio candidatis invideant -, quibus
eo magis necefTarias effe illud oftendit, quod in multis locis Rom. editores, viros alio-
quin eruditos, Auótoris fenfum non adfecutos indu£tx in textum mutationes pate-
faciant. Hi vero dum qualicumque hoc noftro juvabuntur labore , quod pauciora
expofuerimus, non expoftulent ; cùm nihil quod valde neceifarium fuerit, neglexeri-
mus, nec fufiores annotationes facile admiffurus fuerit voluminis modus.
Quod porro ad univerfi operis partitionem adtinet, nobis neque Romana ncque
Erafmiana iatis probata eft ; utrobique enim cum bene multa funt proprio fuo loco
non pofita, turn nulla exftat legitimorum adulterinorumve feetuum diferetio. Itaque
nihil commodius eifcduximus, quam ut opera omnia qus nomine Ambrofii reperiun-
tur infcriptaf intres duntaxat tomos divideremus, quorum priores duo vera,tertius
fuppofititia comprehenderet : in quo à Romana diftributione, cui longo ufu nunc om-
nes adfueti funt, quam minimum p otuit, receffimus. Igitur hoc primo volumine quid-
quid ad Scripturs expofitionem refertur, complexi fumus : de cujus quidem traótatibus
non eft cur hoc loco plura dicantur, cùm prsmiffs ad fingulos admonitiones eorum
s ta tem , propofitum Auitoris , Si alia q u s necefTaria judicavimus, abunde prodant
cdiiTerantque. Nam de recognitis Auguftini ,Gratianij nec non & citats Scripturs
S. Am b r .T om .I . Ì
Hi f i. Ucci,
an. ì97'
¡ I »