ponentis rebus fincntlis nomiiia, ut temeritatem A maniffimis compafatur, quibus intra pedes pec-
dicat efle virtutenf, & avaritia: nomen irtiponat tus f i t : 8c etiam homines qui terrena fapiunt 4
induftrias. Serpens enim mulierem decepit, vi-
rum mulier ad pnevaricationem de veritate de-
duxit. Serpentis typun ’.ccepit deledatio cbr-
poralis : mulier fymbo! 1 fenfus eft noftri, vir a
mentis. Deledatio itaque fenfum movet, ienfiis
menti transfundit quam acceperit paifionem.
nee interiore affedu eriguntur adcaslum, uteró
videntur reptare per terram j utique ventrera .
anima; noftra: non corruptibilibus fieculi hnjus
implére, íed magis D ei verbo íatiare debemus»
Bene igitur David perfonam fufcipieris Adíe
dicit: Humiliaia efitn puliere anima mea * adha- pf 43- *;■
Deledatio ig: r prima eft origo peccati. Ideo- fit in térra venter meas. Adhíeíit enim dura conque
non miren..,cur ante ferpens damneturjudi- figuratur íerpenti , qui f *tur in iniquitate
ció D e i , fecundó mulier , tertió vir. Séeun- B terrena. Ideoque ños Apoftólus configuran di-
dtim erroris ordinem, damnationis quoque ordo cit oportere Chrifto , ut virtus Chrifti pratenfervatus
eft. Deleftr io enim fenfum , fenfus
autem mentem captivam facere confuevit. r'T:
fcias autem quia íerpens typus eft deledatious,
damnationem ejus adverte.
74. Supra pettus , inquit, tuum & in utero tuo
ambulabis.Qm funt qui in utero fuo ambulabant,
nifi qui ventri 8c gulie vivunt, quorum deus venter
e ft, 8c gloria in pudendis eorum, qui terrena
dat in nobis. Qua: feritentia non putatur in fer-
pentem gravis , cùm etiam Adam , qui levius
peccavit, tali còndemnatur fentenda.
75. Scriptum eft enim : M a led ica terra in ope- >
ribus tuis : in trijlitia manduca j i s earn omnes dies
v ita tua. Videtur certe fimilitudo quiedam eife
fententia: : fed tamen in ipfa fimilitudine magna
difcretio. Intereft enim utrum manducet alifapiunt,
8c cibo oneri ad terrena curvantur ? C quis terram , ficut ferpenti diftum eft , quia
Bene ergo deledatio- ait , quie cibis intenta
terram videtur manducare : Supra pettus tu um ,
& in utero tuo ambulabis , d* terram manducabis
omnibus diebus v ita r#<e.Tollenda eft omnis excu-
fatio diaboli * ne forte malitia: fua: aliquid poifit
obtendere, ut dicat iniquitatem fuam ex con-
demnatione venifie * 8c ideo ad nocendum ho-
minibus pertinaciter obniti, quia ideo damnatus
eft ut noceret ; quod videtur eflè proximum op:
terram manducabit : an vero ficut homini di-»
ftum e ft, Jn 'ftitia manducabis. Adjeftio enim
iifca, Jn t r j l u M , difcretionem facit. Difcretio
quam vim habeat, confiderà. Bonum eft milii
in triftr i magis terram manducare , quàm in
deleda» ane , hoc eft , ut in aftu qüodam 8c
fenfu corporis contriftari Videar, quam delectan
in peccato. Multi enim propter nimias ini-
quitates non iufcipiunt peccati conicientiam.
nioni, fi tamquam damnationis accipimus iftam D A c vero ille qui ait : Cajtigo corpus meum, drferfententiam.
Non enim Deus ad hoc ferpentem
damnavit,ut noceat: fed quid futurus eflet, o f
tendit. Et quidem tentatio ilia quod amplius
hominibus profit , fuperius demonftravimus:
fed tamen cum legerimus quod fcriptum eft,di-
cente D e o : JJonorificantesme honorificabo , dr con-
temtormei honore privabitur, licet nobis ex his verbis
aliquid a:ftimare. Deus enim operatur quod
bonum eft , non quod malum. Ergo doceant
v i tu t i redigo, contriftatur in noftrorum pceni-
tentia peccatorum 5 quia fiia tanta delifta non
habuit, ut in his contriftari deberet. Denique
8c nobis iuadet utilem iftam efle triftitiam, quie
iecundiim Deum , non fecundiim fieculum eft.
Oportet, inquit, vos contriftari in pcenitentiam
iecundiim Deum $ nam iecundum Deum trifti-
tia ialutem operatur, feculi autem triftitia mortem
operatur. Sed 8c de veteri Teftamento aci
. Cor. 7.
9 - d’Mj
té verba divina , quia operatur gloriam, pos- E cipe illos ad gratiam perveniffe, qui contrifta.
nam relinquit. Honorificantes me, inquit, honorificabo
, honorem bonorum operationis fua: efle de-
clarans. Et contemtores, inquit, m ei, non dixit
honore privabo; le d , honore privabuntur j
non fuie operationi deputans eorum injuriam ,
fed quid futurum eflet, oftendens. Ergo hlc non
dixit: Facio te fupra pedus tuum,8c in utero tuo
ambulare , 8c terram manducare omnes dies vita:
tua:: fed Ambu la bis, inquit, & manducabis ;
bantur in operibus corporalibus 5 illos vero in
fupplicio remanfífle , qui deledabantur hujus
mundi operibus. Denique Hebríei qui ingemif
cebant in laboribus ASgypti, juftorum gratiam
coníecuti íunt. Et quia panem in triftitia man-
ducaverunt, efca donatifunt fpiritaíi: AÉgyptii
vero qui talia opera cum exultatione celebra-
bant, regi deteftabili fervientes, nullam veniam
íunt adepti.
Exod. i|V
>3- & fa -
Ut prcedixifle màgis de ferpente qua: futura íunt, p 76. Sea eft 8c illa diftinétio, quod íerpenti divideretur,
quam pra:fcripfiffè quidfaceret. T erra
enim , inquit, tibicibus erit, non anima: nam
8c hoc peccatoribus prodeft. Unde 8c Apoftolus
tradidit hujuimodi in interitum carnis, ut ipiri-
tus falvusfit in die domini noftri Jefu Chrifti.
Pectore autem 8c ventre ait reptare ierpentem,
non tarn propter corporis figuram, quàm quod
propter terren : cogitariones de ilia t> cadefti
beatitudine fit lupius. Pectus enim frequenter re-
ceflìjs quidam accipitur fapientia:. EtideoApo-
ftplus fupra pe&us Chrifti reclinar caput, non in
terram dejicit. Ergo fi fapientia diaboli feris ima.
Ita mff. Cla r. Gem. Colb. Big. SS. Remig. & T h . A lii ta - I
men & edit- omnes, v ir mentis delectatio. Itaque fenfus See.
b. Mil. aliquot boni x v i , celejti bened:clionecitur
quia terram manducabit 5 Ada: autem ,
Jn trijlitia , inquit , manducabis , d 1 cum fudore <
manducabis, d “ manducabis feenum agri ; ut quem- ‘
dam intelligamus in his efle procefliim 8c quando
terram manducamus , in quadam raaìitia
eflè videamur •. quando feenum, inquodam pro-
ceflu : quando vero panem, cùm confummata
fuerit fortitudo. Ergo 8c nos hàbeamus procef
fum vitcE hujus, ficut habuit 8c Paulus qui dicit :
Vivo autem ]am non ego , hoc eft , non ego qui *
terram ante manducabam : noii egò qui foe-
num , quia omnis caro feenum : Sed v iv i t in me
c. Big. Gem. T om . SS. T h . & Mich. In trijlitia, inquit, manducabis
feenum agri, ut qttemdam & e.-
I,
ch r if iu s , hoc e ft, vivit panis ille vivus qui venir A fuerit humaha: ftudio operationis exercitata;
è c^Io, vivit iapientià, vivit gratia, vivit juftitia, Quod fi b eam exercuerimus, in labore qùidem b
vivit refurreétio. & fudore, fed tamen panem manducabimus;
77. Deinde confiderà quia non eft maledic- Repugnat enim lex carnis legi mentis-. Étlabo- s.au°.ì.ì .
tus homo, fed maledidus eP ferpens : nec terra randum nobis eft ac defudandum, ut caftigemus ^ M
in iè maledida eft 5 fed M d i t t a , inquit, in corpus, 8c fervituti redigamus, 8c qua: funt fpi- e s '
operibus tuis ; a quod ad Adam di&um eft. Tunc ritalia ièminemus. Si enim carnalia feminaveriterra
maledida e ft , fi habeas opera terrena, id mus, qux carnalia funt metemus : fi vero ijpirieft
j opera fa:cularia. Et maledida non in unii talia feminaverimus i metemus ea quie funt fpi-
yerfum j ièd ut fpinas 8c tribuios generet, nifi ritalia»
a . Clar. Rem. & S . T h . ad animarti diftum eli.
b. Edit- Rom. Quod fi etiam exercuerimus . , , . fudore erimus ; fed tampn Si C.
IN L I B R O S DE C A I N E T ABEL
A D M O N I T I O
A Mbrofius in ipfo esordio libri de Incarnatione Dominica loquens de duobus Gratiani Cubiculariis i
Ariana fe tta hominibus,qui ejus concionifitte pollici ti f e f e adfuturos, obligatamfidem nonliberabant,
fermonem ad infiitutam C a in i d r Abelis hifioriamje convertere profitetur. Itaque dum illi, in q u it , for-
fitan veniunt, ad iftos qui propofiti fu n t , defledamus agricolas , quorum alter , h,oc e f t , Cain
d ’c. E x quibusfané non levisfufpicio infic i potè s i commentationem de Cain d r Abelhaudprius editamfuijfei
quàm illa pronuntiarentur ab Ambrofio. E t huic conjettura inde fo r ta p s nonnihil videatur accedere confir-
matìonis , quod & ead emfides, quam v ir fa n ttu s in libro de Incarnatione Arianis explicat, etiam in
opere quo de ag imu s, plurimum commendetur, dr in utroqueeadem G.enefeos verba non abjimili ratione-ex-
ponantur. Cum autem memorata difputatio de Incarnatione Dominila v j x ante annum c c c l x x x i i .
u t fu o loco dicetur, h a b ita fu e r it , hineforfan pofiit aliquis colliger.e e.idem quoque tempori trattatumde Cain
dr Abel effe tribuendum. Verumtamen u t hunc antiquiorem e x tfiim m m , Uf potè operi de Paradiio fuppa-
rem , primis ejufdem verbis adducimur. ib i fiquidem ita S . Dottor : De Paradiio, in q u it , in iùperioribus
digeifimus . . . . Nunc fequentem adòriamur hiftoriam, 8e ea qua: fecundum fcripturas annexafunt
divinas , noftro opere proièquamur. Hac certe dubitare ncutiquamfinun,t,.quin opellam hanc
qua in mff. duobus pott librum de paradifo exarata, infcribitur de Cain 8c Abel-liber iècimdus, eidem libro
fu b jun x e r it; quam proinde circiter an. c c c l x x v . fcrìptam fu iffe crediderimus. Erater conjetturas à nobis
in fuperiori adrnonitione propofitas, huc etiam fa c i t utriufque operis charatter, qui dubio procul nontantam,
qùantam aliorum, maturitatem prafert, fe d quodammodo, u t voce utamur Ambrofii, juvenculeicit. Itaque
quod ille in loco è commentatione de Incarnatione Dominica fuperius laudato fe adCainum atque Abclem
defletterefignificat, autumamus ideo dittum , quia forte amborumfrutrum hiftoria , cujus lettio quotannis
certo tempore in Ecclefia recurrebat, tunc ad populum fu e r a t recitata. *
Jguidnam trattetur in hoc opere, tum ipfa ejus infcriptio, tum qua à nobis fupra d itta f u n t , fa tird e c la -
rant. fifuod vero ad trattandi rationem a ttin e t, argumentum fu um ubique fe re myfiicis interpretat'tonibus
exponit & illufirat. Jmmoratur prafertim in explicandis Caini dr Abelis facrificiis , qua in re niultomajo-
rem totius commentationis partem infumit. uamvis autem htc non tam multus f i t in exagitandts con-
futan d ifq u e hareticis , quam in libro de Paradifo ; fe d lìberius oratorio ftylo indulgeat : interdum tamen
nonnulla catholica fidei dogmata , qua imbuendis fidelium animis putabat utiliora , fa t i s fub tilite r infi-
m a t . Ea vero qua adfingendos mores conducane, fu fiu s accuratiufque profequi tur.
Hinc quidem non temere fectffe nobis videb itu r, qui prius opus hoc publice peroratum , ac pofiea in eam
qua nunc habetur , formam redattum effe exiftimabit. Tametfi non f i t difiimulandum id in aliis Ambro-
fia n is operibus , in quibus oratorii dicendi modi etiamnum e x f ta n t , fa c iliu s animadverti.
Fatendum porro Santtumhuncnofirumplurima e Philone inlucubrationemfuam tranfiulijfe. Confer,fi v a ca
i , qua d icit in hac Genefeos verba, Pofledi hominem per Deum, cum Judai illius libro de Cherubini, dr
hinc ea defumta effe nullo negotio deprehendes. Similite r etiam a medio primo capite pnons libri ad caput 1
ottavum pofferioris non minimum partem libro ejufdem auttoris de Sacrificiis A bel & Cain ,. deben ma-
nifeffum eft. Attamen in trìbus ultimis libri fecundi capitibus , ubi Ambrofius rel/qua ad lUam ipjam
hiftoriam pertinentiapaucis exped it, è libro, cui t itu lu s , De eo quod deteiius potion 1111 ìari o e a t,
in quo eadem a Philonefitfiusperlraffantitr, tres ommno locos imitatus eft. r m m & i f t u & u btmmyu
nliqnid e x b e e n u Sm fem fc ru tttu r h l e n t u s ita u t , cùm' Inbet, Thtlomnms Jententtts
a d u a n t, d e lm h u t .é - contfaritts qwque nonnumquam nt>t§W?t. -*
Cetemm h nobis impetrare mn pojfrmus, ut hn,u, operis irylftmem ab Ambrofio mrofeltttm nrbttremur
Mdumus illam tribuere Cciolo athinm , qui cum fleu fte emm» > * ■ ■ Thtlonem librts duobus
aeitur , inÌioc trUfatu contlneri atherteret, eum qùotjue'bifmum dmidendum effe¡udtctmtt :Jed udeo
I pM o lle r e illu itrM tit.u tib ito fr e r itr em n d ilib r iin itium .u b in em p u tq u a em in c ife r eo to r te r e t.d .o n g e ffn e
8BW ab eo ■ ubi v ir fa n ttu s ad agendum defeeu»dojdc0 i i C aini v itìo a g g r e d i r . tmttum duce-
reerecundus liber. ehm autem divìfio illa etfi abfmda ab antiquiftimi a v i m am ftn p tisa d ed ttim um tem -
pora pervénerit, nos quoque eam , ne qua in citationibus confdfio or.iatur, cenjuimus efle retinen am.