t io e f t , q u a n d o n a fc en tia v id en tu r e rumpere : A
d e in d e cu ra e ru p e r it Se p ro fe c e r it g e rm en , fit
h e r b a : h e rb a q u o q u e u b i p a u lu lum p r o c e f le r it ,
fic feenum. Q u am utiJis , q u am v e h em en s v o x .
Germ Jt terra herbam f c e n i , h o c e f t , ip fa p e r fé
o-erminet te r r a , n u llum a lteriu s q u « r a t au xi-
liu ra , n o n cu ju fq u am in d ig e a t minifterio.
culum , Se fapienti« operatricis argumentum
exprimam ? In hac enim germinimi fpecie , Se
ilio virentis herb« munere imago eft vit« human
27. S o le n t en im p le r iq u e d ic e r e : N i f i c ìé -
m en t io r folis c a lo r t e p e f e c e r it t e r r a s , Se q u o -
dam ra o d o radiis fuis fo v e r i t , n o n p o te r it g ermin
a re te r ra : Se p ro p te r e a g en te s d ivin imi h o n o - B
rem d e p u tan t io li * q u o d v ir tu te ca lo r is fui te r -
ra rum p en e tre t f in u s , fp a r fa q u e fo v e a t fem in a ,
v e l r ig e n te s g e lu ven as a rb o rum r e la x e t . A u d i
ero-o D e um v e lu t h a n c v o c em em itten tem :
C o n t i c e f c a t ineptu s fe rm o h om in um q ui fu tu -
ru s e ft , fa c e ifa t v an a o p in io . A n te q u am folis
f ia t lum in a re , h e rb a n a fe a tu r : an t iq u io r ejus f it
p n e r o c a t iv a , q u am folis . N e e r ro r hom in um
c o n v a l e f c a t , g e rm in e t prius t e r r a , q uam fo tu s
folis a c c ip ia t . S c ian t omn es fo lem a u d o r em C
n o n e fle na feen tium . D e i c lem en tia te r ram re-
I a x a t , D e i in d u lg en t ia p ro rum p e re fa c i t f ru c -
tus. Q u om o d o fo l v iv en d i ufum m in iftra t oriun-
d is , q u an d o illa prius divina: o p e ra tion is v iv ifu
c a tio n e fu n t e d i t a , qu am fo l in h o s v iv en d i ufus
v en ir e t ? J u n io r eft h e r b is , ju n io r feeno.
C A P U T V I I .
Cur pabulum pecari prius creatum , quam cibus ho-
mini. Herbam virentem human a imaginem ejfe *
condì tionis , cujus fragilitas eleganti deferiptione
exponitur. Ejufdem herba imitatores in fru c lu
ferendo nos ejfe oportere ; ubi Manichei Eunomia-
nique perfiringuntur.
28. T T * T fo r t e m ire tu r aliqu is q u o d priu s pe-
P , co r i p a b u lum , q u am cibus h om in i fit
cre a tu s . In q u o primum p ro fun d um D e i de.be-
mus a d v e r te re , q u o d etiam minima q u o q u e
n o n n e g l ig a t , f icu t in E v an g e lio Sap ien d a D e i ]
t.6.16. (j j c j c . Rej l i ci te v olu tili a ca li, quonìam non fe ru n t,
neque metunt, ncque congregant inhorrea, & Pater
vefier caleftis pafeit illa : nonne vos pluris eftis i ll ì s ì
C im i enim illa p a feu n tu r D e i g r a d a , n e ir ' f ib i
d e b e t d e fu a in d uftria Se v ir tu te b land iri. i_ -ind
e q u ia fim p licem v id um Se n a tu ra lem c ibum
re liqu is cibis d e b u it an te fe r re . H i c enim fo-
brie ta tis e ft c ib u s , re liq u i d e licia rum a tq u e Iu-
-xu r i« : h i c commu n is-omnibu s an iman tibu s c ibus
4 ille p au co rum . Ex em p lum ita q u e f ru g a li- ;
t a t i s , mag ifterium pa rfim o n i« e ft , h e rb « fim-
p lic is v id u o le r ifq u e vilis au t pomi co n ten to s
e ffe omn es o p o r te r e q u em n a tu ra o b tu l i t , quem
I ib e ralita s D e i p r im a d o n a v it. I lle falubris , file
u tilis cibus , q u i m o rbo s r e p e l l a t , q ui r e fe c e t
c ru d ita te s % n u llo h omin um pa rtus la b o re , fed
d ivin o effufus mun ere, fine fa tion e f ru g e s , fru c-
tus fine iem in e , tam d u lcis , tam g ra tu s , u t
e d am rep le tis v o lu p ta t i a tq u e ufui fit. D e n i -
q u e a d prima s datus men iàs , a d fecu n d a s re-
man fit.
29. Q u id au tem c re a tu r« hujus a t te x am m ira -
a. V c t. edit. & nonnulli mlT.pridietibi lautiJfimus. R e g - . . . lati- I
datijftmus. Utrumque decft in probatiflìmis mfT. quorum a lii le - I
glint : pridie tibi decere. Corb. fccundamanu , decorus forme, viftee |
« , Se natur« conditionifque noftr« infigne
quoddam fpedacur, Se f^eculum elucet. Illa
herba Se flos foeni figura v carnis humaii« > fi.
cut bonus divinitatis Interpres organo fu« vocis
expreffit, dicèns : c lam a, g u i d clamabo ? Omnis Ef*\ 4<
caro feenum , & omnis gloria hominis u t flos foeni.
A ru it feenum , & flos decidit : verbum autem Do+
mini manet in aternum. Dei iententia vox Iraniana
eft. Dicit Deus, c lam a : fed in ipfo Eiaia loquitur.
Ille refpondit : £ u id clamabo ? Et tarrì-
quam quid loqueretur audiflet, adjunxit : Omnis
caro foenum. Et vere j viret enim gloria hominis
in carne quafi feenum : Se qu« putatur effe
fublimis , exigua quafi herba eft , pr«matura ut
flos , caduca quafi feenum germinat vit« viridi-
tatem in fpecie, non in frudu loliditatem, lii-
larioris vit« quafi flos pr«tendens jucundita-
tem, breviori ipatiooccafura, ficut herba foeni,
quod priufquam evellatur , arefeit. Qu« enim -
firmitudo in carne , qu« falubritas poteft efle
diuturna ?
’.o. Hodie videas adolefcentem validum, pit-
1 eicentem , «tatis viriditate florentem , grata
jecie , fuavi colore $ craftina die tibi facie Se
ore mutatus occurrit: Se qui a pridie tibi Iati- *
tiflìmus decor« form« vifus eft grada , alio die
miferandus apparet «gritiidinis alicujus infir-
i mitate refolutus. Pleroique àut labor frangit,
aut inopia macerai , aut cruditas v e x a t, aut
vina corrumpunt, aut fene<£tus debilitar , aut
eviratos delici« reddunt 4 luxuria decolorar.
Nonne verum eft , quia aruit foenum , Se flos
decidit ? Alius avis atavifque nobilis, Se majo-
rum honeftatus infulis , profapi« veteris clarus
infignibus, amicis abun'dans,ftipatus clientibus
Se utrumque latus tedus , producens maximam
ac reducens familiam , repente aliqua accideri-
tis periculi mole turbatus, deftituitur ab omnibus
, à fodalibus derelinquitur , impugnatur à
proximis. Ecce verum e ft , quia ficut foenum
vita hominis, priufquam evellatur, arefeit. Eft
edam quidudum ubertate affluens copiarum,Ii-
beralitatis famä per ora volitans fingulorum,
clarus honoribus,pr«eminens poteftatibus, tri-
bunalibus celfus, folio fublimis, beatus populìs
«ftimatus, dum pr«conum clamore deducitur,
fubita rerum cònverfione in eum carcerem ra-
pitur ., quo alios ipfe detruferat, 8e inter reos
luos imminentis poen« deflet «rumnam. Quan-
tospridie catervaplaudentium,Seinvidiofafre-
quentis populi domnm pompa deduxit, Se nox
una glorio!« illum fplendorem dedudionis abo-
Ievit, ac repentinus lateris dolor,effufis gaudiis,
luduofam gravis fucceflìonem meeroris admif.
cuit; Hujufmodi igitur eft gloria hominis ficut
flos foeni : qu« etiam cùm defertur,b nihil ope- b
ribus adjungit, in qua nullus fructusacquiriturj
- Se cùm amiteitur , evanefeit, omnem feenam
hominis, 8e quam defuper obumbrabat repente
deftituens , Se quam intus animabat.
Iefl gratia : a lii autem, pridie tibi decoro forme, vifus eft gratior. .
b. Edit, nonnullx Parif. nihil opis adjungit. Codex Dion. &
Germ, nihilopibus Ca:n.nihiloperis & c .
^1. Atque litinamimitaremur hanc herbam,
de qua ait Dominus : Germinet terra herbamfceni.,
feminans fem in fecundum genus , é r fecundumfimi-
litudinem. Seminemus igitur ièmen iècundum
genus. Quod fit genus -, audi dicentem oportere
nos qu«rere illud divinum , fi quomodo illud
tradare poflìmus aut invenire : fgu amvis non
longe f i t ab unoquoque noflrum. In ipfo enim v i v i -
m us , Ó° fumus, & movemur j ficu t quidam veflrum,
inquit, d ix e run t, cujus ó * genus fumus. Secundùm
hoc genus ieminemus iemen non in carne , ièd B
in fpiritu. Non enim carnalia , ièd ipiritualia
feminare debemus, qui ad vitam pervenire Vo-
lumus «ternam. Qu« fit autem fimilitudo , non
ignoras, qui ad imaginem Se fimilitudinem Dei
fadus es. Herba generi reipondet fuo , tu non
reipondes tuo generi. Tritici granum iparfum
terr« generis fili gratiam reddit , Se tu dege-
neras. Fruges non adulterant fui finceritatem
ièminis, tuadulteras puritatem anim«,vigorem
mentis, corporis caftitatem. (
32. Non agnofeis opus effe te Chrifti. Mani-
bus fiiis, ut legimus, te ille formavit,a 8e tu Ma-
nich«e alterum tibi adfcifcis audorem. Pater
Deus dicit adFilium : Faciamus hominem ad imaginem
dr fimilitudinem noflram ; Se tu Photiniane
dicis quia in conftitudone mundi adhuc non
erat Chriftus j Se tu Eunomiane dicis quia diifi-
milis eft Patri Filius. Nam fi imago , non diifi-
milis utique : ièd totum ex toto exprimens Pa-
trem , quem Pater fubftanti« fu« imitate figna-1
vit. Pater dicit : Faciamus ; Se tu cooperatorem
negas ? Quod dixit Pater , Filius fecit 5 Se tu
«qualem negas, in quo complacuit Pater.
C A P U T V i l i .
J)e v irtu te fem in a r ia ; deque germinandi ac f r u t t i -
ficandi modo piane mirabili : item de terra fe r a citate
, agri pieni pulcritudine > herbarum fa lu -
britate ac remediis. ^
33. F rm in e t, inquit, terra herbam foeni f e -
V T cundum genus. In omnibus qu« dicun-
tur naicentia terr« , primum germen eft j ubi
ie paululum fuftulerit, fit herba,pofteafoenum,
inde fit frudus. Sunt nafeentia qu« de radice
germinant, ut arbores qu« non funt iat« , ex
aliarum arborum radice nafeuntur. In arundine
videmus quomodo in extremo ejus velut quidam
fit nodus è latere, Se inde alia arundo germinai.
Eft ergo in radice vis qu«dam ieminarii. ]
Infitiva quoque in fuperioribus germinant. Aliis
ergo à radice , aliis diveriò munere ièries iiic-
ceflìonis acquiritur. Ineft enim nafeentibus fin-
gulis aut fernen, aut virtus aliqua ièminaria, Se
ea fecundùm genus ; ut quod nafeitur ex ea, limile
eorum qu« lata funt, vel quorum de radice
fit , germinet. De tritico triticum , de milio
milium , de pyro pyrus albo flore prorumpit:
caftanea quoque iurgit de radice caftane«.
34. Germine t, inquit , terra herbam foeni f e cundùm
genus. Et continuo parturiens terra no-
vos fe fudit in partus, Se induit fe amidum viria.
MfT. icptcm : tu Manichile adultorum. A lii melioris nota:
atque edit. tu Mani eh ac alterum Scc.
b. Qujnque mff.non mala: nota: : nutrix gleba. M c liu sa lii & edit.
ditatis , gratiam foecunditatis aflìimfit, diver-
fifque comta germinibus , proprios fufeepit or^
natus. Miramur quod tam cito germinaverit "s
quanto majora miracula fu n t, fi ipedes fingu-
l a , quemadmodum vel jada ili terram femina
refofvantur i ac nifi mortila fuerint, nulluni
frùdum afFerant : fi vero fuerint quadam fui
morte refoluta, in uberiores frudus refiirgant;
Sufcipit igitur granum tritici b piitris gleba , Se b
iparium cohibet * occatio , ac velut materno *
terra gremio fovet Se comprimit. Inde cùm fe
granum illud reiblverit, herbam o-ermiriat, grata
ipfa jam fpecies herbefeentis viriditatis, qu«
ftatim genus fativi fimilitudiiie fui prodit • ut in
ipfo fu« ftirpis exordio cujus generis herba fit
recognofcas, atque in herbis frudus appareat i
paulatimque adolefcit ut feenum , culmoque
pubefeens erigitur Se aflìirgit. Aftubi fe genica
lata jam ipica fuftulerit, vagin« qu«dam futu-
r« frugi parantur , in quibus granum formatur
interius j rie tenera ejus primordia aut frigus
I«dat, aut folis «ftus exurat, aut ventorum in-
clementia , vel imbrium vis i«va decutiat. Suc-
cedunt quidam Oirdines ip ic«, mirabili arte formati
, vel ad ipeciem grati , vel ad turamert
nexuquodam inter iènaturalis colligationis ad-
ftr id i, 'quos providentia divina formavit. Et ne
frugis numerofioris pondeie velut qu«dam oe-
dat fultura culmorum , vaginis quibufdam ipie
culmus includitur, ut geminatis viribus frugem
poflìt multiplicem fuftinere , ne impar oneri
curvetur in terram. Tum fupra ipiam fpicam
valium ftruitur ariftarum , ut quafi quadam in
arce pr«tendat , ne avium minorum morfibus
lpica l«datur, aut fuis exuatur frudibus , aut .
veftigiis proteratur.
35. Quid diCam quemadmodum clementia
Dei human« proipexerit utilitati ? Fceneratum
terra reftituit quod accepit , 8e ufurarum cumulo
multiplicatum. Homines fiepe decipiunt,
Se ipia feeneratorem fuum forte defraudant : terra
fidelis manet. Et fi quando non iolverit, fi
forte adverfata fuerit frigoris inclementia, aut
nimia ficcitas , aut immenfa vis imbr:um , alio
anno fuperioris aimi damna compe at j ita Se
quando proventus ipem deftituit agrieoi« , nihil
terra delinquit : Se quando arridet, ubertas
fcecund« matris iè in partus efFundit, ut num-
quam ullum difpendium fuo inferat creditori.
36. Qu« vero fpecies pieni agri ? Qui odor ?
Qu« fuavitas? Qu« voluptas agricolarum? Quid
digne explicare pofliimus,fi noftro utamur allo-
quio ? Sedhabemus Scrip tur« teftimonia, quibus
agri fuavitatem benedidioni Se grati« fànc-
torum advertimus comparatam, dicente fando .
Ifaac : odor fili] mei ficut odor agri pieni. Quid c,n. i7.
igitur deferibam purpurafeentes violas, candida 17 •
lilia , rutilantes rofàs, tiepida rura nunc aureis,
nunc variis, nunc Iuteis noribus, in quibus nef- v
cias, utrum fpecies amplius florum, an vis odora
deledet ? Pafeuntur oculi grato fpedaculo,
longe lateque odor fpargitur , cujus fuavitate
comp lemur. Unde divine Dominus ait : F t fp e - Pf 49. u .
1 putrii gleba, id e ft , fo lu b ilis , ut V irg . i . Georg.
I . . . . . & zephyro putrii fe gleba refolvit.
I * . H o c e f t , comminucio glebarum.