Saniti Ambroiìi
loram, d r loram gerititi O ziam ; & reliqua omnis A fo ra , & in d ie s , & in annos. De fignis diximus*
ufque ad captivitatem per reges generis pariter
& honoris du£ta fucceffioeft. Numquidquia reges
fuerunt, iìgnis carieftibus formandos motns
iuos imperare potuerunt ? Quis enim hominum
poteft Libere in his dominatimi ?
- 19. Deinde fi ad neceffitatem genitalem, non
ad inftituca morum aétus noftri, fa&aque refe-
rantur -y cur leges propofita: funt , jara etiam
promulgata, quibus aut pcena impròbis decer-
Tempora autem qua: funt ,- nifi mutationuin
vices, hyerns, v e r , ceftas atque autumnus > In
iftis igitur temporibus aut velocior eft tranfitiis
iolis, aut tardior. Alia enim pra:ftringit radiis
fuis, alia inflammat caloribus. Itaque cum fol
meridianis partibus immoratur,hyerns nobis eft.
Nam cum fol longius abeft, terra rigefcit gelu,
ftringitur frigore, & plurima noctis umbra terras
operit, ut rnulto prolixiora fint nodis fpatia
nitur , aut fecuritas defertur innoxiis ? Cur non B quam diei. Hinc oritur caufa, ut hybernis fla.
venia datur reis, cùm utique, ut ipfi aiunr non
fuá volúntate , fed ex necèffitate deliq :rint ?
Cur laborat agricola, Se non magisexipedat
ut inelaboratos frudus privilegio luæ nativita-
tis invehat receptaculis horreorijm a ? Si ita na-
tus e ft, ut ei divitiæ abfque opera affluant, utique
opperiatur , ut fibi ipontaneos reditus fine
ullo (emine terra parturiat ; non vomerem ar-
vis imprimat, non curva: mani 1 falci admotibus
nimia vis nivium, pluviarumque funda-
tur. Cùm vero ex meridianis decedens parti-
bus fupra terram redit, nodis ac diei exiequat
tempora : Se quo magis moras fiiis adjungit cur-
fibus,eo paulatim temperiem aeris hujus'redu-
c i t , Se revocar aurarum clementiàm, qua: fo-
vens omnia, repetendos cogit in partus, ut terra
germinet, ac refoluta fulcis (emina revivifican
t , vireicant arbores, ad perpetuitatem quoveat,
non legendæ vindemiæ fubeat expeníam, C que coniervandi generis eorum quæ vel in terièd
ultro ei in omnes * ierias vina fundantur
fluentia, fponte ei oleum nullis inferta caudici-
bus filveftris olea: bacca defudet } nec diffidi
tequoris transfretaturus periculum, propria: (a-
lutis follicitus mercator horreicat , cui otioib
poteft quadam , ut aiunt, forte genitali divi-
tiarum theiaurus illabi. Sed non ha:c eft uni-
veriorum fententia. Denique impiger depredo
aratro terram fcindit agricola, nudus arat, nuris
funt, vel aquis gaudent, annuis fetibus iuc-
ceifio propagetur. Aft ubi ad 'æftivas conver-
fiones in Septemtrionem fe fiibrigit, fpatia diurna
producit, nodes vero ardat Se adftringit.
Itaque quo magis ufu aifiduo aeri huic copula-
tur atque mifcetur, eo amplius Se ipfum aerem
vaporat, Se terrarum exficcat humorem , adb¿
leicere facit (emina, Se tamquam in fuccos viriles
maturefcere poma filvarum. Tune quia fladus
ferit, nudus fole fervente b toftas æftu in D grantior eft,minores umbras facit in meridiano,
area terit fruges : Se negociator impatiens flan-
tibus euris intuto pJerumque navigio fiilcat mare.
Unde importunitatem eoriun, temeritatem-
que condemnans Propheta ait : Erubefce Sidon ,
d ix i t m a r e , hoc eft , fi pericula vos non movent,
vel pudor comprimât, verecundia confun-
dat. Erubefce S id o n , in qua nullus virtuti locus ,
nulla falutis cura , nulla juven tus pro exgubiis
patriæ bello dedita, armifque exercita, fed omquoniam
ex alto hune illuminât locum.
22. Unde Se Synagoga dicit in Cariticis cam
ticorum : Anntintia mihi quern d ile x it anima me a , Cant,
ubi fa f c i s , ubi manes in meridiano , ne fo r te fiam
circumamitfa fiupergreges fodalium tuorum, hoc eft,
annuntia mihi Chrifte, quern dilexit anima mea.
Cur non potius quern diligit ? Sed Synagoga dilexit,
Ecclefia diligit, nec umquam circa Chrifi.
turn fuum rnutat affectum, 'V b 't , in q u it , fa fc is %
nis follicitudo de quæftu, omne ftudium mer- E ubi manes in meridiano. Sequi te cupio quafí acatura:.
Semen , inquit , mercatorum ficu t me f u .
Qua: autem merces homini Chriftiano , (i non
ex volúntate , fed ex ne ffitate curas fitas Se
opera componit ? U b i enim c decreta neceffi-
tas, ibi inhonorata induftria.
C A P U T V.
Luminarium vicinitate v e l remotione annuas tem-
ftefiates definiri : quod Chrifio, Synagoga, atque
lumnad, qua: quafi copulata ante retinebam, Sc
greges tuos qua:rere, quia amifi meos. In meridiano
pafcis, hoc eft in Ecclefia: loco , ubi jufti-
tia reiplendet, ubi fulget judicium ficut meri-
dies, ubi umbra non cernitur, ubi majores fiint
dies, quod eis ibljuftitia: tamquam ieftivis men-
libus diutius immoretur. Denique dies Domini
non eft brevis , fed rnagnus 5 quia foriptum e f t :
Donee v en ia t dies Domini magnus. Unde Se Jacob loel. 1
Ecclefia accommodatur. Cur umbra majores inhye- F Omnes i ie s v i u mea quos m malin
y t i'. . t erni F i r p n im i rm i io -ñá I n v n n lr i a Fro-r» K»-/» m e , in ajlate minores ; & quadam a lia id %enus.
Denique quomodo eadem luminaria f in t in dies.
2°. T i yCUlta diximus,plura nolumus • ne quis
J y | ea qire à nòbis de illorum adfertioni-
bus ufurpantur ad refellendum , ad *• cognofi-
cendum aifumta arbitretur. Nam qui pueriri-
(imus, ea fenes commemorare qui pofflimus ?
Nunc ad ea qux fecundum ledionem fuperfunt,
dirigamus ftylum.
21. S in t , inquit, luminaria in f ig n a , & in tema
. Ita oielioris notx miT. Plcriquc tamen & edit- omnes. S i ita
natili eft , ut ei diviti«, atque opes affluant, ut fib i fpontancos reditus
fine ullo Iemine atque opere terra parturiat.
* Seria , vas vina rium, oblongum , fid ile .
b. M f.C a r . toftas «.fiate in area terit fruges. E d i t toftas «.fiate col-,
g n i. Eft enim maligna lux dubia. Ergo dies bre-
ves dubia: lucis iunt, & umbrofi : di- lagni fine
umbra iunt, ut plurimi in aliquibus locis fer-
ventioribus ufu,exemploque cognoverunt.Syna-
goga itaque in diebus brevibus & malignis,ciiju»
typum plerumque Jacob in periona lua expri-
mit,vel populi ejus, umbram habebat plurimam,
qua: folern juftitia: non videbat, & videbat illum
non ex alto fuper caput fuum , fed ex meridiano
illuminantem, quando illi hyems erat. Ecclefia:
autem dicitur : Hyems a b iity difeefit f ib i , fio- Cant. 1
ligit fruges.
c. Quinque iniT. & omnes e d it . : direct a necefit as.
d. Vet. edit, cum pancis iniT. qua quafi copulata a:
Edit- Rom. quem . . . . retinebam. MIT. o d o melioris n
retinebam. Unus, qua. . . . retineret.
i retinebai
X , qua . .
res v ififu n t in terra , temf us mefiis adventt. Ante A
adventum Chrifti hyems erat , poft adventum
Chrifti (lores funt veris,& meffis reftatis. Ex meridiano
ergo & ex gentium converfione ilium il—
Iuminantem videns obumbratur. Populus ait-
* tem gentium a qui erat cqnfufionis, gentiles qui
fedebant in tenebris, Iiicem viderunt magnam,
qui fedebant in regione umbra: mortis, lux orta
eft illis. Magna lux divinitatis, quam nulla umbra
mortis interpolat. Ideoque ex alto illumi-
nat, quia & hoc fcriptum eft,dicente Zacharia: B
Luc-1.78- In quibus v ifita v it nos oriens e x alto : illuminare iis
& 79- qui in tenebris dr in umbra mortis fedent. Eft iane
& aliqua ialutis umbra non mortis, ut eft ilia :
pf l6’ ' Sub umbra alarum tuarum frotege me. Umbra qui-
dem, quia corporis eft : umbra, quia crucis, fed
b .umbra falutis ; b quia in ea erat peccatorum re-
miffio, & refiifcitatio mortuorum.
23. Exemplum ergo poflumusaccipere 5 quia
hyemales dies breves, led umbras majores ha-
bent : ieftivi dies majores , fed umbras minores C
habent. Medio quoque die minor umbra, quam
vel in principio eft diei vel fine : & hoc apud nos
c in parte Occidentis. c Ceterum funt qui per duos -
totius anni dies fine umbra fuerint in partibus
.’meridianis, eo quod habentes fuper verticem
fuum folem, undique per circuitumilluminentur
unde ¿trìtio/ dicuntur grcece.. Plerique etiam fe-
runt ile è regione ex alto fieri folem, ut per an-
gufta puteorum aquam qux in prófundo e ft ,
viderint refulgere. Effe autem dicuntur in meri- D
diano qui vocantur, eo quodumbram
ex utroque latere tranfmittant. Umbra enim è
regione folis ambulantibus poft tergum eft 5 ut -
puta fi contra Orientem pergas, matutinis horis •
fi contra meridianam plagam contendas, medio
die 5 f i contra Occidentem , in occafu diei. Ex
tribus igitur parribus fit tibi ibi obvius, ex Oriente
, ex Meridiano, ex Occidente. Mane & fero
poft tergum e ft, meridie quoque à latere : at vero
à Septemtrione numquam eft ibi , Se ideo E
® umbra fi contra Septemtrionem dirigas , five
mane, five (èro, five meridie, non poteft effe
poft tergum. Soli funt enim in hoc quem nosin-
c colimus orbe terrarum circa e Meridiem politi
, qui in Auftralem plagam videantur umbram
tranfmittere. Hoc autem fieri dicitur fummo x ù
tu,cùm ad Aquilonem ibi dirigit. Poftea nosau-
turnnus excipiens, infringit quidem a:ftuum ma-
gnitudinem : fed paulifper relaxato ac depofi-
to calore, per temperiem medii moderaminis fi- p
ne fraude nos atque ulla noxa flatibus tradit
hyemalibus.
24. S in t , inquit, etiam in dies . Non ut fàciant
dies , (ed ut in eis habeant principatiim ,utor -
turn diei uberiore fol illuminet gratia, ut per to-
tum diem defignandi ejus habeat poteftatem cur-
lus fui munere. Sic accipiunt nonnulli quod ait
lìs- *■ Propheta: Solem infotefiatemdiei, lunam drfiellas
in fotèfiatem noófis. Circuinferunt enim lumen.
In annos quoque ordinati funt (ol Se luiìa : Iund
per trecentos dies duodenis vicibus fuum curfum
conficiens , conilimmat annum, (ecundum He-
bricos, aliquibus diebus adje^' • (bciindiini Romanos,
biflexto femel intra quinquennium uniils
diei adjedione celebrato. Solftitialis quoque an-
nus e ft, cum folexpleto per omnia figna circuì-
tu , in id unde principium curfus dii iumfit, re-
currit. Annua enim fertur ei totius (patii effe
perfunctio.
C A P Ü T V I.
a. Ita mlT. fcrc ad unum. Ben. tamen hab mfufio.
ne gentili, qui & fedebat in tenebris. Edit. vci
aegentilis ( omittunt qu.vdam Parif. ac gentilis ) qui fedebat & c .
b. MlT. multi ac b o n i, quia intcrcratpeccatorum remìjfto. A liia c
. E,in
miT. aliquot infima: n o t x , Ceterum fu n t qui dicant
quod per duos Se
Solis ac luna magnitudo hineprobatur, quod omnibus
eadem affareat.Solvitu r objeflio dr de remotorum
adfpetfu fulcre difputatur : turn adferta fo lis magnitudine
, nonnihil de temperamento ejufdem
adjicitur.
ij- 1 ? Ecit ergo Deus hcec duo luminaria
I P magna. Poflìimus accipere ,non tam
aliorum comparatone magna * quam fuó munere
, ut eft carium magnum , & mare magnum.
Nam Se magnus ib i, qui comp let orberti terra-
rum ilio calore, vel luna ilio lumine, nec iblum
terras,fed etiam aerem hunc& mare, cariique
fàciem. Qua: in quacumque parte fuerint cxli,illuminane
omnia, & a:que fpe&antur à cunftis •
ut ea tamquam fuis tantum regionibus immora-
r i, & fibi tantum adeflè atque lucere finguli popoli
credant* cùm fimiliter luceant univerfis,
ut nemo his propiorem alium, quam ipie eft,arbitretur.
Exemplum magni tudinis eorum e videns,
quod omnibus hominibus orbis lun^ idem
videtur.Nam etfi interdum augeaturlmnen ejus
atque minuatur, tamen eadem node qualis mihi
apparet, talis & omnibus} nam fi longe pofi-
tis minor videretur , propius conftitutis major
refulgeret, & proderet anguftiarum Se exio-ui-
tatis indicium. Etenim reliqua alia longe pofiti
minora arbitramur , propius contuentes majo-
ra credimus -, quo magis finitimus fueris , eo tibi
ejus rei quam cernis, magnitudo cumulatur. Solis
f radius nulli propior, nulli longinquior eft •
fimiliter Se luna: globus tequalis eft omnibus. Si-
rnilis fol Se Indis Se Britannis eodem momento
videtur,cùm oritur. N ec cùm vergit in occafum
minor apparet Orientalibus quam Occidenta-
libus : nec Occidentalibus cùm oritur, inferior
quam Orientalibus arilimatur. Q u antum d ifia t , vf.i
inquit, Oriens ab f 'dente ì H«c inviceni fibi dif-
tant : fed fol à tiuiio diftat, nulli prieièntior,
nulli remotior eft.
26. Neque te moveat quod tamquam cubita-
lis tibi orbis videatur folis, cùm oritur : ièd confiderà
quantum intèrfit fpatii inter folem & terras,
quod adfpectus noftri infirmitas fine rnao-no
fui non poteft tranfire diipendio.Caligat adfpectus
noi ter, numquid fol caligat, aut luna ? An-
guftus nofter obtutus, numquid ideo anguftio-
ra efficit qua: videntur ? Species minuitur , non
d. I ta R om. edit, ciim mff. Yat- Ben. & Gcrni. quibtìfcum,facit
Bafil. A l ix edit. Se mfl. umbra. Si contra Septemtrionem. . . . non
poteft effe poft tergumfol. Sunt enitp Sic. Attamcn voces, fo l Se fo li,
quibufdam in cod. defiderantùr.
e. Codex V a t. & Bafil. ultra Arabiampofiti.
f. Rom. edit, fo ia , Soiis orbis nulli propior.
E iij