443 4 4 4
* S c r ip «
JS7.
S A N C T I
A M B R O S I I
m e d i o l a n e n s i s e p i s c o p i
DE JACOB ET VITA BEATA
L I B R I (D V O."
L I B E R P R I M U S .
C A P U T I.
A d virtutum difciplinam,pafiionefque coercendas ne-
ceffarium effe fermonem prudentem, ac mentem rations
intentant ; itemque rationem licet omnino
concupifcentiam exfcindere n eq u ea t, poffe tamen
i>el g ra v ifim is motibus moderari•
ECESS ARIUS ad a difciplinam
bonus omnibus fermo , plenus
prudenti# j 6c mens rationi in- B
tenta præcurrit virtutibus ,pafi
iiones coercet. Dodbilis enim
virtus.Denique ftudio 6c difcen-
do acquiritur, diffimulando amittitur. Alioquin
nifi fermo bonus, neceiïarius effet ad corredio-
nem numquam Lex diceret : Non adulterabis.Sed
quia nudus fermo ad monendum utilis ,ad per-
fiiadendum infirmus jcft, ideo adhibenda eft ra-
tionis red# confideràtìo-, ut quod fermo bonus
pr#fcripferit, ratio plenius tradata perluadeat. C
Non enim ferviji ad obediendum conftringimur
neceffitate ,fed voluntate arbitra, five ad virtu-
tem propendemus, five ad culpam inclinamur.
Et ideo nos aut liber affedus ad errorem trahit,
aut voluntas revocat, b rationem fecuta. Pallio
autem gravilfima culp# concu- :fcentia eft,quam
ratio emollit & comprimit. Ei~ ’lire enim po-
teft, eradicare nonpoteft -, quoniam animus qui
a. Ve t. edit, ad difciplinam bonis omnibus fermo, Sic. quibus concilium
mlT. exceptis Big. Long. V a le. & Tlieod. qm cum Rom.
e d it . . . . bonus omnibus fermo, & c . T oin. ad difciplinam boni omnibus
, & c. N o n male.
b. Rom. edit- rationem fecuta : gravijfìma vero caufa culpa concupitem
i a , quam tamen, & c . Quatuor mlT. rationem. Sed efipajfto
gravijfìma culpa concupi[centia ( Long, confcientia ) ....Emollirienim
potefi, cradicari, & c. Rcliqu i mil. accdic. u tintcx tu .
c. IcamlT. Thuan. Big. T o rn . V i f t . & Colb. A t V a le . Long. &
Thcod. à peccato. A lii v e r o , & ed it .ac funiendo.
d- Edit. Rom. Omnis ergo temperantia eft deiis qua negantur ; ideo-
quefequendaeft. Nam aut de naturali bus fufcipitur, aut de morali-
eft rarionis capax, non eft fuarum paffionum dp-'
minus, fed reprellor. Neque enim fieri poteft ut
facilis ad iracundiam non irafcatur : fed ut ratio-
ne fe temperet,indignationem cohibeat,c à pu-
niendo fe revocet ; ficut 6c Propheta nos docet
dicens ilra fc im in i,^ nolite per .Concelfit quod 4-1
natur# ell : negavit quod cmr eft.
2.dOmnis itaque temperantia ex aliis,non ex fe
originem fumit, ideoque fecunda eft. Nam aut
de naturalibus fufcipitur, aut de utilibus. Itaque
aut naturalia temperar,aut utilitatisadfertor eft.
Denique non ibi excidit concupifcentiam : fed
facit ne concupifeenti# ferviamus. Quis enim
tantus, ut corporalem motum polfit auferre,nifi
folus ille qui potuit de infruftuofa ficulnea dicere,
&M-.
hoc eft malitiä Jud#orum : Ecce anni tres fu n t e x
quo v en i quarensfruffum in ßculnea hac,ö " non invento
:f u cade ergo ill am. Cui refponditfervus : Remitte
illam & hoc anno, ufque d um fodi am circa i llam , ($•
mitt am cophinumflercoris ; Ó*fiquidemfruff urn fe ce -
rit'.fin autem,infuturumfuccides illam. Merito ad
Dominum retulit,quia exfeindend# e temporalis
prolapfionis poteftatem fibi ipfe vendicare non
poterat : fed Domino refervabat.
3. Denique quem de hominibus meliorem 6c
fortiorem adfumemus,quam landlum David, qui
fibi cupiditatem qua concupierat aquam de Iacu
Bethlehem,hoftili interclulàm exercitu ,auferre
non potuit, potuit mitigare ? Nam cùm aliis utibus
, aut enim naturalia temperat, aut moralia. Scd lix e verba funt
conjeclorum , non Ambrofii. Maluimus igicur ab ant. edit, non
recedere , quando illismlT. fuffragantur. ln bis tamen ell aliqua
diveriitas. A lii enim vocem temperantia omictunt : a lii mutant
in vocem ira -, unus in culpa. S ic ctiam quidam habent fecanda,
ubi a lii fecunda. Non temere forfi tan quis liifpicnbicitr poft adjec-
tivum omnis , nomen fubftantivum in antiquioribus mil • (criba:
ofcitantia prxtermilTum, quod varie poilea ab aliis rellitutum (it.
Felici us divinarunt quirepofuerc vocem temperantia , quam pof-
tulabat continuano (critique fcrmonis, ut liquet ex cap. Icq.
e. MlT. aliqu o t , corporalisprolapfionis.
445 De Iacob & Vita beata Lib. I. 44 6
quédefuilTenon inveniamtis, id eft, tanto exerci- A nem, invidi *i, qu# finit fecundûm animam paC
tus numero, cùm utique multo minus regi deefle r “ ‘
potueritex ceteris fontibus aqua -, irrationabilem
quamdam concupifcentiam pafTus, defideravic
eain qu# hoftium erat circumfufione vallata,unde
fine maximo periculo non facile potuilfet de-
ferri. Itaque ait : f£uis mihi dab i t potum de lacu qui
efi in Bethlehem adportam ? Et cùmeflent reperti
tres viri qui hoftium caftra præciderent, 6c de-
ferrent aquam quam'fummo defiderio defiderafi
fiones : trai, arram etiam inéxplebilem vorandi
Iibidinem,effufionemqueIuxuri# atque Iafcivi#,
qu# vitia nexa fimt corpori, 6c fecundùm jllud
operantur. Meritoque temperantia quàm maxime
iftarum pàflìonum reftinguit ardorem , qti#
primum lòbrietate atque moderamine animiim
temperat, mentem informat -, deinde etiam deli-
ciarum abftinentia reftringithabenas corporalis
ferocitatis. Ideo Lex recidit ciborum licentiam,
fe t , cognofcens quod periculo alieno aqua fibi B epularum copias, non folum ut refecaret luxueadem
conftitiflet, profudit illam Domino, ne
fanguinem illorum qui earn detulerant,bibere vi-
deretur. Qu# rès indicio eft od concupifcentià
quidem rationem pr# veni. } .èd ratio cupidi tati
refiftat.Humanum itaque palfus eft David,ut ir-
rationabiliter concupifceret : fed illud laudàbile,
quod irrationabilem concupifcentiam ràtionabi-
liter parato fraudavit ^medio.Dum laudo viros
qui erubuerùnt delie m fui regis,6c maluerunt
riam : verum etiam ut inhibentis contemplatio-
ne præcepti viam traftationi rationis apériret,
qu# irritamenta gul# ceterafque recideret b cu-
piditates, corpóreas paffiones motufque cohibe-
ret. Temperantia eft igitur corredionis prævia
dilciplin# magiftra.
6 . Ab hac profedusjacob fandus, primatus â
fratre quos non habebat, accepit j ejufque præ-
latus adfenfu docuitin rehquum intemperantes
fìnemejus verecundi# vel periculo propri#falu- C pròprio fibi viles elTe judicio. Ab hac profedus
tis afferre : plus laudo eum quierubuitin iuodéi T~r L ° ' ..... ... .
fiderio alienum periculuin, 6c aquam dubi# lor-
tis pretio qu#fitam, lànguini comparavit: fimul
quali reprefla vidor cupiditate profudit aquam
Domino j ut oftenderet quod concupifcentiam
fuàm verbi confolatione reftiiigueret.
4. Poteft igitur mens lobria imprelfiones refr#-
nare ac reprimere quam vis gravium paifionuiii,
6c fervorem omnem cupiditatis flagrantiffim#
Jofeph,&calorem juventutis edomuit, 6c tenta-
tum adulterinis animum illecebris,red# ratioriis
indudione firmavit.Deiiique quamvis fortis eifet
6c validus, tamen tradatu rationis fulcire fe nia-
luitdicens uxori domini fui : S i dominus meus non
f e i t prater me ali quid in domo fu a , & omnia quacum-
que habet, dedit inmanus meas, neque fubtraffum efi
à me quidquam prater te qua uxor illius es:&quomodo
fa c i am verbum hoc malum, drpeccabo cor am Deo ?
refrigerare , derivare aliò motus, 6c red# ratio- D H#c eft igitur red# rationis tradatio quam
nis tradatione delpuere paffiones. Etenim cum
Deushominem conftitueret, &ineo mores fen-
fufque plantaret, tunc motibus ejus impofuit regale
mentis imperium ; ut omnes fenfus motufl
que hominis,ejus vigore ac poteftate regeren tur.
Adjunxit ad gratiamcreatur#,ut mentem iplam
divhiis informaret pr#ceptis,8c fapienti# inftrue-
ret difciplinis, quibus&a cavenda pr#nofceret,&
eligenda cognofceret.Mens igitur reda ratione
Gr#cÌAp 3 nuncupant,quamenslàpienti#intenta
foiia^tur. Pulcra enim ratio,quod nec be-
neficiis domini elfe deberet ingratus, nec occuL
tum polfet elle peccatum,quod,Deo tefte, coni-
mitteret, ouem latere non polfet.
7. Bo' ¿icur ratio, qu# 6c hoftilem plerum-
que affectum exuit, 6c dolorem inj uri# fequef-
trat.Denique &in acieplerumque vidoremmi-
tigat, 6c ferituri miicronem retardat, 6c rogantenens
difciplinam fapienti#, ut divina ac huma- E tern morti eripit -, eo quod fubjecLs parcere jufta
r * 1 • • t 9 H999I i i p P v r l i iK iP n n n v p in i r i na cognofcat, eruditurin Lege, per quam difeit
quas fibilubjicere debeat paffiones.
C A P U T I I.
fafiionibus tum animi tum corporis moderari tempe-
rantiam: cujus effeffus patriarcharum demonfiran-
tur ex empii s,ac dei nde rationis dignitate commend
ata , eamdem temperantiam d ivino pracepto mun
it i Sanffus ofiendit.
j. Affion -m aùtem velut ducesfunt natura-
Ies deL-.atio 6c dolor, quas fequuntur ce-
ter#.Ill# enim com' I ftuntur univerlàs,quarum
utraque non folum c ^rporis,fed etiam fecundum
animam paffiones funt. Et quia diximus lìibefle
his alias paffiones, ante deledatior concupifi-
centia , poft deledationem gratui 10 eft : ante
dolorem autem eft timor ,poft dolorem triftitia.
Commotio autem animi communis pallio, 6c de-
ledationis 6c doloris eft.Tranfeurram alias,id eft,
fuperbiam, avaritiam, ambitionem, contentioa.
i t a mil', omnes. Edit, vero „ é * cavenda------& legenda , & c .
prx tc r <111 a I’d.un Parif. libi pr 6 cavenda, legete eft canenda, fc ili-
cet ut canenda opponerentur legendis. Ridicule.: nifi h ic lapfus
fucrit opcraruni. Item poft alteram 1 incanì, ubi edit, tenet difciplinam
. . . . eruditus in Lege Sic. reftituimusè mlT. tenens difciplinam
atio perfuadeat. Nani de exchidendo vel miti,
gando injuri# dolore quis melior magifter,quara
patriarcha Jacob, qui proprios coarguens filios
Simeon 6c Levi ait ; Odiofùm mefecifiìsfta utfavus
videar. Et utique ulti fuerant fororis injuriam’,
qu# contra inftituta patria violato fuerat pudore
temerata 5 nec potuit Jacob pr#ceptor difei-
plin#, cuftos pudoris ftuprum probare commifi.
fum-.fed maluitinfolentes rarione cohiberi,fciens
F quod indignationem ratio temperare polfet.
TS/*-
8. Temperantia eft igitur qu# refecat cupidi-
tates.Hanc primis bominibus tenendammanda-
vit Deus dicens ; Defruffu autem Ugni quod efi in
medio paradifi nonedetis, neque tange tu illud,ne mo-
riamini. Et quia non eft retenta, ideo tranfgref.
fores virtutis egregi# paradifi exfules facti lùn t,
& immortalitatis exfortes. Hanc Lex docet, &
univerforum infiuidit aifedibus.
. . . . eruditur in Lege.
b. Codices Vat. V ie l. Colb. V a le. & Tneod. pnma manu, Cu-
piditates corpore* paffionis ■ T heod. ieennda manu, & Remig. C u -
pidttates corporis, pajftones, & c .
b
Gen. ip 35 •
ibidem. ; ÿ .
8 9 -
ibidem. 3 4 -
JO.
ibidem. x%
E x o d .io .
4. & alibi.