Phil. 4.
bilis in opèribus £ cujus àlticudinem- fapiennfc P
quis inveitigare facilis ? Ifte dicit Filio* id eft * dicit'brachio
fuo, dicit virtuti ruæ, dicit fapieritiié
fax i dicit juftitix fux: Et h ;t Filius quafi po-
tens, fàcit quafi virtus D e i, faeit qiiafi iapientia
D e i, facit quafi juftitia divina. Cùm hxc audis 4
quid miraris fi fupra firmamentum cxli potuit
tantx majeftatis operatone unda fùfpendi ?
11. De aliis hæccollige, de iis qux videront
oculi hominum, quomodo adjudxoriim tran-
fitum, fi rationem quxris, fé unda diviferit. N on £
folet hoc eflè naturx, ut aqua iè difcérnat ab a-
qua, Se in profundo interfufiones » aquarum tèr-
rx medio fèparentur. Gelaverunt enim fluéhis,
& firmamenti fpecie curfum fuum infolito fihe
frxnarunt. Nonne potuit etiam aliter Hebrxum
populum liberare. Sed tibi voluit oftendere, ut
eo fpe&aculo etiam illa qux non vidifti,xftima».
res efle credenda. jordanis quoque, reflexo amile,
in fuum fontem revertitur.b Hærere aquam,
cùm labitur inufitatum j rurfum redire in fupe- <
riora fine ullo repagulo impoflìbile habetur. Sed
quid impoffibile ei qui dedit poflè infirmis c ut
! j . infirmus dicat : Omnia pofium in eo qui me confortât.
Dicant certe qubmadmodum aer cogatur in nu-
bem,utrum pluvia nubibus generetur,an finu nu-
bium colligatur. Videmus plerumque exire hu-
bes de montibus. Quxro utrum de terris afcen-
dat aquaj an ea quxTuper cxlos eft,largo imbre
defcendat. Siafcendit, utique contra naturam
eft, ut afcendat in fuperiora qux gravior e ft, Se 1
portetur aere, cùm aer fubtilior fit. Aut fi conciti
orbis totius motu rapitur aqua, ficut imo orbe
rapitur,ita fummo orbe diffunditur. Si fundi,
ut volunt, non definit, utique non definit rapi •
d quia fìaxis cxli femper movetur, Se aqua fem-
per hauritur. Si defcendit 5 manet ergo jugiter
fupra cxlos qux habet unde defcendat. Deinde
.quid obftat fi confiteantur quia aqua fupra ex-
los fufpenfafit? Nam quo verbo dicunt terram
in medio eflè fufpenfam, & immobilem manere
, cùm utique gravior fit quam aqua 5 ea ratio-
•ne pofliint dicere non prxeipitari aquamor-
bis illius cxleftis converfione, qux fuper cxlos
eft. Sicut enim terra inani fufpenditur , vel
pondéré librato undique immobìlis perfeverat;
ita & aqua aut gravióribus àut xquis cum terra
ponderibus examinatur. Ideo'que non facile
fuperfunditur mare terris , nifi cùm jubetur
exire.
12 . Deinde cùm ipfi dicant volvi orbem cxli
ftellis ardentibus refulgentem , nonne divina
providentia neceflario profpexit, ut intra orbem
c x l i , bc fupra orbem redundaret aqua,
qux illa ferventis axis incendia temperaret?
Propterea quia exundat-ignis & fervet, etiam
aqua exundavit in terris, ne eas furgentis folis
Se ftellarum micantium ardor exureret, Se tenera
rerum exordia inibii tus vapor Ixderet.
Quanti fontes , fluvii, Iacus irrigant terras *
a. T tes mS. aquarum medio. edit. TLom-aquarum fine medio.
b. Edit. Rom. h&rere aquam, citm labitur , furfumque redire, edit.
Pet. Era. Gill- h&rere aquam, & ita furfum redire. iniT. vero ut
nos in tcxtu , nifi quod potiorcs prima manu habent , ufi tat um.
fccunda in/tfitatum.
c. I t a miT Corb. vet. Ben. Tl>. & Cam. A lii & edit, omnes J
(excepta P a r i f an .1 6 14 . in qua infirmi! J.legunç, qui dedit,pojfe
quibus voluit i Dedit pojfe infirmitaiibus. Qua: ultima vox fi retiquia
eas intei is quidam ignis vaporar ? Ùnde
enim aut arbores germinarent, aut frumentà
Vel fata prorumperent, vel orta coquerentur^
nifi ea interior quoque ignis animar^r ? Qui
etiam de iàxis frequenter excutitur, c- deipfò
fxpe, dum cxditur, Ugno exilit. Ergo flciit ne-
ceflària ignis creatura, ut ordinata Se difpofi-
ta permaneat, cxlique dementia temperet a-
quarum rigorem 5 ita etiam aquarum redundan
tia non fitperfluà 4 nealterum altero confu-
mèretur, quia nifi conveniens utriufque menfu-
ra fit s ficut ighis aquam exficcat y ita Se àqua
rèftmguit ignem. Ideoque pondere Se menfu-
ra examinavit univerfà * numerata enim funt
ei Se ftillicidia pluviarum , ficut in libfo Job iob. ti %s.
legimus. Sciens vel rerum facilem defedum
forò, vel folutionem univerfitatis, fi alterimi
exfuperaretur ab altero , ita utriufque téffi-
'peravit difpendia ; ut ñeque plus ignis exco-
queret, neque exubèraret aqua : fed imminù-
tio fièret utriufque moderata, qux Se fiiper-
fluum detraheret,& neceiTàriunTreférvaret. Ita*
que cùm tanta de terris erumpant niaximorum
fluenta amnium , NilusefFufo Ægyptum.fta-
gnans flumine , Danubius de occidentalibus
partibus, Barbarorum atque Romañorum in-
terfecans populos, doñeó Ponto iple condatur,
Rhenus de jugo Alpium ufque in Oceani profunda
curíüs fuos dirigens, Romani memoran-
dus adverfus feras gentes murus imperii, Pa-
» dus maritimorum commeatunm Italicis fubfi-
diis fidus inveótor, Rhodanus rapido concitus
curfu Thyrrheni xquoris fréta feindens, in quo
non mediocre fertur navigantiüm periculum,
dum inter iè maris flùcUis Se amnis fluenta de-
certant, itemque de Septenitrionali parte e Pha- *
fis Caucafeis montibus fufus cum pluribus aliis
in Euxinum fe prxcipitans mare, prolixum eft
fingulorum profequi fluviorum nomina qui vel
in noftrum mare derivantur, vel exinaniuntiir
Oceano: cùm tanta igitur ubertas aquarum
f i t , tarnen plerumque terra meridiarix plagx
.torretur ardoribus, atque xftu foluta fatiicit in
pulverem, miferandi agricolx labore confum-
to ; ut frequenter ad potum,ficcatis puteis, arido
gurgite fubfidium vitale deficiat. Et erit
quidem quando dicat aby fío : deferta er is, dr om~ efa. 44,
nesfluviosficc - 'o, ficut per Efaiam futurum an- %7 -
nunciavit. Stu etiam antequam.ille dies adver-
niat, divino prxftitiitus arbitrio, non minimum
? inter fe ipfa elementorum natura decernit. Crebro
itaque aut inundationibùs mundus hic qua*
titur, aut nimio x ftu& ariditate vexatur.
13. Noli igitur incredibilem opinati aquarum
multitudinem, fed refpice ad vim caloris,
Se incredulus non eris. Multum eft quod ignis
abibrbet 5 quod vel ex ilio no bis debet eflè ma-
nifeftum , cùm medici vaia quxdam anguita
ore, planiota defuper, intus concava,levi lucer-
n x concepto Iumine aifigunt corpori quemneatur,
non mutabitur fenfus. Poteft enim d ici infirmitas vxo infirmo
, u t per metonymiam fenium pro fene, facrilogium pro facrilcgo.
d. Sic mlT. duodecim. atBig. ViÁ.v,unus & Gem. ficut axis cali
temper movetur, ita aqua femper hauritur. edit, vero . . . ■ femper movetur
, aqua movetur, & aqua femper hauritur.
c. Mff. Vac. duo Tandis. Big. Zufis. Vi£l. unus,Gern. Cæn. Corb.
linos È u x i s .. . . m£f. feptempracipitat ; reliqui , ac edit, omnes
pracipitans.
admodum calo’r illeomnem in fe rapiat- humo- i
rem > Quis.igitur dubitet quod ìgnitus x th e r ,
Se magno feirvens vapore inflammaret atque
exureret omnia * nifi lege quadam fui cohibes-,
tur audoris, ut nec flumina, nec lacus, nec ipia
maria vim ejus poflènt reftinguere? Et ideo defuper
aqua impetu quodam defeendens, in tantos
plerumque imbres rumpitur, ut flumina &
Iacus repente repleantuf, ipfà maria exundent.
Unde frequenter Se iolem videmus madidum atque
rorantem. In quo evidens dat indicium ,
quod alimentum fibi aquarum ad temperiem
ufi fumferit.
14. Tantum autem ineft illis impugnando
veritatis ftudium, ut folem ipfum ñegent calidx
naturx eflèj eo quod albus f it , non rúbicundus,
aut rutilus in fpeciem ignis. Et ideo aiuìit quód
nec ignitus naturi fit, Se fi quid habet caloris^
ferunt ex nimio motu converiionis acciderei
Quod ideodicendum putant, ut riihil videatur
humoris confnmere : quia calorem quo humor (
vel minuitur , vel plerumque exhauritur, non
habet naturalem. Sed nihil agunt, cùm ifta
componunt j quia nihil intereft, utrum ex natura
calorem quis habeat, an ex paifione, aut
aliqua ex cauia -} quia ignis omnis confumtor
humoris eft , vel hujufinodi materix , quam
fiamma confuevit exm-ere.. Nam fi” e ex Iignis
haudquaquam femiuftulatis, ièd i. . .er fe colli-
fis, ignis excüflus excipiatur foliis, etiam fiamma
ádolet, ac fi de igne accendas facem : five I
de flammx Iumine lumen accendas, eadem fpe-
cies Se natura eft Iuminis , aefi illud non natu-
ralis ignis adoleverit, fed accidens caufao-ene-
raverit. Vel hinc faltem contemplentur folis
calorem, quo diverfa ei Deus conftituit curfus
fui loca Se tempora 5 ne fi lèmper in iifiiem mo-
raretur Iócis , quotidiano ea vapore exureret.
Mare ipfum ideo ferunt ipfi faliàm atque ama-
ram aquam habere * quod ea qnx fluviis in freta
influat, calore abfumatur, tantumque vapore ]
diurno confumi, quantum quotidie ex diverfis
fluviorum curfibus invehatur. Quod ex folis
quadam dijudicatione fieri perhìfietur , qui
quod purum ac leve e ft, fibirapit, quod grave
atque terrenum , relinquit : ex qiio remanet
falfum illud atque aridum,quod fine ufu acfua-
vitate potandi fit.
C A P U T I V .
Calum, nomen commune ; faciale vero, firmamene
turn : dr unde vox utraque defumta. Hinc cali
acceptiones nonnulla > dr ad extremum cum calo-
rum ac firmamenti, turn aquarum moralis interpretado.
15. ^ Ed revertamur ad propofittim.Tiatfirma-
mentum inter medium aqua. N oil moveat,
a. Edit, Era. & fequcnccs.- 5 ¿pátdha ( Rom. addic,t;í/#f>or<a$)
quod videatur d'raäti ynr. MíT.sira v c’g*stu di citar,quod
videatur. Mll'quin qucprob a tiflimi. . .quod divi ditur. At qua* fe-
quuntur gra:ca verba , ica confu fe fcribimcur, u t à iiemine eorum
quos conluluimus,legi potuerinc. Itaque optimum v ilum eft eadem
quoad fieri p o tu it , fideliter exprciTa lue repralèntare. Habetur
ergo in contextu , 'V ^ O T , Ä .C T D
& in margine, *.qua:do<ftionbiis
exponenda lubentes permittimus. Subodoramur tarnen per luec
nonnihil de divilìone c a li à circulo onzonte fignaca indicati.
i Acuti jam dixi, quia fupra càiium alt, hic dìcic
firmamentum -, quoniam Se David dicit : cali
enarrant gloriam Dei, dr opera manuum ejus an-
nuntiat firmamentum,hoc e f t , mundi opus cùm
videtur, fuum Iaudat auótorem. Invifibilis enim
majeftas ejus per ea qux videntur, agnofcitur.
Et videtur mihi nomen cxlorum commune ei*
fe , quia plurimos cxlos Scriptura teftificatur^
homen autem eflè fpeciale, firmamentum. Si-
quidem Se hic ita habetur: Et vocavitVeusfir-
3 mamentum calum, ut videatur fupra generaliter
dixiife , in principio cxlum fadum, ut omnem
cxleftis creaturx fabricam comprehenderet i
hic autem lpecialem firmamenti hujus exterio-
ris foliditatem, qüoddiciturcxli firmamentum,
ficut legimus in hymno prophetico : Benedittiis
es in firmamento tali. Nam cxlum, quod
grxce dicitur, latine, quia imprefla ftellarüm
lumina velut figna habeat, tamquam cxlatilm
appellatur : ficut argeiltum quod figiiis eminen-
! tibus refulget, cxlatum dicimus. ¿ytvos auteni
a '£m Ty òpciiQiq dicitur 4 quod videatur
Igitut terrx ■, qux obfcurioreft, nuncu-
patur-, quia Iucidits eft , tamquam vifibilis. Unde
puto & illud dictum : b fola ti li a cali femper
viaentfacitm patri s mei ,qui in calis e fi. Et : volatili
a circa firmamentum cali; eo quod poteftates,
qux funt in ilio vifibili loco, fpedent hxc omnia
Pf. 1 8 . 1.
Gen-1. 8.
Dan. }• } 6 .
, Se fiibjeéta fuis habeaht conipedibus.
16. Denique claufum cxlum dictum eft tem-
) poribus Elix quando in Achab Se Jeiùbel perii-,
dia regnabat, cùm pópulus regali iàcrilegio de-
fervireü, eo quod nemo ad cxlum oculos erige-
bat, nemo ejus au&orem venerabatür, fed li-
gna Se lapides adorabann Unde hoc coUigimus*
Quia Se in maledidionibus poptili IftaeTdixit
Deus: Erit tibi calum fuper caput tuum aneum , (fi
terra tua ferrea , quando pretium perfìdix Iuens
populusjudxorum, intemperie c x li, Se terrx
infoecunditate multatur 5de cxlo eilim caufa fer-
• tilitatis. Denique Se Moyiès benedidiones tri-
bui Joièphàfinibus cxli Se rore abyifi fondum
deoriùm ,c & iecundum horam à folis curfu Se
à conveniendbus menfibus, Se à vertice mon-
tium Se collium xternorum dedit,eoquod mo-
deratione cxlefti terrarum fcecunditas nutrià-.
tur. Ferreum ergo cxlum, quod nullum exudat
humorem, quando nuflis nubibus imber rumpia
tur. Eft etiam ferreum cxlum fubobfcurus aer,
prefliis àtque nebulofus colore ferrugineo ,
F quando rigore frigoris ftringitur terra, tunc ve-
luti fuper caput noftrum humor fufpenfus vide-1
tur , Se per momenta imminefe. Plerumque
etiam glacialibus ventorum flatibus rigentes
aqux confolidantur in nivem, Se rupto aere nix
funditur. Neque enim firmamentum hoc poteft
fine aliquo d rumpi fragore. Ideo Se fìrmamenb.
Edit nonnulla: Parif. volatilia c&H, & volantia fuper terram,
fecus firmamentum cali. L X X . . . . ?$17j7ì yfii S uccv
H icau tém fignificari Angelos dare oftenditurex Ambrofio 1. 1.
, dcinterpell. c. p. Eadem metapfiora uftim reperias beatum Job.
c. 18 . i . videfisgloffàminteri.aditìumlocUm.
c. I ta plures ac potiores mil. at rectfntiorés aliquot atque edit, k
finìbus c&li, & rore, & abyjfis fontiumdeorfum venitnt bus. V u lg .
de pomis celi ($» rore atqueabyffo fubfacente. Ì.X X . Jwò ì lrf‘gp«'V, Xjìén divorai mr/dt
Id. Port voces : rumpifrangore, additur in edit, aut penetrati. Et
num. 17 . poft : gloriam D e i, additur in eifdem : f i opera manuum
ejus. Utrumquc dceft in m f f ,
b
Levita l ía
19-
D eu t.) ) . M