cibi cæleftis alienus ì Se qui non polfit dicere :.
Noßra converfatio in calis eß. Ideoque ut ad lecre-
tos provocarec , ait idem : Ne tetigerìtis, ne atta-
minaveritis, negußaveritis quafu n ta d corruptelam
ipfo ufu ,ßcundum pracepta d “ dotfrinas hominum
qua funtrationem qui dem habentia fa p ien t ia , in ob-
fe r v a t i one religionis , d " humilitate cordis , non in
indulgenza corporis non in honore a l i quo ad fa -
turitatem dì“ diligentiam carnis.
C A P U T X X V I .
Fejorem beßiis effe q u ifra tr em , i d e ß , ejufdem natura
confortent occident ; majus tarnen periculum
à fratribus ipßs germanis metuendum-, eifque f r a -
ternum nomen non abrogarì, ut eorum magis gra-
v e tu r impietas. 'Vnd e morale dogma , cuique a
propriis cogitationibus ac verbis cavendum. D u a lis
in f u ß fan gu in is auftorem comminatio : qui
dictum de homine, ad imaginem Dei fecit eum;
quidve addita v indicia caufa nos doceat.
94. T 'X Enique hunc fenfum eile pofteriora
ap probant ; fie enim ait : Etenim vef-
trum fanguinem, d “ animarum veßrarum exquiram
de omnibus b e ß iis , d “ de manu hominis. Beftiali
nialitiæ compara vit, immo etiam aacerva vit ini-
quitatem hominis ultra beftiarum feritatem, dicendo
: De manu hominis fratris. Etenim beftiæ
nihil nobifeum habent commune naturæ, nullo
velut fraterno jure devindæ funt. Si nocent ho-
minibus , quafi extraneis nocent. Naturæ jura]
non violant, germanitatis non oblivifcuntur affectum.
Ideo gravius homo peccar qui fratri
infidiatur : Sc Dominus ièverius vindicaturum
le effe promifit dicens : Sanguinem hominis de
manu fra tr is ejus exquiram. An non frater eft
quem rationabilis naturæ quidam uterus effudit,
& ejufdem matris nobis generatio copula vit?
Eadem enim natura omnium mater eit homi-
num j Se ideo fratres fumus omnes, una atque
eadem matre generati, cognationifque eodem j
jure devinoti.■;
95. Ideoque & Dòminus fratrem appellavit
Se eum fratrem à quo languis fratris exquiritur,
fignificans magis ab his periculum pertimefeen-
dum qui fraterno fibi jure ibeiantur. Hinc etenim
infidiæ, hinc pericula frequentiora homi-
nibus comparantur, & ut ip e dalia comprehen-
damus, quod fratribus fpecialius in hereditatis
divifione frequenter odia fuçcrefcunt. Deindéfi
fratri amplius collatum fuerit à parentibus, fra- ]
tres alii indigilantur magis , Se gratiam à parentibus
collatam parricidio auferre conantur. Ifta
magis bella fuipeda, bella non b civium tantum,
led fingularum domorum. Illos ergo Dominus
ad ultionis judicium comprehendit, quos magis
infidiaturos fibi eile cognovit.
96. Tertium eft quod in eo fratrem dixit, non
a . Omncs edit, acerb unit. MIT. m elius, acervavit, id e f t , e xag -
geravic. Et hoclcmcl moncncktm , ubi habetur in edit, verbmn,
acerbo, iêmper fere in miT. Jegi , acervo.
b- H ic magna tum in m(T. tum in edit, corruptio. Cod. Corb.
Colb. Vale, ac edit. Am. G ill. & qusedam P a r if noncibi tantum,
fed fingularum domorum. MIT. V a t. Long. & Era. edit. . . . fed
fingularium domorum Alia: Parif. non f ib i tantum, fed fingularium
’donorum. Locum tarnen è cod. M az. fat bene reilituimus.
c . Edit. Rom. per hoc intelligimus , non folum ab extraneorum ,
ver um etiam à noftrorum, hoc e ß , domeßieorum cogitationibus. Sed
quod dignus pietatis nomine parricida fit : fed
quo magis pietatis gravetur vocabulo , atque
nde fiat fceleris incrementum , quo juftior fit
vindida Icelefti. Ergo dominus Deus nofter ul-
tionem promittit j ut vel fic frangatur metu^qui
pietatis eft oblitus 5 S e ^ 't quodetiamfi homines
efFugiathomicida, i je i tarnen judicium non
poifit evadere , fed majori Se esterno fupplicio
relèrvetur.
97. Altiore autem lènlu c hoc intelligimus,
non iolum ab extraneorum infidiis,verum etiam
à noftris , hoc eft , domefticis cogitationibus
nobis cavendum. Deinde pbfervandum nobis
non iolum d malitia mentis , yerum etiam ab ip-
fis iermonibus noftris. Ideoque ait : De multilaquio
non effugies peccatum. Ergo hoc lignificar!
videtur non iolum operis noftri, ièd etiam lèr-
monis qui eft magis dor 'fticus, rationem Do mino
eflereddendam, Ei *deo diligentius conlu
derandum, ne yel ièrmone 4 vel opere contrae
; hamus otfenfam 3 quia ficut ore confeifio fit ad
iàlutem, fic ore fit lapilis ad mortem.
98. ¿¡fui effuderit, inquit, fanguinem hominis,
pro fangu ine hominis ejus, eßunde tur. Non erravit
Jòcutio , fed emphafis e ft, id eft , exaggeratio
fada verborum eft,eo quodm m i * effuderit fanguinem
hominis, ipiè quafi fa*.guis effundetur,
quod fpem ei pofteritatis eripiat ; quia ficut fan-
guis effufus in terram hac atque iliac fpargituf ^
ita impiorum aniftia d corporea fragilitatis more
iolvatur 5 quia Se de anima did um eft mortem
ejus effe corruptionem, eo quod gratia: casleftis
munere defraudetur,& velut colliia malitia: feo^
pulis iàlubfitatis fuie corpus imminuat,.
99. Movet etiam pleroique quod dixerit * A d
imaginem Dei f e c i t hominem : òc non dixerit : Ad
imaginem meam , cùm ipiè fit Deus. Sed intel-
lige & Patrem e ffe, & Filium effe. Et licet per
Filium omnia fada iirnt, tarnen Iegimus quia
Pater fecerit omnia, 8c fecerit per Filium, ficut
fcriptum eft; Omnia in Sapientiafe e iß i. Sive ergo
Pater dicit, ad imaginem Verbi fecit : five Filius
dicit, ad imaginem Dei Patris fecit. Et ideo familiärem
quamdam & domefticam Deo demonf
trat hominis effe naturi- \ y id eft rationabilis
hominis, iècundum qvu d ad imaginem Dei
creati iiimus^ eaque cauià inultum non efleapud
Deum quod in domefticum animai fibi videat
crudeliter & impie effe commiffum.
100. Caufa ergo vindida: addita facit,ut pri-
mum excludamus philofophorum quorumdam
opiniones , qui negant Deum habere curam iu-
per homines : deinde feientes prxrogativam noil
tra: ultionis apud Deum manere, ncque in alios
committamus quod divino judicio vindicandum
fit -, neque mortem ipfi vehementius pertimeil.
camus , cùm feiamus necati hominis innocentis
apud Deum nullum effe contemtum.
I lcftionem noßram magno confondi prarferune mlT. ac vet. edit,
nifi quod in iiiHem Cityc. vox , infidiis non legitur.
* . Ambrofius hoc loco reddit fententiam L X X . In c c rp .'S ic
1 enim il l i : O ¿uyjaf afua, cù^gdorv cùm v d/uccms àuvj ¿K-rjffoemi.
I Ubi vòcem O c/ic^'ar referti ad verbum cec^ofijotmi manifeflum
I ell. Edic. tarnen V u lg . fic Ic g ic : ¿¡uicumque ejfaderir fanguinem
humanum ,fundetur [anguis illius.
I d. Itaco d. mff. & edit. Rom. V « . au tem, a corporefragìlita-
I tis more folvatur-
C A P U T X X V I I.
Promittitur diluvium numquam ejufmodi futurum
effe, ut terram omnem corrumpati idque ad ani-
rni paff ones traducitur. In arcu qui diciturponen-
dus in nubibttj, non intelligendam iridem oßen-
ditur, fed divina vir tu tis intenßonem ac remif-
fionem.
a 101. a X T Onerit, inquit, diluvium, utcorrum-
m. 9-1U pat omnem terram. Dubium videtur: ß
utrum enim, diluvium non er it, intelligendum fit
quod diluvium corrumpat terram 5 hoc enim di-
luvia facere confuerunt: an vero non erit tale
diluvium quo terra omnis corrumpatur , quod
pofteriora aperiunt, cüm dicit omnem terram
non corrumpendam? Oftendit enim diluvia qui-
dem effe futura, fed non talia quibus poifit omnis
terra corrumpi.
ioz. Senfiis autem hoc altior habet, quod jam
providentia futura fit Domini, ne tantum fit di- C
luvium corporalium paffionum , ut anima omnis
intereat. Et quidem non audeo dicere quia
videtur Dominus ftatuere , quod nullius anima
poffit penitus interire. Quid enim de parricida
dicimus ? Quid etiam de homicida > Quid de a-
dultero ? Quid de prxvaricatore ? Quas ei partes
animze ad veniam refervamus ? Unde magis
illud arbitror quod provocet dominus D eus , ut
etiam fi quis leviores alias habeatpafliones, non
penitus divinam defperet gratiam , nec omni- E
modis victurum fe effe diffidat. Sed etiam fi eft
Iuxuriofus, nec poteft ftudium vitare luxuriie,
ab adulterio tarnen ftudeat temperare: fit epu-
landi delectatio , non ftuprandi fit. Etiam fi neC
cio quis avarus qui aliena diripuit, ejecit pu-
pillos,eliminavit viduas,vel poftea tarnen in pee-
nitentiam regreflus reftituat quod abftulit. De-
nique Zachieus ideo veniam meruit, quia non
folum reftituturum ie j ied quadruplum promifit
quibus aliqua fubftuliffet, pauperibus quoque ]
medietatem fui patrimonii donaturum.
103. Confideremus etiam diligentius quid fit,
P». 9■ ij- quod a i t : Arcum meum ponam in nube, d“ eritßgnurn
teßamenti aterni inter me dr inter terram: d“
erit cum innubilavero nubesfuper terram,parebit arcus
meus in nube, d" memor ero teßamenti mei. Nön
enim ficut plerique arbitrantur, arcum iftum dicit
quem aiunt homines effe, quo pluviarum fi-
gna aliqua declarentur, in quo colores diverfi
tamquam radiorum iolis nunc rutilantium,nunc ;
lumine lucentium clariore figurantur: unde &
pluvia futura fignificatur, eo quod inconftantia
quxdam ferenitatis verficolora ilia ipecie de-
monftretur. Arcum hunc irim quidam appellant
; led abfit ut hunc ar«- n Dei effe dicamus.
Hic enim arcus qui iris c itur, per diem videri
iolet, nocte non apparet. Etiam per ipfum diem,
fi obdu&us aer tetris nubibus fuerit, nec fic quidem
videtur, ni forte cum graviores nubes ie
coeperint relaxare.
104. Ergo videamus ne quia arcus quo iägitta;
jaciuiitur, nunc tenditur, nunc reiolvitur, quamdam
extenfionem & remifllonem videatur Scripa.
M il. & vet. edic. hie confentiunt, nifi quod pro omnem terram
, rccenciores aliquot mil", cum vet. edit, le gu n t , omnem hotura
lignificare, per quam tìeqtte penitus per hi-
miam extenfionem univerià rumpantur 5 led fit
quxdam menfura , & quoddam divina: virtutis
examen. Eft e r vircus invifibilis Dei qitx Sc
ipecie iftius arcus extendendi & remittendi mo:
deratur pro divina volúntate, mifericordia, po-
teliate, qux neque omnia confuiidi nimia lolu-
tione, neque dirumpi nimia irrupriorie patiatun
Quam ideo in nubibus dicit poni, quia tunc maxime
opus eft divina: auxilio providentia:, quando
agmina nubium in procellas tempeftatefque
coguntur. Ideoque dicit : Arcum meum ponam in
nube, non fagittam ponam. Arcus enim inftru-
mentum jaculando: fagittas eft. Itaque non ipiè
arcus vulnerar, fed fagitta. Et ideo Dominus in
nube arcum magis quam lagictam ponit,ideft ,
non illud quod vulneretj fed quod habeat terro-
ris indicium , vulneris effeclum habere non fo-
leat,
C A P U T X X V I I I .
Enumeratis tribus Noe filiis,generationem Cham ideo
prius effe memor a t am , u t ejus peccatum amplific
e t e , d “ ex eodem profezia impia generatio de«
monßretur : quod morali ter de mala paffione improba
paffionis genitrice intelligendum.
I0J. Uaratione autem cùm fupratres fi-
V / lios Noe compiitaverit, S em , ch am t ibidem. 9.
Iapheth, noe loco unius comprehenderit medii l8-
I filii generationem ? H oc eft quod ait : ch am au- ibid. 19.
tempater erat Chanaan : ifii tres erant f i l i i Noe. Et
maxime cùm illi duo ju lli, ifte medius injuftus.
Injufti ergo prius generatio, quam juftorum
comprehenditur. Neque enim poflumus negare
quod fcriptum eft : fed ad coacervandum delictum
ipfius addica ejus eft generatio 3 quia cùm
haberet filium &; pater efle t, folusiple patrem
non cognovit, qui magis cognofcere debuiflet.
Et ideo improbum habere meruit filium , quia
l improbus fuerat patri. Simul fignificat ex ilio
Chanaan Chananxos fuiffè, qui poli multas ge-
nerationes à populo julio opprelfi ceflerunt in
ejus poiTeflìonem. Audorem ergo Chananxo-
rum Chanaan fuifle manifeftum eli , qui fuit fi-
lius hujus Cham quiimpiusin patre exftitit.
106. Altior autem fenfup nominum interpre-
tatione fignatur, Cham firn ealor e ft , Chanaan
turbatio eorum. Qui enim calet, continuo
movetur & perturbatur 5 ideoque evidentiflìme
declaratur non tam hominem patrem hominum
fuiffe : fed paflìonem malam improbx paffionis
generatricem , qua: eflèt à patris moribus , hoc
eft, ab ufu virtutis aliena.
mtnern. Sed Rom. edit, itá rfpofuit : Non ultra erst, inquit, diluvium
aqut■ Cetera ut nos in textu.