ixorum,ignovit quidem Dominus fuperiora, fed A
ait : Vai'- & amodo vide ne pecces. Quod cùm illi
d ic it, t. dicir. Fediti gentilis aduTterium , fed
iti catechumc is ? Ignofcicur tib i, remittitur
tibi per baptiimum. Vade, Se pofthasc vide ne
pecces. Habes unam Abrahx defenfionem.
24. Secunda illa é it , quod non ardore aliquo
vagx fuccenfus libidinis , non petulantis formx
eaptus decore, ancillx contubernio conjugalem
poitliabuie thorum ,fed ftudio quxrendx pofte-
ritatis Se propaganda fobolis. Adhuc poit dilu- B
vium raritas erat generis Immani : erat etiam re-
ligionis, ne quis non reddid. * debitum videre-
tur naturx. Denique Se Lot Ìandti filix hanc
caufam-quxrendx pofteritatis habuerunt,ne genus
deficeret humanum 3 Se ideo publici muneris
grada privatam culpam prxtexuit. Nec otio-
ium eit quod uxor auctor facti inducitur 3 ut ex-
cuiètur maritus,ne vago raptus errore credatur :
fimul ut difeant mulieres diligere viros, nec agi-
tari vana fufpicione pellicatus, aut invidere pri- c
vignis, fi ipfx liberos non fufeeperint. Uxori bona:
cordi erat excufàre apud virum fterilitatem
fuam 5 Se ne caufa eilet viro quod is liberos non
haberet, fuadet ut intraretad ancillam. Hoc fecit
Lia,hoc Rachel poitea. Difce mulier zelum
deponere, qui fiepe mulieres in furorem incitat.
25. Sed Se vos moneo , v ir i, maxime qui*ad
gratiam Domini tenditis, non commifceri adulterino
corpori ( qui enim fe jungit meretrici
unum corpus eit ) nec dare hanc occafionem di- £)
vortii mulieribus. Nemo fibi blandiatur de legibus
hominum. Omne ftuprum aduiterium eit,
nec viro licet quod mulieri non licet. Eadem à
viro , qux ab uxore debetur caitimonia. Quid-
quid in earn qux non fitlegitima uxor, commif-
. fum fuerit adulterii damnatur crimine. Ergo
advertiftis quid debeads cavere , ne a facra-
mentis fe indignum prxbeat.
16. Accipite etiam aliud,quia hujufmodi intem-
perantia folvit caritatem conjugii, fuperbas an- £
cillas fac it, iracundas matronas, difeordes con-
juges, concubinas procaces, inverecundos mari-
tos. Simul ut de domino eonceperit ancilla,fper-
nit dominam luam tamquam ditior partu : domina
fe defpici do let, maritum auctorem injuria-
rum fuarum arguit.Denique Saraipfa marito ancillx
fux poteftatem dederat, Se poitea dicit ad
. eum : Injuriam acciaio ego ex te : ego dedi ancillam
me am in finum tuum ; ubi autem videi conceptum
effefireta fumjncjuit^oram ab ea :]udicet Deus inter F
me efi te. Quantus dolor, quam gravis querela fit
feminarum le&ione exponitur. Da improvidum
Se Ievem maritum qui morigerari nefeiat, Se di-
vortii caufas exhibet. Sed Abraham vir modera-
tus Se prudens : ¿ìrre,inquit, ancilla tua in manibus
tuis, ut er e ea quomodo tibi placuerit. Maluit enim •
uxorem tenere, quàm famulam. Nec hoc tarnen
plenum'remedium. Accepit poteftatem * irata
uxor, Se immoderatius ultione permiffa utitur.
Quod fi Sara moderationem non tenuit, qux
tenebit ? Ideoque fcriptum eit : Et afflixit earn
Sara, efifugitdfacie ejus. Duo funt qux comprea
M il V a t. Rcg . Vale. Theod. & Maz. fecunda manu, mib.
Ita Corbi V a le. Colb. & Maz. Edit, v e ro , & a lii miT. ne
fubjecla efiet domina. Excipc T o rn , in quo utrumque legitur hoc
hendit Scriptura 3 ut Se dominar gravem indi-
gnationem exprimeret, Se ancillx tumorem ac
fuperbiam. Quod afflixit earn Sara, adiracun-
diam affligentis refertur : quod Agar fugit,con-
tumeliam fervili patientia non ferebat, qux fibi
herilis contubernii vindicabat faftigium : indio
nata eft injuriam, qux induerat infolentiam.
Denique interroganti Angelo quo iret, refpon-
dit : A fa c ie Sara domina mea ego fug io. Et hoc
tumoris immodici, utpriu, omen Sarx diceret,
poftea dominam fignificaret. Illud ad injuriam
prxmiflum , hoc ad expreifionem perfonx additimi.
Non placuit Angelo ancillx infolentia 3
Se ideo dixit illi : Revertere ad dominam tuam. U-
tique non latuiflet Angelum, fi vi fuppliciorum
vieta fugiflet, Se magis reprehendiflet verberan-
tis fxvitiam , quàm fugientis difceifionem : fed
ut oftenderet quia tamquam fuperba fugiebat, *>
ne fuperba eilet dominx, aclclidit : E t humilia te
fub manibus ejus. Opto igitur ut hoc vicium nnl-
lus incidat : fed fi quis incident, di' t ancillam
fuam hmniliare uxori fux3 ne dum vait ancillam
vindicare , excludat uxorem. *
27. Ergo Abraham Se unus de populo erat gentili
, Se causa pofteritatis introierat ad ancillam 3
quia uxor ejus fterilitatem fuam obumbrare cu-
piens audor ejusfadifuerat viro: Se tamen non
otiofum eft quod poft hoc Deus- ftatim , quia
alia ejus opera probaret, c vel hujus fadi pceni-
tentiam, dixit illi : Ego fum Deus tuus , emerere in
confpettu meo, efiffio fin e c erela. quali adhuc piene
non emeruiflet, qui et .fperaretfterilis partum
uxoris, Se de ancilla pofteritatem quxreret. £/<?,
inquit ^ fin e querela, hoc eft , irreprehenfibilis 3
ut'de te non queratur uxor, nec quifquam tua
fada reprehendat. Mutat enim nomen , Iitterà
addita, ut de Abram yocaretur Abraham , hoc
e ft, de patre vano, ficuc bet latina interpre-
tatio, vocaretur pater fuDiimis , pater eledus :
vel de patre fieret Se pater filii. Vanus erat cùm
Dcum nefeiret : eledus fadus eft poftquam 'cognovit
Deum. Patei ‘ .at cùm de ancilla prolem
haberet:fed pater fin* non erat 3 quia non erat
ei filius,qui non erat legitimdfufceptus conjugio.
PeperitSara, Se fadus eft pater filii. Circumcidi
jubetur accepturus veri feminis hereditatem.
Nonne evidenter circuir ;fio carnis prxcep-
tum eft caftimonix, ut ali aais refecet Iibidinem
carnis, &indomitas luxu aclafciviarefrxnet cu-
piditates ? Etenim circumcifionis vocabulo id
prxfcribitur, ut omnis impuritatis fee tor ab ft erga
tur , Se incentivimi libidinis auferatur. Dua-
bus ufi fiimus defenfionibus.
28. Tertia quoque eft quam n< 'is Apoftoli
Panli tribuit audoritas, qui ait : Ina. qux geifit
Abraham ut de ancilla fufeiperet lobolem, in figurarti
fada funt,& fecundr’-n allegoriam dida.
Allegoria eft cùm aliud ge. .ur Se aliud figura-
turj ficut etiam ipfe Apoftolus docet dicens : Sub
lege volentes effe, legem non legifiis ? Scriptum efi
enim Quoniam Abraham duosfilios habuerit, unum
de ancilla , ó " unum de libera : fed is quidem qui de
ancilla fecundum carnem natus efi: qui autem de l i -
modo, ne nonfubjecta fuperba eJJ'et domina.
c. Sic mil. òmnes cum edit. Am. Era. veio , & aliar, pro hujus
fa lli pcenitcntia.
Ìbidem, j.
Udem.
iid-1-
l'uion.
Rom. 4. I;
ibidem.
fhm . 14
b
Matth. il
U«.?, 1
ber a, per repromifiionem: quafuni per allegoriam die- A
ta. Nam hac fu n t duo tefiamenta : unum quidem a
monte Sin a in feruitutem generans quod efi Aga r,
duos populos oftendens de Abrahx geiieratione
manare : unum Judxorum, qui legis fyllabis fer-
viat 3 eo quod de ancilla in iervitutem videatur
efte generatas : alterum Chriftianum ,qui ad re-
miflìonem peccatorum cxleftis gratix Iibertàs.
tem acceperit. Quod ejigo pu- effe peccatum,
advertis elle myfterium -, quo *,a qux pofterio-
ribus erant futura temporibus , revelabantur. B
• Denique addidit : Vos autem ,fratres , fecundum
• -Ifaac promifiionis f i l i i efiis. Ideo, inquit, noli te qua-
rere opera legis ; quoniam non jufiificatur homo ex
operibus legis, nifi perfidem J e fu ch rifii. Et ut feias
quia Chriftianis dixit -. E t nos, inquit, in ch r if-
tum je fum credimus ; utjufiificemur ex fide c h r i f i i ,
non ex operibus legis. Agnofcamus e r , '‘> quoniam
hxc qux in figuram contingeb- c , illis
crimini non erant : nobis autem erunt, fi ad cor-
reptionem.noftramfcripta cavere nolimus :fedC
magis id agamus ,ut cùm fimus liberx filii, qux
.eft Sara, a ne legis Iaqueis lèrviamus, cùm A-
braham liberam tenuerit, ancillam ejecerit.
29. Quo loco plerofquemoveri feio : Si enim
bona eft qrcumcifio, hodieque teneri debuit : fi
inutilis, mandari non debuit, divino prxlertim
oraculo. Sed cùm Apoftolus dixerit Paulus :
l- £>uin Abraham fignum accepit circumcifionis : uti-
que fignum non ipfa res, fed alterius 1 e ft, hoc
eft , non veritas, fed indicium veritaus. Deni- E
que ipfe expofuit Se exprelfit dicens : Signum ac-
cepit circumcifionis »fignaculum )n f iit ia & cdei. Unde
non incongrue intelligimus quia c_. cumcifio
corporalis fignum circumcifionis eft ipiritalis.
Ergo fignum manfit donec veniret veritas. Ad-
.. venit dominusJefus, qui ait : Ego fum v i a , verita
s , efi v ita . b Quia non partem exiguam corporis
in figno, ièd totum circumcidit hominem in
veritate , fignum detraxit, veritatem induxit ;
quia poftea quam venit quod perfect- .1 eft, I
quod ex parte erat evacuatum eft 3 Se ii v cefi
lavit circumcifio partis, ubi refulfit circumcifio
univerfitatis. Jam enim non ex parte , fed totus
homo ialvatur in corpore, iàlvatur in anima.
Scriptum eft enim : Sfifi vu ltp o fi me v en ir e , ab-
neget fe ip fum , efi folla t crucem fu am , efi f e qua tur
me. H x c eft perfedio circumcifionis 3 quia per
corporis oblationem redi ;tur anima ,'de qua
4. ipfe Dominus ait : S fifi pt iderit animam fuam
propter me , invenie t earn. ]
30. Supereft illa nunc quxftionis portio,utrum
debuerit pars prxmitti, cùm eilet ventura per-
fedio. Qui locus facilis eft ad diluendum,c fi con-
fideremus quibuspars mandata fit, quibus fer-
vata perfedio. Pars enim mandata eft iècun-
dum legem populo Judxorum, illi dura cervice,
illi infirmo , illi qui Deum fuum noil cognovit.
Cùm ergo partem non potuerit fiiftinere, quo-
modo perfedionem fervare potuiflet ? Ut fi pue-*
rulumlitterisimbùas, à fingulis litterarum elea.
Edit. Rom. a legis Iaqueis eruamur. Commoda Icitio , led |
quam nec mf. u llu s , nec edic. ftabiliunc. Nobis autem mlf. Corb. I
Colb. ac M az . locum reftituere, cùm in a liis lion iecus ac in prif- I
cis edic. particula n e, omitteretur- i
b. Omnes edit. Sjui non partem. . . . fignum deftruxit. MIT. au- I
tem omnes ut in concextu.
S. Ambr. Tom. I.
mentis íhchoandiím eft tibi -, itt á fingüíis apici-
bus ad fyllabas, à fyllabis eum per ordinem ad.
nomina ,' orationemque deducasi- Nec poteft
mare quifquam navigare intrepid us, nifi qui ante
in fluminibus navigaverit. Denique fi quid
aut conficiendi itineris, aut levandi orieris pue-
ro velisprovediorique mandare , numqiiid X-
quanda onera funt, aut xquandùs labor ? Ita
igitur noveris his perfedionem' circumcifionis
efiè ièrvatam,d qui à Ghrifto inftituti, validiori- d
bus idonei viderentur 3 ut fideles probarentur,
quorum multitudo innumera crucem tolleret,
iuamque pro Chrifto animam devoveret, Se increduli
non poflent refiftere,qui in totius corporis
immolatione quxri iàlutem putarent, qui
exiguum circumcifionis fux iànguinem faluta¿
rem arbitrarentur.
31. Confiderandum autem quod in prxputio pd- •
fitum vocavit Deus, in prxputio adhuc manenti
legitimi filii promiila efthereditas 3 ut non Judxorum
tantum modo patrem , ut ipfi adferunt,
fed omnium credentium a' .. n per fidem cre-
das. * Sara quoque ante circumcifionem viri in *
unius litterx adjedione non mediocri remuiie-
jatione benedicitur, ut principatum virtutis Se
gratix haberet 3 de qua nationes Se reges gentium
ípondet futuros, utin ipfà typus non Syna-
^ogx, fed Ecclefix conftitueretur. Quod autem
promiflo ex ea filio, rifit Abraham, non ;re-
dulitatis , fed exultationis indicium fuit. j^eni-
i que prodrclitin faciem , .quiadoravit,& credidit,
& adjecit : Si mihi centum annorum nafceturfi- Gen. 17.x
lius, efi f i Sara nonaginta annorum paret. Et dixit t & Iá-
Ifmael hie v iva t in confpetfu tuo. No ft incredu-
lus in promiifis, nec avarus in votis. I ceft, non
dubito quo.d facias, ut Se centum annoriim feni
dones filium , Se naturx audtor naturx metas relaxes.
Beatus cui ifta donantur : led tamen etiam
.hie Ifmael quern habeo de vernácula , fi vivat
in confpeclu tuo, abundat mihi gratia. Denique
, Dominus Se probavit ejus afFe&um , Se petitio-
nem non abnuit, Se iua promiila firmavit.
C A P U T V.
De hofpitalitate Abraham hofpitum explor,intis adven
turn , ei fique obviam proper an ti s. Comnien-
da tur eadcm virtus, efi vanaqitorumdam exctifa-
tío diluitur. Sfiiam diligentem in ea f e prabue-
rtt idem fa n ftu s , efi quomodo uxorem in meriti
partem adfciverit? Sfi*id oblata ab utroque myfii-
' ce fignificent Ì Poftrcmo fa t ta mini f i r anti Abra-
hamo f i li i promißio, ficut efi Sara rifus exponitur.
T " " \ Iximus de Abrahx devotione^c fide,
\ M de prudentia, juftitia, caritatej parci-
monia: nunc etiam de hofpitalitate dicamus. Eft
enim non mediocris ea virr \s. Unde Se Apoftolus i.nm.j.
principaliter earn in epifc po eile oportere ^e- Tit-^ »*
minx feriptionis doeuit aueboritate j ut p xfto
.fit advenientibus, & occurrat obviam Se tiñera
exploret, Se adfit non quxrentibus, Sc rapiat
It c. Additar in edit- vel ad difcernendtim,e\nod in mlT. non invenitur.
d. Rom. edit. fola. , qui d Chrifii inftirutisvalidioribus &C. .-
I * . Docet V ulg. nomai uxoris A braba: ita mucatiím , ut ex Sarái
vocata fuerit Sara. L X X . vcro e am ex Sara quo nomine pritís
nuncupabatur,Sarram nominatam traduntj quibus m(T. noftri coa-
cinentcs hoc nómenfere non a l i t« fcriptum eSchibefnt.
T y