rii'i^
'i'li! ;
II ,[•
E S T E L Y K E
1594 G E
De ziekte zelve lieeft oplieldering van nod
e n , te halen uit de BeginiTelen der Geneeskunde.
Lukas noemd dezelve in eene algemeene
bewoordinee kakoos echoorii leggende
o p Iterven, maar Mattheus noemd de ziekte,
paralußn, geraaktheit. 'Nü is pareßs para^
lujis anaijlheyßa kai akintyfia toon pcpqnlbotoon
topoon, eene ontbeeringvan gevoelen be^weeging,
volgens de befciiryvmg van Irallianus X. B.
kap. welk woord, by aldien in eenen gemeenen
zin word genoomen, onder zieh begrypt
niet alleen geraaktlieit op 't naeuwkeurigile
ZOO genaamd, of de ontbinding van
een deel of deelen beneeden het hoofd geplaatft,
in welken zinliet deoudeGeneeskundigenhebben
opgevat, maar ook ßeroerdheit,
d e S l a g , Beroer¿heidaandeeenezyde. "Want
alle deze Ziektens komen in dit overeen, dat
de Zenuwenverl lappen, ontfpannenworden,
e n de invloed der geeilen door dezelve word
belet, en zulks wel uit verfcheiden oorzaken,
welker optellinge iknunalaate: zullendevoornamentlyk
onderzoek doen opdie omftandigh
e i t , dat iiy is geweeil deinoos bafanizomnos,
lydende zwaare pynen. Want de Geneesheeren
weeten het geen ook zelfs uit de be
fchryving blyl'.t, dat de zieken beroofd worden
van gevoel en beweeging, ja, by aldien
het gevoel overblyft, dat 'er hope is van
!zondlieids-iierñelling. Om dat de pyne beftaac
in de al tegrooteCrekkingdervezeladert
jes, ZOO f c h y n t h e t eene wonderfpreuk, dat
de zenuwen ontfpannen worden, en dat de
z i e k e p y n heeft, ja door feile p y n e n word gefoolt
, gelyk zulks liet woord bafanizein te
kennen geeft, met zodanige heftige pynen,
als de menfcJien opde pleiofpynbankuitilaan
e n beproeven. ßy aldien Jiier ter piaatze een
200 pynelyk geftel is gcweeft, gelyk zulks
het woord bafanizm zwaarepyniydentekennen
geeft, zoo is de ziekte eene der zeld-
2,aamite zoorten van Zenuw-trekking of Geraakdieit
geweeft, ja niet zonder gevaar, gelyk
Lukas inderdaad ookzegd: „ hj lag op
zyn flerven. Staat wel aan te teekenen, dat
in de Geraaktheit y dewelke de pymgende, de
krampige , de Opkrimpende genaamd word ,
den kranken namentlyk, aan de eene zyde is
inderdaad eene beneeming van gevoel , maar
in de tegenftelde zyde, wegens het weggenoomen
evengcwicht der zenuwen enfpieren,
eene al te groote uitfpanning met kramp vergezelt
en met opkrimpingen, zoo veel tepynelyker,
by aldien het geheele bloed gekwelt
is met fcherpigheit, het zy zerpachtig , of
z u u r , offpeceryachtig, offcheurbuikig. De
ondervinding bekrachtigt deeze redcncering,
voornamentlyk in die Geraaktheit, dewelke
veroorzaakt word door een vSlag of val, de
heríTcn-velletjes geneepen zyndedoorhetfcherpe
water buiten devaatjeszynde, of door een
fclierp ichilfertje van de herlTenpan, de hers-
fenen te gelyk gedrakt zynde en de invloed
van het vloeibaar zenuwvocht, ondertuflclieD
daar by getrokken liebbende de vliezen vaj
zommige deelen. Dusdaniger wyze verklaait
dit geval JVedeltus Decad. V. Exercit. 11.
ver den zwaare pyn lydenden Geraakten, neemende
Jiet woord bafamzomenos in den alder
naeuwilen zin. Maar het zelve kan ook 'n
eenen ruimeren zm opgevat worden, en gj.
zegd worden, dat de Kranke veel had geleeden;
het welk wy g ewoonzyn te zeggenvac
eenen niet pynelyken beroerden, die reedsi
Ivmg bedleegerig is geweef t , beroofd van ge
voel, beweeging en eigen hulp, die eindelyi
door het lang leggen krygt het kout
het gevolg van eene pynelyüe ontfteeking, ol,
die nu worftelt met de eyndpaal van alle dia
gen, de dood, of doorbenaeuwdJiedenisgi
parft, of droefgeefug;, often eenemaal bei«
ten. Aan wellcen die naeuwer zin van
woord bafanizein voor de laatfte enalgerm
der toelachc, den zulken koomen ten ondet
ftand de gevallen vermeid by Hippokrates Ii
B. Eptdem, Sect. 4. /^vicema III Fen. z. Fi
refloX. B. Ob f . m. AtireUantis II.
Chron. kap. 1. Schenck I. B. Obj. 172. i;
Zaciito Hift. Med.\%. MilTcliien is voor
Geraaktheit eene andere pynelyke ziekte voi
af g ega an, gelyk de Derdendaagfche Koora
b y ternelins; Darmwee (hetkolyk) byP«
lus c^ginet. IIL B. 18. 43. kapp, 'irincm
III. B. I. kap- hoedanige, en wel de aldr
wreedfte, voor eenige jaren ondervonden he
ben die geene, dewelke gedronken hadds
viwm Lithargyrijatum wyn inderdaad G
raakdieit of verilapping der Leeden pynigenc
Dog dat deze kranke zeer zwaar te bed hec
geleegen wil te kennen geeven het woord fe
bieytai, het welk by Mattlieus word geleezec
ZOO dat de Text wondcr wel duS in het Mot
dertalige zoude können overgczeC_ wordeß
Myn knecht is by JHiiis diep m het '
pen door eene Geraaktheit.
yirgilitis.
Hy word ter ncer geworpen-, en is mcti^
gantfche lighaam iiitgerekt.
Uit wat oorzaak, inwendige of uitwendig«
deze ziekte mogte ontftaan zyn , dit is zekei
d a t z y ten hoogftengevaarlykwas: endatdf
zelve zal doen belUiyten, dat KRISTÜS1
de geneezing van deczen Kranken een «'Ot
dcrwerk lieeft verriebt. De Qpneeshecr zen
den zieken met geen recepje naar den
menger, hy fchryft hem niet voor andere?'
deze gevallen, gebruiRelyke fmeeringen,
vingen, vluditige uit Speceryen getrokk^
geeften om van binnen en van buiten te ^
bruiken: geene baden, no^ warme badptoi
v e n ; ja zelfs bezoekt Ily njct eens den zie''^
maar afweezende geneeftliydoorcenatoaü' 3 ' I a t t h : . caj^t. v m -V- .14 .15.
S o c n i s P e i n febiicirans Ííuialu-i ^ V i ' í i ' f ' H ^ - l í i l ñ i ^ i r r
. V m . n - 14 . 15 .
vom ^^tt'lu'j'íirJjffíff.
Q. T). II,'ion i iñ .•'.ulfj.--.
I
E:
m
s