N A T U U R
zodanig als wy moeten, zelden verzamelen
wy b y een van alle kanten de ondervindingen
der Zinnen, onderzoeken de kraditen der natuiir
aan de weegfchaal. Zelden oordeelen
wy overeenkomffig met de regelen van de
reeden. Diis verkeerdelyk en voorbaarig oordeelden
zy van de wonderwerken doorKRIST
U S , den grondlegger der nieuwe Huishoudinge,
gewrodit. Daar zyn'er geweeft, dewelke
dezelve aanzaagen met verbaasdlieit, ja
met eeneerbiediggelove, gelegendheid Iiebbende
gekreegen om te roemen de groote'jitrka
GODS. Maarook, die by het oordeel
g w o e g d bebben het vergif van nyd, veracbt
m g , die met eene kwaadfpreekende tong den
aldcrheiliglten Zaligmaker lallerden.
Even zodanig is bettoegegaanwanneerbet
Pinxter-Toneel was geopend. Daar gefchiedili
haafielyk van den hemel, zonder voorgaande
tekenen, eengeluit, gelyials van eenen ge-
'Miten gtdreevenenwint, ende verviäde het
¡ebeele huys daar zy zaten. vs. x. Ende van
baar wierden gezien verdeelde Ungen als van
vier, ende het zat of len ygelfk van haar, namentlyk
de Heilige Geeft. vs. 3. Zy, begondm
te fprsekm met andere taten , zoo als de
Geeß haar gaf tut te fpreeken. if ' y
booren een igelyk in onze eigen tale ßreeken. vff.
4. 6. Zodanige ongcwoone Verfcbyningen,
en die de krachten der Natiiur te boven gingen
j verwekten verwondering in de geraoederen
der Toeboorders, dewelke niet willen,
werwaarts z y zicb zoo fcbielyk zoudenkeeren
of wenden. Zt ontzetteden haar alle, ende
wierden twyfelmoedig, zeggende de eentegenden
anderen; wat wHdoch du zyn? vs. 12. Ter-
^vyl ondertuiTcben anderen , door veroordeelen
llruikelende, deze wonderwerken volverborgendheden
niet anders als een belagcbelyk
ichouwfpel aanzagen : Spottende zeggende zy
zyn voi zoeten wyns, dat is, Petrus zelf dat
Verklaarende, äeeze zyn dronken vs. ij-.
Gleiikos, ¿slv/ymußtim, zoete'-^yn, overz
e t t e n , is e enwoordna fpeur ing waardig. uit
de maar eens voorkoomende in het Nieuwe
Teftament zynde. AVaarlyk in de eerfte beteekenis
komt voor de moß zelve , als zoete
\vyn , gelyk die onder de naam van gleukos
voorkorat by Hippokrates, Galenus, Dioskorides,
andere Griekfcbe Scbryver)!. Maar daar
legen fcbynd t e f t ryden, dat moft in de Heilige
Bladeren genaamd word oinos neos, nieum,
varjfche'jiyn, Matth. lX.17.Jez.XLIX.
V o o r n a m e n d y k g e e f t d a a r l i c h t a a n , maar
is voor de moli gunllig de plaats van Hippoh
ates 11. 3 . de Diata \ 22. van de Uitgave
van Lind. De nieuwe 'wynen maken irnanddun-
^yvig, om dat zy meer tiaa de moß hellen. An-
''""süns beteekent het woord allerley K U N D E . ,7 2 7
verllaan .worden d ronkenma akende d r ank, zoet
van (biaak , gewoonlyk voor den middag wordende
gedronken. Hier is het n u geweell di
derdemre van den dag vs. ly. Cht,kos, waar
ym Bnflattms Odyß i. verlT: i jgj .af leidhet
glHku zeW, alhoewel dat m e t g e e n minderreclit
van d i t , moft van zoetigheit zoude können
atgeleid worden. Verder ftryt tegen de moft
d e omftandigbeit van bet jaargety, bet Pinxterfeeft
, wanneer dat men geen rieuw uit
d r m v e n g e p a r f t zap noch tan bebben, insgelyks
eene dronkenmaakende kracht, wel&,
ZOO als de ondervinding leert, niet Zoo zeer
d e mol l als de nieuwe wyn eigen is. Wat de
ondervinding aanbelangt, moft moet cnderfcbeiden
worden van moft ; die mof t , welke
zoet IS, en n o g g e e n e werkingofgiftingbeeft
o n d e r g a a n , kan bi grooter menigte gedronken
worden zondet draaijing van het hoofd,
om dat de inwendige voor tdryvende l u d « nog
zodamg met is los geworden , dat dezelve
zieh fterk uidjiannen, of de her f lenvaten zoud
e können ontlhiitcn, maar wel, die in de
daad zelve dergi f t ing is, of onlangs van de
n u overgegaane gifting o f werking word gedronken
, by ons der Safer , zeer dronken
m a a k t , en fterker dan de wyn zelve naa het
hoofd kl imt , erße igt in den Kopf. Aisdandan
is de voortdryving van die inwendige lucbt in
d e volle e n h o o g f t e k racht , diKwyls zoogroot,
dat de vaten zelve in gevaar zyn um in ftukken
te fpringen ; waarom niet eerder de teed
e r e h a r f f e n v a t e n ! Uit dezooaanftondsbygebracbte
reden kan door omgleukos niet verftaan
worden, welke of dooroverheengegoot
e n olle , of door de alderlterkrte duigen en
boepels van de vaaten in de daad der gifting
i s b e l e t , em verfchlagener, verhaltener fVein,
Rappi([er, de winter Over zoet blyvende tot
aan de Lente toe. Oudstyds was mengewoon
des morgens vroeg moß te drinken. Horat. II.
H. Schmp. Men moet met als malze a-v»
liti Aa loB/iiiiB J.: I I.
u^u^^xvwju II1.L wuum üiciiey zoete
wyn, Galen. V I I l B. Simpl. Pacult. kap. 15.
"0 gleukos onomazomenosoinos, moftgenaamd
®yn. En zeker fcbynd h e t , dat alliier moet
—
gl keeter met honingmede affpoekn. Maar deez
e drank word zddzamer gedronken in wynteelende
Landgewel len, 00k word die in de
H. Schrift geen ma a r / i t r a g e n a amd .
Derhalven zal geniakkelyk door^/e«,6£?iverftaan
worden zoete wyn , gefteld tegen addum,
wränge wyn, omos meUndeys by Homeriis.
Dusdanige wyn befcbryft Theocritus
Idyll. 14. vs. 15. Ik heb voor hen geopent Biblynifche
wyn zeer aangenaam van geiir, vier
jaren oud , Zoo zoet als dezelve varfch uit de
Wynperß'e "jiord uitgedrukt. Voornaraentiyk
verdiend de naam van zoeten wyn, gleukeosy
het vocht druipende int de drniven, by Befychius,
prochyma, vinim lixivum, de Eerfle Perßng,
yerloop. Na welke veel l ledi ter is d e w y n voor
d e t w e e d e m a a l u i t g e p a r f t , deNadruk, ienaparßini,
geringer zegge ik in zoet ighei t , zuiverhcid
en deugdzaamheit. By den Grieken
11 r .,
: f
i l « :i
ri ^ r
M i r