den Europeaan. Voor dezen is het ook vreemd Javanen xe
hooren verklären dat zij nog niet gegeten hebben, zoo rijst
hun onthouden werd, maar zij zich op andere wijze naar oiue
meening kostelijk te goed toch deden. Menigmaal is er hier
en daar op Java over gehrek geroepen, terwijl een nauwgezet
onderzoek aan het licht bracht, dat het gebrek slechts sprali
in schaarschte van rijst.
Elk land is wat zijn hoofdvoedingsmiddel hetreft, tot b?-
paalde producten verwezen. Zoo speelt de aardappel em
voorname rol in een aanzienlijk deel van Europa en Ameriki,.
maar vinden de rijst en de maïs, zoo ook de sago, weder in
andere streken haar plaats.
De Europeanen die zich in Indie vestigen , wennen al s]oe-
dig aan de z. g. rijsttafel, die er een groote verscheidenieid
aanbiedt, maar in geenen deele te vergelijken is md de
verschillende wijzen waarop men in het vaderland de rijst
bereidt en opdischt. De Westerling beschouwt in Indë de
lijst echter meer als het vehikel voor een reeks van tiespij-
zen, die deels het verhemelte prikkelende, door haar meer
suhstantiëelen aard ook het lichaam beter voeden kmnen.
Eieren, vleesch, gevogelte en visch vullen aan wat Je rijst
aan voedingskracht te kort schiet.
Omstreeks het middaguur houden de Europeantn in de
Keerkringen hun luncheon, naar de Indische eischei bereid.
De avondtafel ten i u re , is naar Europeesche wij-e gereed
gemaakt, maar meer kostbaar. Vensche groenten en aardappelen
zijn aan de kuststreken duur, daar zij uitde hooger
gelegen binnenlanden aangevoerd moeten wordm en zelfs
hier speien verduurzaamde levensmiddelen een größte rol waar
men zich deze weelde veroorloven kan.
Het ontbolsteren der padi geschiedt gewoonlijk laarmate der
i 1-A rx r\4-i- r\ v-i-\ __xl. _l.j 1 , /t , X -----------j - ) - . . i * . - -..» .v .* .
behoefte, omdat de ontbolsterde rijst (bras) liclter bederft
) Zoo wordt de idjst spoedig aangetast door en snuitkevertje,
hehoorende to t het geslacht Calandra.
en het bedrijf behoort tot de gewone taak der vrouwen. Men
bedient zich daartoe of van de les jeng, een langwerpig uitgehold
hlok in den vorm van een schult, 6f van de loempang, een
soort van houten vijzel. Om de lesoeng scharen zich de
vrouwen, ieder met een grooten stamper of aloe gewapend
en henken met elkander op vaste maat de daarin geworpen
padi, zoodat misschien wel de helft der korrels vergruisd wordt.
Het nu doordringend geluid van dat rijststarnpen is een
karakteristieke muziek, die men overal in en nabij de dorpen
(kampongs of dèsa’s) hoort en het landschap verlevendigt,
zooals het de inlandsche huishouding teekent.
Het meel der gebroken korrels verstuift voor een deel bij
het wannen of lost zich op in het water wanneer de rijst,
als steeds gehruikelijk, gewasschen wordt. Dit laatste geschiedt
in een gevlochten mandje (ayakkan of nirac) dat
zoolang in strooniend water rondgedraaid, of onder een
waterstraal geschud wordt, tot het geen witte kleur meer van
zich geeft. In het algemeen rekent men dat de padi iets
meer dan de helft van-haar gewicht aan zuivere rijst oplevert;
bij een betere wijze van pellen kan die uitkomst veel
günstiger zijn, zooals de goede machinale p e l-en waninrich-
tingen bewijzen die dan ook alleen goed voor export geschikt
product leveren.
Proeven in het voormalig landbouw-scheikundig laboratorium
te Buitenzorg genomen, hebben bewezen dat de rijst
duurzamer is naarmate zij met meer zorg werd behandeld.
Hierbij worde evenwel al dadelijk herinnerd aan onze opmerking
, dat de edelste padi-, de dalem-soorten, in de eerste plaats
in aanmerking komen voor opbewaring en uitvoer en dat het
gewas verder zijn vollen eisch gehad moeten hebben, zal het
een waarlijk rijp en duurzaam product afwerpen.
Er werken op Java 38 rijstpelmolens, ff allen in handen
ff Aldus het jongste officieele verslag, waarin echter geen
sprake is van de pelmolens op xele particulière landerijen in de
residentie Batavia, die wij vroeger toch leerden kennen.