In 1865 werd de eerste tabaks-onderneming in Deli aanvaard
; de uitkomsten wai'en günstig. Men vond een overvloed
van voor de tabaksteelt geschikte terreinen en het
klimaat bleek meer regelmatig en standvastig dan op Java,
bij uitnemendheid passend voor tabak.
De pioniers der ontwikkeling van Deli, die zaakkennis
en volharding, moed, beleid en takt te toonen hadden, ontvingen
de beschikking over gronden zoo goed als om niet
van de vorsten of hunne geapanageerden. Een fraai jacht-'
geweer was om zoo te zeggen een goede prijs voor uitgestrekte
woeste perceelen grond. Pachtsom werd niet bedongen; de
vorsten zochten hun voordeel in indirecte baten en uitvoer-
rechten. Eerst in 1871 begonnen zij ook grondhuiir te heD
fen, ingaande met het vijfde jaar en alleen verschuldigd over
het reeds in ontp-inning gebrachte.
weinig
6
In zooverre hadden de eerste ondernemers dus
moeiten en zorgen, maar de grootste inspanning en door-
gaand overleg werden geeischt ter voorziening in de onmis-
hare werkkrachten, die plaatselijk zoo goed als ontbraken.
Klingaleezen, Batakkers, Javanen, Baweanners — sinds
kort ook Maleiers van Sumatra — werden aangeworven,
maar van den aanvang af, zooals ook heden nog, moesten
Chineesche koeli’s den doorslag geven en als men in aanmerking
neemt dat deze van verschillende, elkander niet altijd
hevriende of welgezinde stammen afkomstig zijn, zal
’t duidelijk wezen, dat voorzichtigheid en beleid zulk een troep
beheerschen moeten. Vroeger genoot men ook Cajoe’s en Alas-
sers, maar de roof- en moordpartijen waaraan deze zich in 1876
schuldig maakten, deden hen voortaan voor goed uitsluiten.
Elk ras toont zijn hizondere geschiktheid voor bepaalde
werkzaamheden; voor de eigenlijke cultuur blijven de Chineezen
de voorkeur verdienen. Zij geschiedt onder de leiding
en voor rekening van den ondernemer, die met zijne arhei-
ders contracten sluit. De wederzijdsche verhouding werd in
1880 door eene hizondere verordening geregeld, die den
ondernemers groote waarborgen schenkt en, mits met getrouw-
heid nageleefd en bewaakt, voor alle partijen bevredigend
werken kan.
Daar de uitgifte van gronden door de inlandsche vorsten,
geen waarborgen konde leveren ter voorkoming van conflicten
e. a. m., vaardigde de regeering ook daarop in 1877 eene
verordening uit, die regel en orde bevordert. In het daarop
volgend jaar werd die verordening op enkele punten herzien
en zijn onderwerpelijk door de erfpachters wel eenige bezwa-
ren geopperd, die onder een verständig en eerlijk bestuur
echter geen grond zullen blijken te hebben.
Deli wierp reeds groote schatten af, doch was niet allen
ondernemers even günstig. De toestanden en omstandigheden
dwingen er tot arbeid in wijden kring en op ruime schaal ;
alleen krachtige, groote maatschappij en of vermögende ondernemers
zullen er den strijd, door ongemeene toestanden en
mededinging onvermijdelijk , volhouden kunnen. Het bestuur
en europeesch gezag vestigen zieh gaandeweg degelijk en duurzaam
en daarmede zullen sociale, zoowel als economische
toestanden en verhoudingen zich heteren. Een gewichtig feit
is de voorgenomen aanleg van een spoorweg , door particulier
initiatief, waarhij de inlandsche vorsten zich zeer meegaande
en hulpvaardig hebben betoond, door kosteloozen afstand van
de noodige gronden, voorzoover zij daarop rechten kunnen
doen gelden.
De groote ondernemingen teilen in Deli hare erfpachtsgronden
bij duizende hectaren; toch zijn zij voortdurend op
uitbreiding hedacht. Deze is mogelijk nu ook geworden in
de aan Deli onderhoorige kustlandschappen Padang en Bedagei.
In Mei 1882 liet de regeering daar o. a. onderzoeken, of en
in hoever de toestanden er reeds rijp zijn voor de toelating
van particulière ondernemers. Beslist werd dat, zonder vrees
voor verwikkelingen, alleen in het Maleische gebied van
Padang, tot uitgifte van gronden aan particulieren zal kunnen
worden overgegaan, mits de ondernemers in hiinne
28*