komst of van de concurrentie der beetwortelsuiker-nijverheid
al heel weinig te vreezen, tenzij deze laatste door privileges
— gelijk de gedwongen suikerindustrie op Java sinds 1830
in hooge mate genoot — in een toestand gehouden of gebracht
worde die tegen aile gezonde begrippen van algemeene
economie indruischt.
Vele en velerlei klachten werden en worden gehoord van
de zijde der ondernemers. Daaronder ook al tegen den handel
en tegen de gevolgen van de gecompliceerde suikerbelastin-
gen, die hier nader nog behandeld zullen worden. Zeker is
het dat de fabrikanten op Java altijd zeer henadeeld zijn geworden
door te lage keuring van hun product. Ergernis
verwekten de standmonsters, die inderdaad ook niet de reëele
waarde der snikers kunnen aangeven ; de handel heeft gepro-
iiteerd van de omstandigheid, dat de producenten niet bij
machte waren de zuivere waarde van hun product met juistheid
zelve te hepalen en op eigen hases prijzen te bedingen.
De oogen zijn thans geopend en de toekomst belooft nog
meer licht. Vele fabrikanten hehhen hegrepen en allen zullen
eenmaal overtuigd worden, dat zij zonder de hulp der
scheikunde onmogelijk tot hun voile recht tegenover de koopers
zullen komen.
Op technisch gebied is duidelijk vooruitgang waar te nemen ;
de fabrieken in Europa strekken tot wettige voorbeelden. De
gemeenschapsmiddelen hreiden zich uit en verbeteren zich. De
bevolking, met oordeel en verstand behandeld, is willig genoeg
om arbeid te verrichten waar deze behoorlijk betaald
wordt. Ook wordt erkend dat het inhuren van gronden op
geen onoverkomelijke hezwaren stuit. Onze persoonlijke overtuiging
echter, gegrond op menigvuldige onderzoekingen en
ervaringen, beschouwt de regeerings-verordeningen op het
stuk van huur en verhuur van gronden als verre van onhe-
rispelijk, — integendeel op vele punten als een hersenschim,
die in de praktijk soms ergerlijk te kort schiet en tot onwet-
tige daden leidt. Wil de regeering aan de suikerindustrie den
dienst bewijzen dien deze vorderen kan en moet in haar belang
zoowel als in dat van de bevolking en van den staat zelv ,
die zoo groote voordeelen trekt uit de nijverheid, dan moet
de verordening op de »erhuur van gronden door inlanders
aan niet-inlanders, worden herzien in den geest van waarheid
en van praktijk, gelijk de regeering die kennen kan uit tal
van rapporten en adviezen. Dan moeten voorts onmogelijk
gemaakt alle twijfel en zorg omtrent de beschikking over of
het recht op irrigatie-water en eischen almede economische
zoowel als moreele belangen, dat de bepalingen betreffende
contract-hreuk , een degelijke, grondige revisie ondergaan.
Wij sluiten hiermede onze algemeene beschouwingen af
om, in hreede trekken, over te gaan tot de
Cultuur van het suikerriet.
In de meeste districten van Java ziet men , tot op vrij aanzienlijke
hoogte hoven zee, in de tuintjes of op de erven der
inhoorlingen , kleine suikerriet-aanplantingen of althans enkele
rietstoelen en op schier iedere inlandsche markt zal men het
rijpe product, in stukken gesneden of in geheele stokken,
aantreffen. Oeteeld op de heperkte erven, dient het hoofdzakelijk
als kauw-lekkernij en wordt het teboe pomahan genoemd. In
de eigenlijke suikerdistricten echter wordt dat riet ook verwerkt,
dikwijls zeer ten koste van de Europeesche fabrikanten.
Het persen geschiedt uiterst gebrekkig in kleine, door
menschen of buffels gedreven en zeer makkelijk vervoerhare
molens van den meest primitieven vorm. Het sap wordt, op
gansch oorspronkelijke wijze, met kalk gedefeceerd en tot
ruwe suiker verkookt. Dit bedrijf, meestal in handen van
Javanen of Chineezen, levert den ondernemers nog redelijke
winsten, omdat het al heel weinig kapitaal aan inrichting
enz. vordert. Hier en daar wint men tot 25 pikols suiker per
houw; sterk toegenomen is deze volks-nijverheid in de resi