reeds in 1877 voor daarmede een flinke proef te nemen ; het
jongste regeerings-verslag vermeldt dat de fahriek Brangkal
in Soerabaja, zich van een diffusie-apparaat voorzien heeft.
25 jaren geleden reeds werd M a um en ffs systeem aanbevolen,
dat intusschen om vele redenen niet tot praktische uitvoering
kon komen. M a um en é stelde voor, het riet dadelijk aan
schijfjes te snijden, deze met water uittetrekken, de oplos-
singen te verzamelen in groote réservoirs en door een overmaat
van kalk voor ontleding of omzetting te vrijwaren. De
werkzaamheden zouden op die wijze ordelijk verdeeld en aile
aandacht en zorg aan de afzondering en fabricage der suiker
gewijd kunnen worden, nadat de gansche rietoogst op voor-
schreven voet verwerkt ware. In théorie was voor het gedachte
stelsel veel te zeggen ; de praktische hezwaren bleken evenwel
even groot als veelvuldig. Ons bestek gedoogt niet ze
hier uiteen te zetten ; het mag ook overhodig genoemd worden ,
evenzeer als het relaas van de proefnemingen, genomen in
het landbouw-scheikundig laboratorium te Buitenzorg. Zoo
radicale wijzigingen in de gebruikelijke middelen, stuiten
meestal op de groote kosten van geheel nieuwe inrichtingen,
hij de zeer onzekere kansen van welslagen, de niet geringe
invloeden van een tropisch klimaat en de maatschappelijke
zoowel als economische toestanden op Java.
Wij gelooven dan ook dat, voor het riet, de pers-methode
vooreerst wel aan de orde zal blijven ; veel verbeteringen
zullen nog kunnen worden gezocht en gevonden in krachtiger
materiaal en ordelijker werkwijze. Niet zelden toch wordt te
snel en te onregelmatig gemalen en te weinig gelet op een
behoorlijk geregelden aanvoer van het riet; een en ander
werkt ontegenzeggelijk schadelijk op de sapwinning. Rijp met
onrijp, gaaf met gekneusd riet, — dikwijls bovendien ver-
ontreinigd door aarddeelen — worden soms gezamenlijk door
den molen gejaagd en wat men alzoo spaart aan tijd en aan
zorgen, weegt geenszins op tegen het verlies aan quantiteit
en aan qualiteit van het sap.
In 1840 werden de fabrikanten door de regeering uitge-
noodigd, veiligheids-planken aan hunne pers-cylinders te verbinden.
Aanleiding tot dezen maatregel gaven de menigvuldige
ongelukken die den arbeiders overkwamen wanneer zij,
onnadenkend of onoplettend, bij het insteken van het riet
hun handen te na bij de cylinders waagden. De fahriek Dj a t i
in Ke di r i , had lang geleden reeds een kettingtafel in gehruik ;
de voordeelen daarvan bleken te zijn : besparing van handen-
arbeid bij verminderd gevaar en tegelijkertijd een regelmatiger
aan- en door-voer van het riet tusschen de cylinders.
In genoemd-jaar trof de fabriek K a n d a n g j a t i (Probo-
l ingo) een groote ramp door het springen van een stoom-
ketel; elf personen verloren daai’hij het leven. Het was ’t
eerste geval van dien aard en had ten gevolge een règlement
op het gebruik en de controle van stoomwerktuigen, dat in
1852 in werking trad. Tot geruststelling van den handel en
van de consumenten zagen voorts in de jaren 1854 en 1859
eenige verhodsbepalingen het lich t, betrekking hehhende op
het gehruik van lood-verhindingen en van looden gereedschap ,
zoomede op de toepassing van alle middelen ter suikerbereiding,
die een gezondheid-schadend fahrikaat zouden kunnen leveren.
Hypo-, mono- en bi-sulfiten van kalk en soda, die men meer
en meer gehruikte ter defecatie van de sappen en stroopen,
werden met name als onschadelijke hulpmiddelen aangewezen.
Naarmate aan de persmiddelen meerdere zwaarte en weerstandsvermogen
werd gegeven, moest natuurlijk ook de drijf-
kracht toenemen en meer geregeld doorloopend werken, ’n
Uitstekende motor hood het water aan waar men hierover
in genoegzame hoeveelheid en voortdurend kon beschikken;
de kosten van eersten aanleg zijn betrekkelijk gering en die
van onderhoud zelden van beteekenis, terwijl de heweegkracht
zeer overvloedig mag heeten. In menige streek echter hleek
het aanhoudend gebruik van water tot dit doel, tegenstrijdig
met de belangen van den inlandschen landbouw en waar dit
niet het geval was of is, ook daar zelfs wordt de stoom