Ti r t o ( P e k a l o n g a n ) , destijds onder beheer van den be-
kxvamen fabrikant S ta v e rm a n , reeds een osmogène-apparaat
in beproeving; vermoedelijk zal het procédé van Scheibler
— afzondering van de suiker uit melasse, door strontiaan —
weldra zijn weg op Java- vinden.
De scheikunde houdt haar aandacht gevestigd op intensieve
middelen om bederf te weren en om de sappen gemakkelijk
en volledig te zuiveren ; niet lang geleden nog heeft zij daartoe
het salicylzuur aanbevolen. De technici van hunne zÿde,
worden niet moede verbeteringen uit te denken en in te
voeren, die arbeid, brandstof en tijd besparen en het meeste
nut verzekeren, te trekken van heweegkracht en warmtestof.
Niet onvermeld mag blijven dat de fahriek S o e b a n g
( K r awan g ) , hehoorende aan den heer H o fla n d , gebruik
maakt van een magneto-electrischen stroom, die geleid wordt
in het sap, onmiddellijk nadat het uit den molen treedt en
daarin een opmerkelijk effect heet uit te oefenen. De toevoeging
van kalk geschiedt eerst op den concretor en wel tot een
minimum hoeveelheid ( ± 0 , 2 % van de quantiteit sap).
Als brandstof worden steenkool, hout, ampas (iiitgeperst
riet) en riethladeren (dadoek) gebruikt; op enkele fabrieken
weleer zelfs de gedroogde perskoeken *). Goed ingerichte
fabrieken kunnen voldoende hehhen aan de ampas en de
riethladeren , mits slechts de weersgesteldheid niet teleurstelt
en het drogen van eerstgenoemde tegenwerkt. ’n Doelmatig
procédé voor het kunstmatig en snel drogen van ampas, zou
om die reden een onschatbare aanwinst zijn. Wellicht komt
G Hieronder verstaat men het vu il, uit de sappen en stroopen
afgezonderd en na uitpersing in den vorm van platte koeken of
turven gewonnen. Deze perskoeken zijn intusschen een supérieure
meststof, die den b o e n g k i l of kat j an g -k o ek , zijnde de uitgeperste
zaden van Ar a c h i s h y p o g a e a , e. m. a. vervangen kan en
tot dat einde zeker hoogere waarde bezit. Blotong noemt men op
Java het vuil of drab dat uit vloeistoffen zicli afzet.
men er eenmaal toe, de door de schoorsteenen ontwijkende
warmte daartoe te benutten ; in verband met een ilink stelsel
van ventilatie zou zij mogelijk toereikend blijken. *)
De ouderwetsche vuurhaarden werden opgesteld hoven een
stroomende waterleiding ; men achtte zulks onmishaar voor
een goede trekking. Door die inrichting echter viel al de
asch van de riet-hrandstoffen in het water en ging, hierdoor
meegevoerd, verloren. Zonder eenig nut werd aldus prijsgegeven
een kostbare materie, die haar natuurlijke plaats had
moeten vinden op de velden waaraan zij onttrokken was. Een
bouw redelijk geslaagd riet toch, —■ wij teekenden ’t reeds
aan — kost den bodem omstreeks 650 kilogrammen anorganische
stoffen, die natuurlijk in de asch teruggevonden worden.
Meer en meer heseft men gelukkig dat met de wetenschap
en de economie in alle opzichten dient rekening te worden
gehouden en komt men terug van begrippen die in strijd
hlijken met deze. Veelal wordt dan ook thans de asch zorgvuldig
verzameld en op den houwgrond teruggehracht.
Vele fabrieken vergemakkelijken de heweging hinnen en
buiten haar muren, zoowel als naar en over de velden, door
verplaatsbare rails met geschikt, daarover rollend materieel;
een feit, dat de economie hevordert en tevens de kansen op
teleurstellingen en verliezen beperkt.
Wetenschap en ervaring reiken elkander hij voortduring de
hand en dwingen, sinds een tiental jaren vooral, meer en
meer waardeering en toepassing af. De redenen liggen voor
de hand. De koloniale suikerindustrie, ernstig hedreigd door
de krachtige mededinging van de zuster nijverheid in Europa
en tegelijkertijd niet meer gesteund en heschermd van regeeringswege
als voor dezen, krijgt bovendien meer en meer te
doen met economische en sociale toestanden op Java, die haar
dwingen de arbeids-quaestie ter dege voor oogen te houden
•en te behartigen.
‘ Zie pag: 298/299.