Voornamelijk ten behoeve van de Chineesche mijnwerkers„
is een invoer van ruim 60 000 pikols noodig. Ook worden
tweede gewassen geteeld en kon men in de laatste jaren, van
Cassave-meel zelfs uitvoeren.
Klapper- en Pinang-hoomen komen längs het zeestrand en
op de omliggende eilanden veel voor. De handel in klapper-
olie neemt niet toe, maar aanzienlijke hoeveelheden klapperen
pinang-noten worden naar Singapore uitgevoerd.
We s t e r a f d e e l i n g van Borneo, i) De hooge prijzen
der boschproducten leiden de bevolking van de rijstcultuur
a f, zoodat deze nog niet in de eigen behoeften kan voorzien..
Een deel echter van de zeer aanzienlijke productie der afdeelingen
Samhas en Sintang, werd naar Serawak en de
Natoena-eilanden uitgevoerd. De Sultan van Samhas moedigt
den aanleg van sawahs sterk aan.
In de afdeelingen Montrado en Samhas teelt men suikerriet,
hoofdzakelijk als versnapering; toch worden geringe
hoeveelheden stroop- en rnwe suiker naar Seravyak en Singapore
uitgevoerd.
De sultan van Samhas en diens breeders hehhen reeds een
100 000 koffieboompjes geplant, waarvan 1/3 ongeveer tot de
Liberia-soort hehoorende. Een Arabier begon zich in de onderafdeeling
Soengei Kakap op deze cultuur toe te leggen, maar
het drassig terrein schijnt hem met teleurstellingen te dreigen.
Naarmate het verbruik van petroleum toeneemt, gaat de-
fabricage van klapperolie achteruit. In de onderafdeeling
Soengei Kakap is men begonnen de klapperschillen — die
hier even als op Java en elders, zonderling genoeg, weg-
geworpen pleegden te worden — te verzamelen en tot asch
te verbranden. Deze asch wordt uitgevoerd naar Singapore,
ten dienste der zeep-bereiding. De uitvoer van Copra —
de gedroogde kern der noten — neemt toe.
0 2806 vierk. g. m. groot. Bevolking: 246 Europeanen, 308 000
inboorlingen, 29 000 Chineezen, 1900 andere vreemde Costerlingen.
Drie adsistent-residenties: Sintang, Montrado en Samhas,
Buffels komen weinig, varkens daarentegen veel voor.
Deze worden door de Dajakkers en Chineezen gefokt en voor
een deel naar Singapore uitgevoerd.
Zuidei ' - en Oo s t e r a f d e e l i n g va n Borneo, ff In
de hoogere .streken levert de rijstteelt goede uitkomsten; in
de lagere streken heeft zij met de vele regens en over-
stroomingen te strijden. Door aanleg van sawahs zal hier
dus veel te verbeteren zijn. Ook tweede gewassen worden
verbouwd, waaronder tahak en kapas (inheemsche katoen).
In de afdeeling Amoenthai breidt de tabakscultuur zich uit
en tot deze afdeeling beperkt zich de kapas-teelt.
De klapperteelt voorziet nog niet in de plaatselijke behoeften
; in de afdeelingen Bandjermasin en Ommelanden, Does-
oen- en Dajaklanden en Sampit, gaat men er van lieverlede
toe ovei' de cultuur uit te breiden door den aanleg van
geregelde tuinen.
In de omstreken van Barabei (afd. Amoenthai) waar een
Europeaan een indigo-fabriek heeft opgericht, werden in 1882
door de bevolking 150 bouws met indigo beplant ; men sneedt
daarvan drie maal in een jaar en verkocht den oogst aan
vorenbedoelden fabrikant.
Celebes en o n d e r h o o r i g h e d e n . Nog gaat de landbouw
gebukt onder de gevolgen van de in 1877/78 geheerscht
hehhende veeziekte. De rijstproductie voorziet daardoor ook
nog niet in de behoefte, maar maïs (miloe of djagong) wordt
even als de katjang in massa, als le en als 2e gewas verhouwd.
Op het eiland Saleier is de miloe het hoofdvoedsel
en tevens een belangrijk artikel van uitvoer naar Celebes.
ff 6568 vierk. g. mijlen. Bevolking: 529 Europeanen, 454 000
inboorlingen, 2700 Chineezen, 400 andere vreemde Costerlingen.
De resident wordt ter hoofdplaats Bandjermasin en in de afdeelingen
Amoentai, Martapoera, Doesoen- en Dajaklanden (Maraba-
han) en Koetei en de Costkust (Samarinda) door adsistent-resi-
denten bijgestaan.