wijze voor zijne fabrieken in. Eenvoudiger en beknopter
installatie leerden wij op Java niet kennen. Zij omvat een
eenvoudigen, doelmatigen c o n c r e t o r — platte pan — ,
waarop het gezuiverde sap zeer snel gebracht wordt tot 20°
Beaumé, om daarna in een r o t a t e u r met grooten spoed
tot 30° verdikt en eindelijk in een vacuum-pan tot de vereischte
consistentie verkookt te worden. Op het fornuis dat
den concretor verwarmt, werkt een c h a u f f e u r , zijnde een
ijzeren schoorsteen met vlampijpen, waaruit de heete lucht
door eenen ventilator naar den rotateur gedreven wordt.
Voor de defecatie van het rietsap dienen twee stoompannen
van Fletche r en B ro c k leh u r st te Lo n d e n , elk inhoudende
1600 liters. De defecatie heeft snel en zuiver plaats. Ook op
de fabriek Kalibagor in Banjoemaas zijn deze pannen reeds
ingevoerd. Door stoomfdterpersen — in vele andere fabrieken
ook in gebruik — wordt het sap van zijne vaste inmengselen
bevrijd. De geheele installatie, die een minimum van ruimte
eischt en bij medewerking van centrifuges de gansche
fabricage in korten tijd volbrengt, kostte niet meer dan
/ 30.000,—.
Voortdurend nog streeft men naar besparing van kosten
en handen-arbeid, ziet men uit naar aile middelen die den
ongestoorden, geregelden gang van zaken binnen de fahriek
kunnen bevorderlijk zijn en is men er op bedacht, ook voor
de velden, alles dienstbaar te maken wat niet geheel waarde-
en nutteloos mag heeten. Zoo zoekt men n a a r, de beste inrichting
van vuurhaarden en van stoomketels, naar middelen
om den z. g. afgewerkten stoom te benutten, ■— naar een
procédé om den ampas sneller, liefst kunstmatig te drogen,
ten einde bij natte weersgesteldheid steeds beschikking te
houden over een weinig kostbare brandstof *) Zoo ook worden
Q Dit belangrijk vraagstuk schijnt intusschen, hoewel in een
gansch andere en onverwachte richting, opgelost. De heer J. L.
Bub administrateur van de suikerfabriek Triagan in Soerakarta
de perskoeken en de rietasch thans niet meer prijs gegeven
of verwaarloosd, maar degelijk henut als de hij uitnemendheid
aangewezen meststoffen voor de rietvelden. In alles en
bij allen is sinds eenige jaren een gestadige, krachtige
ontwikkeling te bespeuren , die van de toekomst alles doet
verwachten en de ernstig gevreesde mededinging van de
beetwortelsuiker-industrie met recht verzwakt en terugdringt.
Niet zonder invloed is hierbij de hulp die men op Java
— ook eerst sinds weinige jaren —■ heeft ingeroepen hij en
van scheikundigen. Flacht men vóór dezen, in traditionneel
vertrouwen op de alkennis van Chineesche kokers, hlindelings
goed te keuren en te volgen wat deze aan de hand deden,
meer en meer wordt thans partij getrokken van de lessen
der wetenschap en worden de werkzaamheden voorgelicht en
geleid door scheikundige onderzoekingen en aanwijzingen,
als in de Europeesche suikerfabrieken nergens gemist worden
en daar eene hoofd-voorwaarde tot haar hestaan uitmaken.
Eene heschrijving van de onderscheiden werkwijzen en daarbij
hehoorende installatie die de suiker-industrie op Java te aan-
schouwen geeft, ligt buiten ons hestek ; een beknopt overzicht
echter van den gang der werkzaamheden mögen wij niet
achterwege houden. Wel is waar komt deze in beginsel nog
overeen met den hiervoren. reeds aangegeven, volgens de z. g.
Chineesche wijze, maar de voorrnalige loodsen met hare eenheeft
een stookoven voor natte ampas aanbevolen die, blijkens de
getuigenis van bevoegde mannen, uitnemend voldoet. De ovens
onder de hatterijen zoowel als de stoomketels, zijn zoodanig ingericht,
dat zij met den natten, versehen ampas kimnen worden
gevoed. De inrichting is in elke fabriek met weinig kosten aan te
brengen; zij maakt den fabrikanten onafhankelijk van het weer,
leidt tot besparing jaarlijks van duizenden guldens , en erkend moet
dus worden, dat de heer Bub aan de suikerindustrie op Java een
der gewichtigste diensten bewezen heeft waarop de industrie tot
heden wijzen kan, al was men op Cuba met bedoelde inrichtingen
ook reeds voorgegaan.