V.
Afpeel.
IK.
Hoofij»
Si'UK,
Languedok Séhe ; in ’t Hoogduitfeh Zwibel\
Zibolle, in ’t ItaÜaanfch Cipola: welke benaa-
mingen meestendeels afftammen yan ’t Latyn-
fche woord Cepa o f Cepe , dat ook wel Cïspa
gefpeld wordt. Misfchien is hetzelve van ’t
Griekfehe woord k**«* , dat een Tuin betekent-y
afkomdig. By de Friezen wordenze Cipels geheten.
De manier van groeijing is iedereen bekend,
en wordt door de bepaaliog genoegzaam aange»
weezen. Z y heeft nog dit byzonders* dat het
Hoofd je van de Stengel, die anders yry dik en
lievig fchynt, in ’t Zaad fchietende zo, zwaar
.wordt , dat de Stengel het dikwils niet kan.
draagen en omver valt, knrkt o f breekt. Voorta
komt de Bolwortel inzonderheid in-aanmerking*
die tegen de natuur der L.coken geen zydbol-
letjes o f Jongen uitgeeft. Hierom is de Plant
in ’c Latyn Unio, genoemd geweest: waar van
de Franfche en Engelfche naamen , voorgemeld.
Dezelve is ook van eene geheel andere
figuur, Knolrond naamelyk, en , bywylen,
ontzaglyk groot. Ik heb ze gezien en gehad,
die ik naauwlyks befpannen koD. In zwaare
vette Gronden, gelyk hier te Langedyk o f by
- Enkhuizen , -teelt men fomtyds de platbolüge
van die groot tewelke van huiten rqsachtig
is: de roode valt kleiner zo wel als de laagbollige;
doch men heeft ook een witte platbolli-
g e , die fcherper is van reuk en fmaak , dan de
gewoone rosachtige. In tegendeel is ?er een
laogbollige witte Spaanfche Uijen, die zo weicig
feherpte heeft, dat menze byna raauw, als een V;
Appel, kan eeten; doch deeze maakt een byzon jj** "
dere Soort uit, gelyk wy zullen zien. Hoofd-*
De Uijen komt meer onder de Spyzen, dan btus:.
onder de Geneesmiddelen, in aanmerking. Raauw
is zy gewoonlyk zo fcherp , dat menze niet
lehillen en fnyden kan, zonder traanende Oo-
gen. Waar dit van daan kome is duider; ter -
wyl fcherper dingen ; gelyk de Peper , ja ’t
Euphorbium, gedampt wordende, dit niet doen.
De fyne deden moeten hier van een anderen
aart zyn , zelfs dan inde Knoflook. De Uijen
geeft,door Destillatie, veek vlug Alkalyn Zout
en zeven agtfle parten Water. Door ’t kooken
vervliegt al die fcherpheid eb de uitgepefde
Wortel levert een aangenaamen Kost, Raauw,
zelfs, gebruikt men de kleine witte Uijentjes o f
Ajuin , met Smaak en nuttigheid, tot de Salade
, wier koelheid zy eeaigermaate verhelpen
en de Maag verderken. Men weet , hoe de
Franfchen byzonder gedeld zyn op de Uijen,
in alle hunne Pottagiën, Dit wordt by andere
Natiën ook dikwils nagevolgd. Sommigen eeten-
ze raauw tot Brood , gelyk by ons de Boter
en Kaas gebruikt yvordt. Van ouds heeft
men, aan ’t Uijen-Sap, de kragten vanSteen-
breeking toegefchreeven. Gekneusd en met een
weinig Zouts , Azyn o f Brandewyn opgelegd ,
zyn zy diendig tegen Brandingen of ook tot
het doen aanrypen van Gezwellen, inzonderheid
om het kwaad uit te trekken , naar men
O 5 wil,