» '
I, ■■
446 C O M M E N T A R I I
signum domi reliquisti praeter d u o , quae in mediis aedibus
s imt, quae ipsa Samo sublata simt. Columnas et peristyllum
cuin inipluvlo conlunglt locus cap. 56 ostendarn in aedibus pri~
vatis longa dijjicilique vectiira columnas singulas ad irnplu-
'oiuni, II. S. quadragcnis millihus non minus magnas locatas.
Superest locus Plinli iuiiloris TI Epist. 17 sect. 4- J^iLla iisi-
bns capax non sumptuosa tiite la : cuiiis in prima parte atrium
fr u g i nee tarnen sordiduni: deinde porticus in ƒ ) literae similitudinern
circnmactae, quibiis parvula sed J e s tiva area includi-
tu r , egregium adversus tempeStates receptaculum. ILst contra
medias cavaedium hilarc: mox tricLiniurn satis pnlchrum, quod
in littus excurrit. Post pauca iterum: a tergo cavaedium, por-
ticum, areain : porticum rursus, mox atrium, syLvas et longin-
quos respicit inontes. Vides hic atrium a cavaedio loco et usu
plane diversum, et quidem geminum utrumque, ita ut atrium
utrinque sit extremum, quod excipit utrinque porticus. Hinc
esse p u to , quod idem V Epist. 6 sect. 15 multa in hac villa
membra: atrium etiam cx more veterum: ante porticum xystus
concisus in plurimas species distinctusque buxo. Apparet atrium
more novo fuisse diversum a veter! atrio. Atrium Vestae comme-
morat VI I , 19. Ham virgines (vestales) cum v i morbi atrio
f^estae coguntur excedere, rnatronarum curae custodiaeque man~
dantur. Hoe atrium antiquo more fuisse structum videtur ad tem-
plum Ves tae; ritum enim maiorum in aedibus sacris religionibus
retinere cogebantur. In atrio igitur Vestae cubicula erant dispo-
sita, ubi habitarent virgines Vestales.
Constat igitur vel ipso Plinii iunioris testimonio, atrium aliter
olim , aliter post Vitruvii aevum Plinii iunioris temporibus fuisse
dictum et in aedibus collocatum, ita ut cav-aedio demum plane
esset diversum. Itaque non mlrum est dubitationes et errores va-
] ios hinc esse subortos viris doct ls, qui usum diversum loquendi
non animadverterant. Idem error eademque dubitatio obvenit iam
olim viris doctis. Si enim atrii locus et nomen idem semper man-
sisset, qui fieri potuisset, ut Grammatici dubitare possent, quae
A D L I P R I V I . C A P U T I I I . 1. 447
domus pars atrii nomlne esset Intelligenda. Attamen Gellius 16
cap. 6 refert nonuullos existimasse primorem partem domus, quae
atrium vulgo diceretur, vestlbulum esse.
Videtur igitur, mutato atrii loco , etiam vestibuli slgnificatlo
locum mutasse. Olim Festus sub voce Forum annotavit h a e c :
(^iinrto rnodo forum d ic itu r , cum id forum autiqui appella-
la u t , quod. nunc vcslibulum sepulchri dici solct. Sic est sepul-
cri vestlbulum iu Cicerone de Legibus 2, 24. Nonius Grammaticus
sub eadem voce ita tradlt: Hestibula quidam putant sub
ea proprietaLe distincta, quod in primis ingressibus et in spa-
tiis domormn Vestae hoe est arae ac f o e i soleaut haheri. ( Cf.
Ovidii Fastorum VI , 30I .) — Invenitur etiam apud veteres
doctos vesiihula ob earn significantiam d ic ta , quod in his locis
ad salutandos dorninos dornorurn quicunque venissent stare so-
lebant, diim introeundi daretur copia: atque ob hanc cognitio-
nern ( constitiouem vel constitutionem corrigunt) et quasi sta-
bulat'ionem prirnos ingressus dornorurn vestibula norninatos.
Subiunxit locum Ciceronis Oratoris cap. 15. vestibula adr.tusqiie
ad causam fa c ia t illustres. unde patet vestibula esse partem
primara domus; alias enim illustrls dici non poterat. L iv lu s 5
c. 41 capta Roma a Gallis principes Romanorum medio aedium
in cburneis seüis sedisse refert. Gallos contra ait , plebls aedi-
flciis obseratls,. patentibus atriis principurn, maiorem prope cun-
ctationem tenulsse aperta quam clausa invadendi: adeo baud secus
quam venerabundos intuitos in aedium vestibulis (stantes) se~
dentes viros. Contra alii vestlbulum non partem domus faciunt,
sed locum ante aedes esse statuunt. Gellius 1. c. Caecilio Gallo
auctore refert; Vestibulum non esse in ipsis aedibus nee partem
aedium, sed locum ante ianuam domus, per quem a via
adltiis accessusque ad aedes s it , in quo quidem inler viarn et
fo re s loco salulatores et clientidi patronos praestoLarentur, ut
deducerent. Sane locum ante fores esse docet locus Plauti in
Mostellarla a Baldo positus 3, 2, 132.
Viden vestlbulum ante aedes et ambulacrum eiusmodi?