3 ü4 C O M M E N T A R I I A D L I B R I V . C A P U T X. 385
! I!
1 'l
■i
L M i 1 'M f
i ” '! !» » . ■ "ilf
41
' ! l : I'-
raaiorem Jongitudinem protractum, ut canali similius esset. For-
niam hanc furni testantur Geoponica libri 2 cap. 3 sect. 9 ubl
balnetim privatae domus ut stmatur docent. Sed apponam totum
illum locuin, qui cum Palladio magis convenlt quam cum V ltiu v io :
Ta 0 aXave~ta èe~i 7r01e.lv ov Trpóe ISoppav nai iipós apKTOv rijv aTtó-
^Ae^iv ejcovra, óA-Ad Tzpós èvsiv y.eip,epivi)v i) npds /.ie(jyp^piav ‘
tSTisoSav èk TavTa evpoia (a lii £upua, quidam evpéa legun t) i\ai
Tov ddpa rtuSapóv elsbej:6jiÈva' (Bop^opcböovs ydp tótcov nai biiS
cobovs jj.ij TrXySidSovros naSapós ó.i)p èrceisipyieTai. id e s t : balnea
faceve oportet non ad boream et septentiionem spectantia, sed ad
occasum hibernum aut ad ineridiem. Sint autem haec ainpla et
purum aerem suscipientia: etenim sterquiliniis et coeno foetentibus
locis non v ic in is , purus aer ingreditur. Sequitur nunc de foriiaci-
bus vel hypocausi: Tobraov bk tol najiivia ófeiAovSiv iTtiTieba sivai
Jiai si bov ^XÉTCovTa, KeKXip,iva, tiaTU'^iepij, Iva t 'u iSaXXóyieva év
avTols £i')Xa evbov jrcsopovvTa firj ejcrj iê.oöop, dXX' 17 ^Xóé èt bo^iv
jcovsa itoXXyv Ti)v ^ep/xa<5iav èv T& snevei TzoirjTui. i. e. fornaces
in bis debent esse in solo positae , introspectantes, inclinatae,
deoi'sum tendentes , ut coniecta in ipsas ligna introcedentia exitum
non habeant, vevum flamma intus delitescens multum calorem vasi
(miliario^ piaebeat. Sed hae fornaces non solum minores erant,
quippe quae uni nüliario calefaciendo serviebant, cum in balneis
publicis aliena utrinque caldaria et tepidaria virilia et muliebria
liypocausi imposita es sen t; igitur fornaces etiam debebant esse.
lon g io re s ; sed privatae istae fornaces etiam in eo differebant ab
hypocausi publicai-um balnearum, quod solum habebant introrsum
inclinatum, quo fortius flammae vis introrsus propelleretur versus
funduin m ilia iii: contra publicarum balnearum hypocausis solum
extrorsurn inclinatum habebat, introrsum vero scandens, quo facilius
flamma non solum ad abena plura d einceps, alterum altero altius,
posita p e r tin g e ie t, sed solum etiam cavum caldariae cellae totum
pervagaretur. In capite de palaestra sequenti Vitruvius nee bypo-
causin nee praefurnium, sed uno in loco sect. 2 jjropnigeum nomi-
nat; quod quid s it , ad istum locum videbimus.
Superest ut de loco sect. 5 videamus, ubi e s t : Laconicum sii-
dationesque sunt coniungendae tepidario. quem plerique Inter-
pretes ita verterunt, quasi una eademque res utroque vocabulo
significaretur. Unus Galiani opinionem proposuit novam de Ea-
conico, quod minime fuisse putat cellam aliquam grandem, sed
potius partem sudationis , quanquam pro sudatione ipsa L a con icum
a scriptoribus quibusdam nominatum fuisse non infitietur.
Accipe ipsa viri docti verba; che in somma non sia altro il laco-
nico che una piccola cupoleUa, che copriva un buco, che era
nel pavimento della s tufa: cib perche passando in essa la viva
fiarnma dallo ipocausto, osia fo rn a c e , riscaldasse a dovere una
stanza, che dovea servire di s tu fa : qiiandochh altrimenti non
avrobbe questa stanza avuto maggior calore delle altre ^ che
eran tiqjide. Huius opinionis argumenta affert praeter picturam
antiquara in tbermis T iti repertani et a Fiodio repetitam ipsa Vi-
truvii verba e x Capitis sequentis sect. 2. proxirne autem introrsus
è regione fr ig id a r ii collocetur concamerata sudatio, longi-
tudine duplex quam latitudine, quae habeat in ver sur is ex una
parte Laconicum ad eundem modum, uti supra scriptam est, com-
positum, ex adverso Laconici caldarn lavationem. E x lioc loco
manifestum esse ait Laconicum fuisse partem sudationis, non
ipsam sudationem. L acon ic i autem utriusque fuisse eandem for-
mam satis arguere i d , quod Vitruvius lemisit lectorem in altero
loco ad descriptionera priore in loco positam, Ipsum hunc no-
strum locum putat de solo Laconico lo q u i, idque sequi ait ex
verbis illis-, Laconicum ad eundem modum, uti supra scriptam
est., compositum. Itaque Laconicum sudationesque -esse dictum,
quasi es set Laconicum in sudationibus.
M ih i quidem ex altero Vitru v ii loco manifestum esse videtur
Laconicum sudationis partem fuisse, non cellam aliquam diversam
a sudatione, eandcmque formam et dispositionem Laconic i fuisse
in balneis p ublicis, quae describuntur bic a V it ru v io , fidem facit
maxime ipse V itru v iu s , qui lectores altero in loco ad hunc able-
gat, ut formam cognoscant. In verbis baec maxima inest difficul-
Comment. ad Vitruv. I. -5
, I