r -:i
r u 1
WMi
!1
376 C O M M E N T A R I 1
nestl cum aliis assa intelligit hypocanstum, et cum Ursino et Sca-
ligero verba e quo ignis enimpit tanquam glossema delet. Vide-
tu i': Cicero vaporariurn dicere quod Vitruvius hypocausin, assa
v e ro , quae Vitruvius caldaria^ nisi potius assa sunt Laconica,
vel sudatoria Senecae. Hypocaustum est ipsum sudatorium, quod
vaporatur ex hypocausi. Statlus Silvarum libro I tenuern vol-
vinit hypocausta vaporem. Plinius Epist. 2, 17 adiacct iinctorio
irno hypocaustum., adiacct propnigeon balinei ^ rnox duae cellae
magis elegantes qiiam sumptuosae. ubi Codd. propnigaeoji et
propingeon dant. Idem ibidem sect. 23 applicitum est cubiculo
hypocaustum perexiguum , quod angiista J-enèstra suppositum
calorem aut e jfu n d it aiit retinet. Idem 5 Ep. 6, 24 cuhiculum
hierne tep id is sim um , quia pliirirno sole perj-iinditur. Cohaeret
hypocauston, et s i dies n u b ilu s , immisso v a p o r e , solis vicem
supplet. In d e apodyterium balinei laxum et hilare e x c ip it cella
J r ig id a r ia , in qua baptisterium amplurn atqiie opacum. ■ Pro-
pnigeum v o c a t , quod Vitruvius in balneis romanis describendis
praefurnium, in palaestra graeca graeco vocabulo item propnigeum
vocat. In descriptione balnei ab Hippia constructi, quae Luciani
nomine inscripta falso legitur in Opcrum editionis Bipontinae Vo-
lumine V I I , palaestra balneo iuncta conspicitur; quod etiam in
aliis balneis factum fuisse videtur. Quodsi contra gymnasiis bal-
nea iuncta fu e ru n t, apparet, qui factum s it, ut gymnasii nomine
etiam balneum venire t, quam vocabuli notionem minus vulgarem
docuisse dicitur Ignarra p. 1 1 7 de Palaestra Neapolitana 1770.
E s t scilicet locus losephi de bello lu d a ic o , qui docet publicas
balneas gymnasia vocatas fuisse, quem posuit etiam Mercurialis
de Arte Gymnast, p. i7- Quae posterior aetas formae et disposi-
tioni Vitruvianae ads truxit, deinceps annotabuntur, si quae forte
ad interpretandam eius orationem pertinere visa viris doctis fue-
rint. Nunc persequar singularia quaedam Vitru v ii praecepta, quae
paulo uberiorem interpretationem postulare videbantur.
Primum abena tria supra hypocausin ita componit, ut quantum
aquae caldae ex tepidario exierit in caldarium, tantum influat de
A D L I B R I V. C A P U T X. 5. 377
frigidaiio in tepidarium ad eundem modum. Hunc modum quae-
siverunt viri d oc ti, et diversis viis eum reperisse sibi visi sunt-
Sed prius quam eorum coniecturas afferam , ponam Palladii loctnn,
qui ahenorüm trium in vicem adhlbet railiarium. Ille igitur I
cap. 40 sect. 3. Miliarium vero plumbcum, cid aerea pa tina
subest, inter soUorurn spatia Jorinsecus statuamus fo rn a c e suh-
ie c ta , ad qiiod miliarium J is tu la fr ig id a r ia d i r i g a t u r e t ah
hoe ad soliurn similis magnitudinis f is t id a p roced a t, quae tan-
tinn calidae ducat i n t e r i u s q u a n t um J is tu la illi J rig id i liquoris
iutulerit. Compendium Architecturae cap. 16, Plumbeitm vas,
quod patenam aeream ha b e t, super Jornacem c on l o c e t u r a l t e -
rum Jrigidariurn seciim, ut quantum calda ex eo in soliutn
a dm itta tur , tantum f r ig id a e in f undatur. ubi Vatic. 2. habet;
alterum simile Jrigidariurn. JNihil hic de fistulis monet, sed
potius vas plumbeum geminum statuere videtur super hypocausi
vel fornace; itaque merito dubites , Palladium an Vitruvium ex-
cerpserit, an utriusque doctrinam confusam miscuerit. Palladio
miliarium ad balneum privatum suffecisse videtur, idque adeo
nullo modo coinparari potest cum tribus ahenis a Vitruv io in balneis
publicis super h^^pocausi compositis. Modum componendo-
rum primum et simplicissimum omniirm, quem expressit pictura
a locundo apposita in Editione utraque, reiiciam ad postremum lo-
cum, in eoque consistam. Alterum modum quis excogitaverit
et pictura repraesentaverit, annotatum non reperi a viris doctrs,
sed picturam eandein, quam Philandri Argentoratensis i 55o appo-
suit, ex Cesariano' et Riv io repetitain ve lu t inutilem reprobavit
Perraltus, qui obiter etiam Barbari commentum cominemoravit
I bis verbis : L a J ig u r e que Larbard a niise dans son E d itio n la-
Line j a i t assez bien ejitendre, comme l’eau étoit beaucoup échauj-
fé e dans l’un., et seulernent rendue tiede dans l'a u tr e , et conser-
vée J ro id e dans Ie tro is ièm e, par la situation qu’ ils avoient jdus
I proche on plus éloigués du J e u ; niais la manihre par la quelle
V itru v e entend que Ie vase d ’eau tiede en recevoit anlant de
Jroide qu'il en donnoit de tiede an vase d'eau chaudc., n'csb
i y .