crucifigi , cujus Redemptionis poft Filium fuit defi-
deratrix maxime , fuit 8c zelatrix. Ideo donee com-
pleretur , nedum fufficienter pretio Paffionis foluto
pro omnibus, fed etiamjugiter , 8c efficaciter infin-
gulis nondum damnatis ip fa, quoad vixit, amariflimis
Deum fponfum, 8c inenarrabilibus gemitibus poflu-
labat^frequeriter quoque cum clamore valido 8c lachry-
mis, exaudita eft pro lira reverentia.-
Demiim quatenus nunc beata, 8c impaffibilis fada
exaudiatur, iamentando time meruit. Petis ratfonem
intentions triftitiæ in fponfa, quæ dfligit intentius j
dat iftam perfpicuè confideratio philofophica, jundo
Fidei lumine. Ciim enirn triftitia fit apprehenfio ob- p
jedi fub ratione difeonvenientis 3 quanto fuerit apprehenfio
fortior, 8c clarior objedi fub ratione difeonvenientis
amplioris infinuati , confiât inde fequi
lamentum proportionabiliter intentius. Confiât proin-
dè, malum culpæ improportionabiliter detenus efle
quocunque malo pcenæ. Quibus attends, quid fuper
ell concludere, vides. ^
Miraris autem, quomodo fummum lamentum flat
cum continua lætitia. Solet hoc tradari abunde per
Dodores de paffionibusChrifti cum beatitudine gau-
dii j quod non oportet in beata Maria, non in Paulo,
vel M oyfe, vel Magdalena, cum limilibus in via, po-
nere gaudium , vel lamentum in fummo continuum
fuifle, fed interruptum frequenter , aut alternatum
fucceffivè, nunc remifliùs, nunc intentius, pro loco
8c tempore , fecundiim alternas meditationum fua-
rum volubilitates circa cardinem fuum Deum , pro
modnlis exercitationum. Ita enim videre eft in aliis j
viatoribus, ipfos diverfimodè fecundum gradus, officia
, flatus, ceterafque viciflitudines circumftan-
tiarum exerceri. Hoc vidit qui dixit: Omnia tempus
habentj Eccle in. I ■ profequens per plurima.
Subindè nullus Catholicorum negaverit, qui te-
norem Scripturæ facræ veteris, 8c novæ 3 qui narra-
tiones iandorum Patrum cognoverit, Antonii, Ma-
charii, Martini, 8c fim ilium, per tentationes diabo-
ficas , non in affedionibus carnis , ac fpintus im-
pugnari, quemadmodùm boni Angeli nos adjuvant.
Quæ tentationes, 8c adjutoria , non fine fenluali
paffionum immutatione naturali 3 quamvis non natu-
raliter, fæpè fiunt, fit hoc à coelo, fit à terra, fit
ceteris modis multis.
Poflrema objedio tua de tribulationibus procedit
ex æquivocatione. Paffiones quippe fenfuales non ex (
judicio rationis provenientes, fed quadam neceffita-
te naturali fenfibus impreflæ, non funt ut fic dicen-
dæ paffiones humanæ , fed animales. Sunt ob hoc
impertinentes ad laudem, vel vituperium, prout tales
funt.
Dicuntur ideo per Caffianum bona, vel mala media,
quibus uti contingit, bene, vel male, per liberum
arbitrium. Loquitur autem conclufio de lamen-
to & triftitia fenfualibus , virtualiter, feu partici-
pativè liberis , quià libéré imperatis , vel receptis.
Tunc enim dieitur triftitia fecundum fæculum, fi-
m il iter 8c gaudium, vel timor, vel defiderium, quando
fola radix eft amor l'uiipfius ufque ad contemptum Dei.
Alioquin ft referatur in Deum peramorem ejus fuper
omnia ( cum in habentibus fymbolum facilior fit tran-
fitus) ceteris paribus, triftitiafenfualis augebit ratio-
nalem, 8c lætitia lætitiam, nifide per accidens pro-
veniat impedimentum ratione temporis , aut loci,]
vel complexionis , aut circumftantiæ alicujus quam
tunc oblervare fuadet virtus , 8c ita fymbolicam fi-
militudinem variare de ce t, quando plus obeffet,
quam prodeflet. , . , , '
Difcipulus. Diu jam , dum ledulus attendi quæ
difleris, volvebat animus dubitationem quam modo
verbis multis pofuifli. Cum enim pro flatu viæ
eonfufa, aut faltem mixta fint omnia, fpes, metus,
mæror, gaudium , apud fponfam cujufcunquc fuer
it , etiamfupremi, 8c incomparabilis flatus, qualem
tenuit Maria beata pulcherrima mulierum : non abfur-
de quxritur, quale fit exercitium laudabilius , pul-
chrius, atque nobilius, • vel exultationis, vellamen-
tationis ?
Magifter. Videtur devotus Bernardus , loquens
de unguentis fponfse$: pietatis unguentum prxpone-
re pretiofius efle unguento devotionis , & unguento
contritionis. Hoc ultimum fuflfunditür ad pedes Jefu,
Secundum ad caput, quod eft Deus, quia caput for iß i
Deus. 1 .Cor.x 1.3. Tertium ad corpus fuum ungendumj
quod eft Ecclefia nunc militans:qux undlio fit per mife-
rationem alienorum peccatorum, ficut primum con-
ficitur ex fecibus contritis propriorum criminum in
mortariolo cordis per pilam timoris. Secundum
verb corfficitur ex redolentibus herbis diverfbrum
beneficiorum per pilam , feu piflillum Spei contu-
fum in petra meditationis. Confonat Gregorius, &
eum fequens Richardus in fuo Benjamin , quod nullum
Deo acceptabilius facrificium, quam zelus anima-
rum, qui tarn trito afleftu plangit peccata proximi,
quam trito quivis alius peccata propria lamentatur j im-
mo pluri affeblu, quia puriori, & perfedliori, poten-
tiä mentis, & corporis, ad lamentum fecundum Deum
difpofita.
Difcipulus. Si res itä fe habet, inceftimabilis eft nobis
exhibita fperandi materia apud diledtiffimam, &
apud amantimmam feminarum ; & corifequenter a-
pud Sandlos, Sandlafque omnes, juxta proportionem
meritorum. Itaquefi pro peccatoribus falvandis cum
tanta lamentorum anxietate precabatur , quid agere
, nunc ifta fornax fua; charitatis impertlirbabilis, &im-
’ paffibilis fperanda eft ?
Magifter. Pie , vereque concludis. Qiiid fi fup-
peraddidero propofitiones aliquas verx Fidei, 6c bo-
n x Spe i, de Beata noftra ? Prima, quod nihil abfb-
luta voluntate petit ä D eo , quod non obtincat 3 alioquin
non eflet idem velle 6c idem nolle fponfi , 6c
fponfe 3 fed diflolutio amicitize , qualis hie efle ne-
quit. Rursus nemo petit Mariam pro fe pie, 6c per-
feveranter in nomine Jefu Salvatoris fu i, hoc eft,
ad falutem, quin illud Maria velit abfolutä voluntate
compleri. Rursus Maria voluntate pietatis, q.ux di-
citur optatio qusedam adjutorii, petit, 6c obtinet,
nunc efficaciiis ä Deo , quam voluntate fimili, fed
paffibili, dum abtu dolebat in mundo. Hoc intelli-
git Bernardus, dum dicit: Maria f i perdidit pajfionem,.
^ non tarnen compafiionem.
J Rursus Maria tripliciter adjuvat viatores. Impetra-
t ive , finon meritorie, propter ftatum.
Commiffive per aliquos A ngelorum, vel Sandlorum
quales voluerit deftinare, cum fit fuprema hierarchi-
zans poft Filium, purgando, illuminando, 6c perfi-
ciendo. Cooperative quandoque, per principalem fui
donationem, fecundum teftimonia miraculorum multis
exhibita, tarn in morte, quam in vita. Narrat
Anfelmus, cuidam morienti aftitifte Mariam, & in-
terrogata quxnam eflet ? refpondit : Ego Mater &
Regina mifericordia. Rursus ergo Maria poteft , ut
cuivis in fuo exitu pnefens conlolatrix, dudlrix , &
prote&rix exiftat. Non aliter fuo modo dicere po-
tuimus de omnibus Sanblis fingillatim ad robur certae
Spei.
Difcipulus. Grata funt ifta, devotionifque pleniffi-
ma. Vellem igitur fufeipere fub dodlrina tarn fpecu-
^ lativa regulari, quam pradlica velut experimentali,
quis fit orandi modus, maxime provocativus ad lamentum.
Magifler. Tradit Orator Tullius certos locos fecundum
quos amplificatur miferatio, fimiliter 6c in-
dignatio, quos tibi poflum nunc numerare, & ad Ia-
mentationis excitationem inducere, qualiter ä non-
nullis comperi fadlum fuper Lamentationes Jeremix.
Difcipulus. Placeret adaptatio, fi non faftidiret proli-
xitas,& non rapina quxdam videretur approp>iativa fi-
bi traditionis alienae, quae omnibus patet ultra
Ma.
317 Tratfatus fextus fuper Magnificat.
Magifler. Veritas à quocunque dicatur , eft com- 7 - -
6c fingulis munis omnibus __ ;, q■* u.æ .per generationes
fe transfert, ut loquitur fapientia. Non enim ca-
ruit Cicero priorum doclrina. Sic de Rhethorica
Ariftotelis, quxeaufasdat, 6c radices paffionum. Sic
de Tradlatu Orationis per Hugonem ftudiofiffime ,
compendiofiffimeque condito. Sic de Rhethorica di-
vina Guillielmi Parifienfis. Sic de Meditationibus .
Anfelmi, Bernardi, Auguftini, Xfidori, 6c fimi-A
lium fas eflet nos remittere ad Autores , & nihil 3
quod non noviter efficeremus afferre 3 ne cor-
niculam alienis ornatam plumis , rifui nos praebere-
mus.
Difcipulus. Non ita certe defipio, non ita glorior
in arrogantia novitatum, ut ita l'apiam. Sed confi-
lio Senecas fint apes imitandas, colligentes ex multis
floribus favos mellis 3 itaque materiam afferre non
pofllimus, nifi communem toti fasculo. Forma verb
poteft efle noftra 3 ut elementa communia funt,
fed per formas mixtorum in fpecies diftinguuntur.
Cuperem hoc modo fieret inter nos. Modus enim
tradandi quafi formalis eft , tollens fui novitate faf-
tidium, 6c invitans, vel irritans ad aflenfum.
Magifler. Tradidimus in alio Tradatu Super initium
cantici Maria quinque verba, ad qux totam Scriptu-
rarum feriem diximus reducibilem, 8c fecundum qux
cantabilis eft omnis melodia paffionum.
Difcipulus. Mente teneo. Sunt enim ifta quinque,
Dei magnificentia, munificentia,mifericordia,jufti-
tia, & noftra miferia.
Magifter. Quid fi ad pauciora reduxero, fimul oflen-
dens concordiam Rhetorics myfticas, divimeque,
cum fieculari.
Difcipulus.PkLceret audire; Brevitas enim,memorias,
fimul 6c ordinis, 8c luciditatis eft arnica. Magnam quoque
foliditatem habet in fe dodrina quaslibet, qua;n
fundat natura return, a quibus, quia nefeiunt mentiri,
gloriabatur Ariftoteles, tam multa didicifle, 8c phy-
fice, id eft, naturaliter didicifle.
Magifter. Celeberrimus Hugo pinxit ficut in tabula
parva, radices Rhetorics naturalis orationis infi-
nuando coioribus. Orator quippe nominaturaboran-
318
bona fitflepimus de manu Domini, mala autem quare non
fuftineamus. Ecce mala fe de manu Domini , non
fàtanæ , confitetur accepiflè. Hue accedit, quod
omnis adverfantium crudelitas ad noftræ cumulum
mifèriæ retorquetur, fi non auferat iftam, aut comprimât,
àut in melius vertat Dei Judicis mifericordia.
Nulla fane major miferia, quàm f i, remota pietate,
velit nos cum feveritate tradare. Vides, arbitror,
quemadmodùm theologizantium oratio fundatur in
Domini pietate , 8c in mifericordia , cum cernant
pietatem unam D e i , alteram Sandorum Sandarum-
que omnium , qui funt tanquàm Afleffores Judicis
■ habentes in confiilendo, in fententiandoque vocem
fuam. Porro juilitia Dei fpedat ad feveritatem punien-
tem per tortores, fcilicet dæmones, vel homines pel*
fimos, offenfas peccatomm.
Denique quicquid patimur, undecunque proveniat,
quid mil calamitas noftra , quid nifi miferia noftra
cenfebitur, fi non in melius vertat Judicis mifericordia?
Et certè falubriùs e ft, humiliiis, atquemode-
llius totam adverfariorum debacchationem , fremitus
, 8c hoftilitatem devotis protinùs Fidei oculis
retorquere ad ineflabilem divinæ providentiæ Legem,
quam ad tortorum, nihil abfque fuo nutu valentium,
ci udelitatem, 8c iram convertere. Mentior fi non ita
pradicaverit Pfalmifta. Cum tribularer , inquit, ad
B Dominumclamavi. P fa l.cxix. 1. Et Levavi oculosmeos
in montes efic. Pfal. cxx. 1. Ad te levavi oculosmeos &c.
Pfal. cx xn . i . Et alibi alios fine numéro à facris Litteris
narratos invenimus fic orafle.
Difcipulus. Perfpicuè concordafti Hugonem fecum,
8c cum Tullicf 3 noftraque verba quinque fub terna-
rio limitafti, qualem qui habet, ipfo figno Thau trian-
gulan T quod eft fignum lugentiumfalutare, figna-
tus eft. Quo igitur progredimur longius, eo fe plu-
res offerunt quæftiones, 8c velut inexhauribili fonte
iapientiæ rivuli fcaturiunt. V o x ifta multomm eft.
Quid lamentum, quidfletus nofler poteft coram Domino,
cujus iræ nemo refiftere poteft , qui necpce-
nitentia movetur, ut homo 3 qui res fic adminiflrat,
ut eas proprios motus agere finat. Qui nos tentari
v u lt , nonne vult ut holtium noftrorum non obviedo.
Undè nomina provenerunt orationibus T u llii,C nius infultibus ? Nonne difpofuit ab æterno quæ fu-
Demofthenis, 8c fimilium : fic autem incipit. Quo tura funt j ut did valeat illud Sybillæ ad Palinurum'
ftudio , cjuove ajfetlu orandus a nobis fit Deus , ex Dei
mifericordia, & noftra miferia &c. Pofitis fubindè fpe-
ciebus orationis cum definitionibus , colligit fe tandem
ad tria, quæ proprièfuntOratorum captaritium
Judicem infledere. Primum refpicit perfonam Judicis.
Alterum perfonam ipfius adverfarii. Tertium refpicit
perfonam , pro qua fit oratio., Hæc verô
triaTheologicè reducunturad duo præmiflà, fcilicet,
Define fata Deum fletti fperare precando.
Quid tandem eget noflris vel bonis, vel gemitibus 8c
lachrymis, qui, Cujus vult miferetur , & quem vult
indurat. Rom.ix. 18;
Sed quoniam tales invenio dubitationes alibi trac-
tatas, ftatui non infiftere pro hïc , 8c nunc ; con-
verto potius inqüifitionem ad Mari« Canticum. Si
• -es pr«didas Rhetorics partes in fe contineat quaad
Dei Judicis mifericordiam , 8c ad noftram mife- teennüii§s iinnffl'lpe/dS-epri-eptr DDonmmiinnunmm pro fOaillu..«t-e* .c--o-n-fre_q_u*e 1nda
riilm- '■ 1 “ nedum firi folius, fed mundi totius fatisfeciendo per
Difcipulus. Quo pado fic ? cum indignatio, 8c im- lamentum , dolorem & fletum , cum nihil audiatur
miferatio maxime, folent amplificari Kb adverfariorum
infolentia, crudelitate, malitia, fraude, dolo, aflutia,
fàcinore, nequitia, protervia.
tJMagifter. Dicam illud quod Theologiæ proprium
e it , attendere fcilicet, adverfarium nihil pof
refonare nifi lætitiam, gaudium, 8c laudes , quales
confiteor voces hîc concrepare, conformiter ad quatuor
verba Deo convenientia, quæ funt magnificentia,
largitas, pietas, juilitia. De noftra verb mife-
verbum nullum : quia 3 quid ad jocundum Epithalate
fe ad augmentum noftræ miferiæ, Deo non ordinan- ^ mi um tibia funerea
, vel permittente.
Proptereà Job affiidus, 8c Oratorperitiffimus, poft
tôt adverfantis fatanæ crudeles injurias, 8c perfecu-
tiones, oraturus Judicem Deum pro libei;atione fua,
convertit tqtam adverfarii machinationem, 8c tyran-
nidem in Deum Judicem fuum per humilem con-
feffionem. Dominas , inquit, Job. i . z i . dédit, Dominas
abftulit. Non impugnat 'maledidum fatanam,
nec inlèdatur ut raptorem, 8c perfecutorem : Domt-
nus, inquit ibidem : abftulit. Sit Nomen Domini be-
nedtftum.
Denique pereuflus plagâpeflimâ, feimus quid ref-
ponderit’ ftiulieri blafphemare luadenti. Quafi una,
inquit, Job. 11.12. ex ftultis multeribus locuta es. Si
Magifter. Erras , fi miferationem ullo tempore,
vel loco 3 fi cantico vel filentio credideris in Maria
defuifle, quæ Mater ideo dicitur mifericordiæ, quia
quodammodb fibi proprium efl mifereri miferis ’ quæ
figuratur apte pér Templum fine fimulacro dedicatum
Athenis ipfi mifericordiæ, cuifolis lachiymis, 8cgemitibus
offerabatur facrificium, non fanguine hirco-
îaim, vel taurorum, de quo Statius :
Nullis wclufa metallis
Forma Dei, mentes habitare, & peciora gaudet.
Fortaffis ifta fuit Ara, cujus titulum legit Paulûs •
Jgnoto Deo. A d . xv 11.23.
Difcipulus. Patefeceris ergb quod loqueris de lamen-
Mariæ cum cantico. Proderit itaque prO'gcneralio