87 P rolopus 88
themata, per compilationes, nunc lummatim, nunc cum ingenti coacervatione ex
aiiorumdidis, quis cubda dinumeret ? Conlultius idcirco viium eft relinquere proprium
cuilibet ftudium, laborem, ordinemque quærendi, quàm Gloffas iterùm lù-
per Gloiîasâddere, quæ neciùfficerent curiolïs, & négligentes vel onerarent, vel
nonfatis inftruerent. Velcendus eft panis , nedum materialis, fed dodrinæ , in fu-
dore vultus noftri. Mos ifte non virorum eft, fed infantium, non poffe, vel nolle cibum
recipere, nifi aut præmafticatum, aut minutatim difciffum.Vanitas quoque nonnullo-
rum ex Scriptoribus myfticè notatur ab Ecclefiafte, Cap.vi.2. quoniamdiebus ac
nodibus non ceffant, & fua furnmo labore quæfita dimittunt homini extraneo &
otiofo, qui vel non utitur, vel in luperbia abutitur derelidis. Quid proderit, oro,
cæcis,velaverfisoculis,fidigito (ut ajunt) lux ipfa monftretur. Ceterum, finonin-
fpicitur Auguftinus in luo DedoElrina Chnßidna, ft Hugo in Didalcalico, fi documenta
lummatim notata ab Audore De virtutibus vitiis, lùper modo docilitatis, tàm
in Dodore, quàm in dilcipulo: quid habet exiguitas præfentiùm fperare Scripto-
rum, ut legi modo digna putetur, ne dixerimus imitari (quamquam minus inutile lit
nova, quàm nulla fedari) dum optima quæqueveterapernegligentiamintereunt?
Nunquid non hæceft caufa non infima, cur opiniones totiens, & lecundùm Ariftote-
lem infinities repetuntur & revolvuntur, quianimis eft faftidiofum cor humanum,
quodam inlatiabili pruritu nova femper appetens, & vetera, feu quae ab aliis dicta
icriptaque cognoverit (etiam meliora) faftidiens. Cur aliunde, ft non ex hoc , tot
Ledurarum lùper Sententias, & alibi prægrandes farcinæ ? N onne ideo , quia quod in
una parte alter tradlavit, idem moxin alteram ab illoretorquetur, dùmtritamalte-
rius lêmitam pudet lequi, & placet contentionibus intendere ? ISühilominùs , quif
quis exercitationis gratia voluerit in hac compilatione nova, quæ dicitur Umm ex quatuor,
novam expofitionis femitam invenire, vel progredi, vel oftendere, non culpamus.
Neque enim paucior eft Ipiritualium, quàm corporalium guftuum varietas . & fitus
cuique mos eß, nec tioto vivitur uno. Alterius poftremo natura gaudet, donee veneri-
mus ad illud unicum Eerbum, qaod erat in principio apud Deum, Joan, i . 2.
P R O L O G U S .
E V ANGE L I C OS Canones compofuit Eulebius Cæj&rienfis in Græco, quos
Hieronymus, Damali rogatu, Latinis tradidit, referens de Ammonio Alexandri-
no, qubd ediderit U»»» ex quatuor ; & iplum le dicit Eufebius imitatum. Sedvitio
feriptorum & propter varias tranllationes Evangeliorum, contextus illius Ammonii
(Hieronymo teile) falso foedèque laceratus inveniebatur. Ut igitur maneret Evangeliorum
integritas, nihilominùs notum fieret ftudiofis in quibus Evangeliftæ con-
veniebant, & in quibus non, inventa eft Canonum praedidta compolitio, quæ jam
penè receffit ab ufu : forte propter novam in Evangeliis (prout & in aliis lacræ Scriptu-
ræ Libris) per Capitula quotationem. Ùt autem labor Veterumtantus non ex toto
periret, placuit tradere modum, quo poflet quilibet ftudiofus uti præfatis Canonibus,
in Libris etiam non habentibus eos, vel ipfos noviter inferibere fas haberet. Proce-
dunt autem Canones Evangeliorum per Concordantias, nedum reales vel hiftoricas;
fed quandoque per vocales, ubi confiât non elfe eandem dodtrinæ vel hiftoriæ nar-
rationem, ficut de Palcha, licut de filio Reguli, & de fervo Centurionis , ficut de
casco fanato in ingreffu Jerico , & de cascis in egreffu fanatis ; & apertiffimè in pifea-
tionePetri, quando luit vocatus ad fequelam, & depilcadonequamexereuitpoft
Relurredionem, quando mamfeflavit feiterum Jefus, Joan.xxi. confiât enim non
eandem, fed diverfam pifeationem fuifle , & ita de plurimis, quod expedit cognolcere,
ne dilfonantia difficiiis & impoffibilis ad concordandum textualiter oriri videatur.
U trum verb Liber * Ammonii Umm ex quatuor , reperiatur ufquam apud Latinos,
igno_
* Extat in Bibliotheca Patrum Harmonia Evangelica quæ nomen præfert Ammonii : afteanoneft Opus Ammonii quod quatuor Evange-
liftarum verba ipla continebat, fed Hiftoriæ Evangelicæ Breviarium. Eft & alia Harmonia Evangelica Tatiani nomine inferipta, quam Baronius
Ammonii die putavit, quæ eadem videtur efle quamfecutus eft Zacharias Chryfopolitanus Epifcopusj qui XII. Ecclefîæ fæculo in Ammonii
Harmoniain Commentaries fcrip/It.
8 g Prooemïum fuper Unum ex quatuor 90
ignora. Egregius autem Doctor Auguftinus, Librum edidit præclariflimum de con-
lenlu Evangeliftatum, in quo modum exorlus eft componendi Unum ex quatuor 5 cui
nuper exordio, datum elfe ciedimusin reliquis, Audore Domino, complementum 1
quod opus eb facilius poterit incorruptum lèrvari, quàm in principio nafeentis Eccle-
nas, quo lulcepta multiplicataque eft unica Evangeliorum Elieronymi tranllatio. Sed
heu noftra hac ætate mifera ! quis leget hæc ? Quis ftudebit ? Quis tranferibet ? Cer-
nis & fentis, frater Chriftianiffime, quantusmodo bellorum plulquam civilium horror
ciicum tonat, quanta lùccrelcit hærefeum infelix pullulatio, quantum inluper, præva-
lente iniquitate, refriguit charitas ; quemadmodum rursùs, lacræ Legis ftudiumin-
termilfum, ne dicamus irritum. Verùm, conlolatur nos pollicitatio Chrifti dicentis
In mundo preßuram imo p a c e m i Ä , Joan.xvi.33. dequa loquitur ad Dominum
Piopheta, dicens : Paxmultd diligentibusLegem tuam, Pfal. cxvn i.iój. Et iterum •
Beatus homaquem tu erudieris Domine :& d e Lege tua docueris eum Ut quid ita ? ut mitiges
ei à diebus malis,Qfc. xc 111.12.13. Hinc de Sapientia gloriatur alius, qubd erit al-
locutiotMii/m, Sap. vi 11.9. quia non habet amaritudinem tonroerfatio illms, nec tædium
convichts ulius-fed loetitiam Qfgaudium. ib. v. 1 ó.Hanc amplectamur,fratercharillime,ut
tanquam artera Sunamitis, luo calore vivido caftoque noftram refoveat in mifericordia
uberi fenectutem. Deniquejuxta verbum Hieronymi le confolantis & inducentis hy-
mehæum, canâmus nobis & mufis, imb Deo & Angelis, fi aures furdæ fuerint cetero-
rum. Sive,ut Epicurus amico loquitur,D»o nos,magnum puis theatrum fumus Aut certè
ßdebit/olitanusQrtacebit,qmalevavitfe/uprafe,ThKa.iil .iS.Nunquamminusßtm,
qmm cum ß k s , nec magis aduofus, quàm cum otiofus, Siquidem Regmm Dei, intra
ms e/r,Luc.xv 11.21. quod prorsùs elfe quis dubitet ampliffimum, compellens ibi Rationes
& Canones omnium leculorum ? Ubi Deus ömnia in omnibus, i.Cor.xv.28. in
quo h îc , & nunc, & jugiter deambulemus animo. Vale Frater.
P R O OE M I U M
S Ü P E R
U N U M D E ( Q U A T U O R :
Cujus Htdus ejje poteß
T E T R A M O N U M , vel MO ' N O T E S S A R O N .
T T N U M ex quatuor Evangeliis componere, divinus aperuit Auguftinus, qui Libro
,V l | u° DeßonßnfuEvangeltfiarum, fubtiliftimo quidem & operofiffimo, compingit
lub una lene narratioms Evangeliorum verba, ulque ad tempus, quo prædicare&
baptizai-e Joannes exorlus eft; quatenùs hoc cxemplb, five ut à me fadum eft, inquit,
live aho modo,commodms fieri polTit,videat unulquilque, & in ceteris talibus locis fielt
polie, quod hiefadum elfe perfpexerit. Tentamus ergo condnuare prout inchoa-
vei at. V îlus eft protmùs labor vix explebilis, maximè propter ordinis rerum geftarum
incertitudinem. Marcus enim (tefte Hieronymo) non ordinem rerum geftarum, led
ordinem Levittcæ eledionis complexus eft. Lucas fimiliter in multis. Joannes verb
leorsum plura poluit ab aliis, prætermifla pauca iterans quæ tradiderant. Cùm igitur
triplex lit ordo narrationis literalis , unus rei geftæ, alter anticipationis, tertius reme-
moiatioms,.prout Spiiitus landus voluit, nuftc ad hunc, mine ad ilium ordinem move-
re ciiptoies . (non enim refert juxta traditionem Auguftini, quibus verbis vel ordine,
eadem lententia vel veritas nota fiat) fufficiat probabilis collócatio fada fine præiu-
icio aliter vel lentientmm,vel fcribentium;non etiam tali aufu temerario,quin inteme-
ratum vel.mus manere quadruplicis Evangeliftæ narrationis lacramentum. Quis enim
ne ciat Spuitum Chrifti potuiffe lub uno eodemque penitùs verborum fententiarum-.
que contextu tradidifle geftorum fuôrum verborumque falutarem liiftoriam ? Sed cum
magnolacramentimyfterio,fibi placuit,fubquadamconcordiffima(fiitadicipolfit)
1 onantia, mentes fidelium commovere ad humiliorem, vigilantioremque, nec
F 3 non