8 19 foannis
fuis fignificandi, quàm Grammaticus > quia plus 6c
formalins abftrahit, quo fit ut Grammaticus Temper
rudis 6c quafi materials maneat, fi non ad Metaphy-
ficam Te refolverit : ficut 6c Legum fcrutatores 6c
Rhetoric i, fi non ad principia prima 6c univerfalia
refolvere Te confuefcant, fiunt toti literales, 6c L o gici
fine Mctaphyfica garruli redduntur.
Metaphyficus verb Logicâ fpretà, femetipfum fal-
lit crebro, quia Logica ad omnium methodorum
principia viam habet. . /
Metaphyficus magis propriè dicitur intelligere mo-
dos fignificandi, ficut melius rerum proprietatesjex
quibus fumitur impofitio di&ionum fi rede fiat ,, fia
i t ab Adam edocto per divinam infpirationem, im-
pofita finit rebus nomina fua.
. Metaphyficus fi fenferit quod modi fignificandi
grammaticales non rede fequuntur aliquando return
proprietates, poteft apud Te dimittere tales modss,
nec infequi in fenfu Tuo: meminerit tarnen illius, Lo-
quendum eft ut plures.
Conquifitores veritatis ad invicem debent in pri-
mis convenire in modis fignificandi terminorum leu
di&ionum, fècundùm quos 6c quas verfatur inquifi-
tio. Nam ficut L o g ic a 'tradit, præfupponi debet I
quid nominis in omni quæftione.
Conquifitores veritatis etfi poflint ad invicem uti
nominibus, fecundùm novos fignificandi modos pro
voluntatis arbitrio ; hoc tarnen non expedit paflim
fieri, quoniam Habilitas fcientiarum multiim depen-
det à quid nominis terminorum. Faciunt denique tales
ut ab aliis non intelligantur in linguagio quod fi-
bi mutuo confinxerunt, qui 6c mutant terminos quos
pofuerunt Patres eorum. ’ Et quid fequitur nifi ßa-
bylonica linguarum confufio in ædificatione turris
fcientise?
Conquifitores veritatis noftri temporis in Theolo-
gia , Tub fpecie fubtiliratis 6c titulo Metaphyficæ,
magnam nimis induxerunt confufionem, dum, omif-
Ta communi Logica , quam Ariftoteles 6c alii confe- (
quenter tradiderant 6c fervabant, ipfi novos fibi terminos
afliimpferunt ; aut forte per ignorantiam Lo-
g icæ, aut per negligentiam 6c contemptum * aut
quia voluerunt fibi facere nomen ex inventione no-
vitatum , dùm répugnantes eisyocant rudes 6c Ter-
miniftas, nec reales in Metaphyfica, quafi'fine terminis
loqui poflint.
Conquifitores veritatis decet hæc modeftia Tepa-
rans Te à contentionibus, ut fi fenferint quod in modis
fignificandi terminorum ufitatorum convenire non
volant aut nefciunt, ceflet difputatio, quæ prorsùs no-
xia eflèt, 6c talis qualis cæcorum in tenebris pugna,
fèu concertatio, vel etiam fagittatio : nunquamenim
nifi cafu venirent ad pun&um : hinc did folent qui
hujufinodi flint, Male apunftuati..
Theologus ficut diverfas confiderat Scripturæ partes,
quafdam ad Legum, quafdam ad morum,non-
nullas ad hiftoriarum, quafdam ad Prophetiarum in- ]
telle&um j fic varios debent attendere fignificandi
modos. Docent hoc Tytonii regulæ ab Auguftino
commemoratæ, docent fimiliter expofitores Bibliæ literales.
Theologus in inquifitione moralium 6c hiftoria-
lium, immo 6c Prophetiarum confiderare debet 6c
infequi modos loquendi vulgares 6c parabolicos fi-
mul 6c rhetoricos atque figurativos; alioquin ageret
indifciplinatè , quærens aptare fermones non fecun-
dum fubje&am materiam. Effet denique fcandalofus
apud moralium Præceptorum fcrutatores aut Dodo-
res , quales finit Jurillæ.
Theologus in inquifitione fpeculabilium , curiofi-
fatem éviter non plus quàm expedit, moraliâ dimit-
tendo. Sequatur infuper modos fignificandi-quibus
utitur communis fchola Do&orum , etiam fi quan-
doque poflet inyenire fuo judicio magis idoneos. Exponat
modos communes, non contemnat aut immu-
Gerforiii 8 20
cctj alioquin damnationem accipiat, delens (quantum
in fe eft)optimorumLibros,do&rinamque Ma-
giftrorum.
Theologus plus infèquens modos fignificandi Phi-
lofophorum gentilium quàm facrorum Dodorum e-
tiam fi fententias veras habeat, culpandus eft. Liberi*
(inquit Auguftinus) verbis utuntur Philofophi, ƒ_
cut Platonics qui tres perfonas nominant in Deo tria principia'.
nobis autem ad’cert am regular» loqui fas eft. E-
, x'emplum dat aliud de vocantibus ipfum Deum elle
Fatum. Talis, inquit, fementiam teneat, linguam mutet.
De Eliu quoque apud Job quærit Dominus :
Quis eft ifte ? Involvens fententias fermonibus imperitis.
Hinc ilia lllfrexit faluberrima damnatio Articulorum
Parifiis lata , quam allegant utentes ea fapientiflimi
Dodorum, qui fequuntur, tàm religiofi, quàm fæcu-
lares in leduris fuis 6c Libris.
E x modis fignificandi fecunda? intentionis compo-
fita eft Grammatica 6c Logica. Unde confurgunt
traditiones prædicabilium 6c prædicamentorum, fup-
pofitionum, obligationum, cum fuis annexis in L o gica,
declinationes, genera, conjugationes , 6c regimen
in Grammatica, cum adjundis miiltis. Exqui-
• bus eft accipienda particularis de modis fignificandi
notitia.
E x modis fignificandi circa Grammaticam 6c L o -
gicam variatis, omnis feientia confequenter variatur
nec eft facile quod falubriter 6c in melius commute-
tur. Sic enim de mutatione Legum tradit Philofo-
phus, etiam fi novæ videantur meliores , non eflè
paflim expediens. Confuetudo enim eft altera natura
quæ Legibus afluetis dat vigorem.
E x modis loquendi grammaticalibus 6c logicalibus
plurimæ difficultates in quavis feientia, maxime in
Theologia poffunt terminari -, patet in aliquibus, ubi
minus videretur, ut cur ifta negatur? Eflèntia divina
generat, 6c ilia conceditur. Pater qui eft eflèntia générât.
Hoc enim facit modus fignificandi abfolutus
; 6c relativus. Non oportet per omnia fallaciàrum
genera difeurrere , qiiarum diflolutio , etiam circa
divina, facilis apparebit, fi principium, (yllogifmos
per dici de omni, 6c per did de nullo regulans, fuerit
oene fecundiim traditionem Logicæ Ariftotelis intel-
le&um.
Ex modis fignificandi Grammaticæ 6c Logicæ pofi
funt intelligi luffici enter 6c falubriter valdè proerie-
tates ends fimpliciter, quæ funt unum, verum1 bo-
num, fecundùm tria in divinisappropriata, cum ceteris
difficultatibus circa ifta formatis. E t hoc per
comparationem ad ens fecundùm quid, cumproprie-
tatibus fuis, fecundùm quid ad ens fimpliciter. Illud
autem fimpliciter dicitur, quod fine addito dicitur
6c illud eft: foliim unum ens verum, primum 6c bo-
num. E t iftud ens fecundùm Metaphyficum extra
omne genus. Logicus verb poteft univocationes 6c
analogias 6c æquivocationes 6c chimeras fabricate
) prout voluerit. Unde contentio conlurgit aliquando
Logicorum cum Metaphyficis , 6c è contra , dùm
quæritur utrum Deus fit in genere, aut fi ens fitu-
nivocum ad Deum 6c creaturas,aut fi fit æquivoca*
tio in mente.
Fundatur in modis fignificandi magna virtus do-
cendi : aliter enim docet'eandem fententiam doólus
aliter indoétus, propter modum ordinemque vocum
fignificativarum cum modis pronunciationum. Nam
habet vifus fuas interje&iones in geftu corporis, ficut
auditus fuas in fonis.
Fundatur in modis fignificandi , junéla pablionc
D e i, magna virtus operandij patet hoc in facramen-.
talibus verborum formis.
Fundatur in modis fignificandi (permittenteDeo)
virtus operativa in artibus magicis , plùs tarnen ex
paéto fallàci dæmonum, quàm naturali virtute didfionum
vel carminum feu chaîaètérum.
Fundatur in modis fignificandi virtus magicæ
natu-
821 De Concordia Metaphyficæ cum Logic a.
naturalis, fecundùm configurationes vocum mufica- ' ’ -
le s , ficut etiam in modis reputandi per fpeculares
applicationes. Reducunt etiam aliqui converfiones
hominum mirabiles, per exhortamenta 6c prædicatio*
nés ad modos fignificandi 6c pronuriciationes. Denique
propter complexiones hominum varias , habent
fæpe modi fignificandi omnino fimiles diverfiflîmosefïeéfus,
immo contrarios : quod fi non atten- . tum., leu res quædam in fèipfà , plurimùm differt
dant prædicatores verbi D e i, falluntur 6c fallunt. Si- A ab eflè quod habet objedfabiliter apud inteileéfumj
bilus idem fugat cattos 6c congregat canes. J:..... r --~ ■ ” ^
E x confideratione modorum fignificandi natura-
lium in re qualibet, confiftit intelledtus humani magna
perfeétio, fi reètè utatur, referens àd principale figni-
ficatum quod Deus eft. Si autem non vult intelliger
e , id eft, intus legere, fed accipit rcs non ut figna
funtDeum fignificantia, merito dicitur hebesvel er-
ro , quafi hærens exterius j 6c quafi fomnians, qui in
fomnioj aut phantafticus, qui in vigilia accipit figna
phantafmatum pro rebus ipfis quorum figna funt, re-
verizat 6c errât ineptus.
E x confideratione modorum fignificandi natura-
lium compofita eft Theologia fymbolica, fimiliter ôc
Rhetorica pro maxima parte , unde provenit quod
Deus poteft nomine cujuflibetçreaturænominari, ut
leo , bos, agnus6cc. propter aliquas proprietates inventas
quæ perfebtiùs conveniunt Deo, quoad rem
fignificatam, quàm creaturæ.
\ Z t
fumitur pro natura- rei in feipfa. Alio modo, prout
habet efle objebtale feu repraifentativum in ordine
ad intelledum creatum vel inercatum : h x c autem
diftindio non confi&a eft vel nova , fed a Dodo-
ribus tarn Metaphyficis quam Logicis fubtilibus in-
du£ta.
Ens confideratum feu relibtum prout quid abfolu-
tum.^feu qua:dam feipfa plurimum difFert
habet obje^abiliter apud intelle&umj
juxta diverfitatem intellebtuum 6c rationum objebla-
lium, etiam prout rationes objebtales non accipiuntur
pro feipfis materialitef j fed pro rebus quafi for-
maliter : ut ficut fignificatio eft quafi forma dictio
nis, 6c modus fignificandi quafi forma fignificatio-
nis j fic res ipfa dicerctur quafi materia vel fubftra-
£tum vel fubje6tum rarionisobjebtalis, vel modi fignificandi*
Qpas confideratio clavis eft ad concordiam
formalizantium cum Terminiftis, fi perfpicacitcr nee
proterve videatur.
Ens reale non poteft conftituere feientiam ali-
quam , fi non confideretur in fuo efle obje£tali re-
lato ad ipfum ens reale, ficut ad primarium6c princi-
pale obje&um. fuum. Ratio: quia feientia vel fiapien-
tia quasi.bet eft habitus intelle&usj quamvis intelle-
bfus refpiciat res, 6c ipfasaccipiat quafi materiam vel
, . objebfcum vel fubftra&um fu^ confidetationis, per ra-
Sed quoad impofitio- B tiones objebfales feu formates, quas fe tenent ex par-
nem nominis e converfb : fortitudo enim principa- te intelle&us. Secundum hanc confiderationem dici
lius convenit Deo quam leoni, a qua dicitur Deus - rr r .................
leo.
Confurgit quoque ex hoc modo fignificandi fÿmbo-
lico multiplex eruditio, 6c elevatio mentis in Deum
per devotionem. Si vero vertatur in abufum, confurgit
omnis impietas, fallacia , libido , feandalum,
atque laqueus infipientium -, illuminât enfin Deus mi-
rabiliter à montibus æternis. T urbati funt omnes infi-
pientes corde, P T . l x x v . f . qui dignofcere cum pietate
nefciunt myfticos fignificandi Deum modos.
S E C Ü N D A P A R S
DE C O N C O R D I A
METAPHYSICS CUM LOGICA.
P R O P O S I T I O N E S Q U IN Q U A G IN T A .
Jmgantur totidem alusTropoßtionibus de Modis
ßgnificandi in utraque feientia.
Ad cold. Codd. MSS.
Si non credideritis quia egb fum, in peccato veftro
moriemini. Joan. vm. 24.
DI x i t hoc Dominus nofter Jefus Chriftus, fuam
Judaris oftendere volens divinitatein'. Et hoc
ex verbis Legis, Domino dicente ad Moyfen :
Q u i fft mißt me ad uos. Exod. 1 1 1 .14 . Unde colli-
gitur quod qui eft, vel ens fimpliciter dictum, eft pronum.
Conformiterad illud dfiftum Chrifti: Nemo bonus
nifi folus Deus. Luc. xvi 11. t p . Et quoniam in Chri-
fto funt bmnes thefauri lapientiae 6c fcientise Dei ab-
fconditi, conftat quod fapientia qua: confiderat ens,
concordat cum omni feientia, de quarum numero L o gica
eft. Concordemus igitur Sapicntiam feu Meta-
phyficam cum L ogica, feu fermocinali feientia, fub
confideracionibus feu theorematibus qux fequuntur.
„
Ens quodlibet dici poteft habere duplex; éfle,
fumendo cfle valdè tranfeendenter. Uno modo ens
poflunt formæ rerum non reales , ied intentionales^
conceptibiles vel intclligibiles.
Ens non mutatur in fuo efle re a li, neque diverfi-
ficatur per mutationem vel diverfitatem fui eflè ob»
jeèlalis. Et hîc eft lapfus volentium formalizare vel
metaphyficare de rebus in fuo eflè reali., fecludendo
illud efle quod habent objeètale, quafi fi quis vellet
intelligere fine intelle&u , vel ratiocinari fine ratio-,
ne. Res enim non ratiocinantur in feipûs, nec præ*
feindunt, nec univerfalizantur , neefignantur, nec
abftrahunt, nec abftrahuntur* quoniam iftæ funt ope-
rationes intelleétus , non rerum ipfarum j quamvis
fint pro rebus hujufmodi operationes, fecundùm fup-1
pbfitionem perfonalem 6c quafi formalem , nec non
ex parte rei , fi ita placet loqui. Unde, pro majori
explicatione, ab altiori repetamus exordio de quibuF
dam traètatis in De Adoais fignificandi, fèd hoc aliter,
C fineque diverfo.
. Diftio, fi confideretur prout eft quædam res n fe,
non fpe&at ad aliquam feientiam , nifi ficut aliæ res
extra animam, quæ funt fubftantia vel accidens , 6c
ita continetur fub ente confideratoabfolutè, quia non
minus funt ipfi conceptus animæres quædam faite m
accidentales , quàm lumen vel fpecies fenfibilium in
aere.
Diclio, fi confideretur prout eft nata fignificare feip-
fam naturaliter j fic non fpcètat ad aliquam feientiam
plufquàm aliæ res extra animam, quarum quælibet
nata eft fe repræfentare naturaliter potentiæ çogniti-
væ. Et hoc modo fpe&at di£tio ad paflionem entis
quæ eft verum 5 ficut 6c aliæ res fub tali confideratione
receptæ. Dicitur enim verum per comparationem
ad intelle&um a&ualiter vel aptitudinaliter
faèfcam.
Diètio, fi confideretur in habitudine ad potentiam
priiffimum nomen D e i , cujus.própria paflio eft bo- D volitivam, ut eft quoddam appetibile vel ordinabile
.11..J j.xi. “ ,l- -ad finem, fic non minus non fpe&at ad aliquamTcientiam
ièrmocinalem, vel moralem > vel phyficam, feu
naturalem , quam alije res extra animam. Et hoc
modo fpe&at di&io ad paflionem entis quod eft bo-
num.
Di&io, ficonfiderecur prout eft imponibilis, vel maxime
jam impofita ad figi^ficandum aliud ä fe , tune
fpe&at ad aliquam feientiam , prout ex fequentibus
apparebitj nominatim de hac di&ione ens, 6c de iftis
unum, verum, bonum.
P f f : Signi