2 9 I
<JMdgifti
tur à plliribus qui de pafiionibus , 6c peccatis, 6c
motibus primis loquuntur afiidue * poflet initium
perfcrutationis accipi à pluribus qui de pafiionibus
loquuntur, 6c motibus primis , 6c peccatis. Nihi-
lominiis una placet ad præfens quafi narrativa tripli-
cis proceflus qui fit in hominibus proportionabili-
ter ad triplices Hierarchias Angelorum, 6c fecundùm
tres gradus hominum, animàlium, rationabilium, 6c
fpintualium. Accipe in primis puerulum utentem To-
Jo fenfu , 6c non ratione , nec Ipiritu. Accipiamus A talis, quam fecit apprehendens objebbum fuum fub
alterum utentem fenfu , 6c ratione , led non fpiritu,
vel mente. Accipiamus tertium utentem fenfu , ratione,
Altior eft iaquifitio tua quam seftime- feca-,, veH materiali, five obje&ali, vel a figno. JSfi-
' ’ ^ hilominus paflionis- defcriptio formalis eft per motionem
confurgentem ex apprehenfione convenientis, vel
difconvenientis, prasfentis, vel abfentis. Quod ab-
fens apprehenditur tanquam prasfens , fi non re, ta-
men intentione, vel fjpecie. Sed utriim apprehenfio.
convenientis cum convenience fit ipfamet motio, licet
fub alia ratione , reducitur adproblema, de quo nihil
ad prariens.
Sufficit hie fupponere, quod paflio dicitur motio
6c Ipiritu.
Difcipulus. Sub primo 6c tertio gradu vidimus, 6c
legimus homines exilbere , fed de fecundo non ita
fit perfpicuum quod aliquis pofiit uti fenfu , 6c ratione
, fine fpiritu * cum fpiritus fit cadem res cum
ratione.
Magifter. Nonne fimiliter in quolibethominefen-
fualis anima, 6c ratio funt eadem prorsiis anima, fe-
cundum communiorem Ecclefias dobbrinam * 6c ta-
men reperitur in uno homine 'ufus animx fenfualis,
ut in pueris in quibus nullus eft ufus rationis. Ita
nihil videtur incongruum, fi dicatur * quod aliquis
utatur ratione , qui pro tunc non utitur fpiritu , vel
mente, quia diverlas habent facies fpiritus, 6c ratio*
ratione convenientis , vel difconvenientis *. executio
fequens in opus dicitur effebbus ejus. Ex quibus patet
confeftim intellebbus præindubborum verborum Augu-
ftini dicentis, quod ÎSfoneftinpoteftate noftra quibus v ifs
tangamur. Accipitur itaque vifio pro apprehenfione,
6c tabbus pro ilia confequenti motione , de qua
dicunt Dodores, quod primi motus non fint in potefta-
te noftra.
1Difcipulus. Nulladubitatio f it , quin adpueros,vel
alios homines impotentes uti ratione , vera fit ifta
régula, quod primi motus non fint in poteftate noftra
plufquàm in beftiis,‘ quamquàm fit valde difficile in
hominibus reddere caulam , cum habeant rationem
junbbara eis , quid fit illud quod impedit ufum rationis.
Magifter. Multa præterimus, quæ quærenda flint
fpiritus autemfoladivina, 6c æterna , ratio ad tem- B alibi, quatenus ad rem fub compendioveniamus, quam
poralia refpicit, 6c creata,
Difcipulus. Nolo contendere de pofiibilitate rei,
quia fcio pofle per intelligentiam fic accipi tanquam
ifta, fenfus, ratio, 6c fpiritus efient reali, immo locali
diftindione divifii. Perge quo tendimus, adeviden-
tiam propofitæ quæftionis.
Magifter. Confideremus in puero tria per ordinem
in potentiis fenfitivis, quia de folis vitalibus, 6c ve-
getativis nihil ad præfens plufquàm de plantis , in
quibus non folemus ponere pafliones , nifi forte per
transfumptionem ad animata : dicimus enim , pra-
tum ridet , Utantur fegetes j horret hyemem terra * fu -
giunt fe contraria * defiderant (e * 6c uniuntur fimili.
Difcipulus. Sequamur ufum proprium loquendo de
pafiionibus quas dicimus efle in fenlii.
Unde pafiio delcribitur , quod eft apprehenfto fen.
fualis convenientis, vel difconvenientis 5 prof 'mips, vel abfi
em nemo tam plane concipiat, qui non ( ficut in Geo-
metricis ) priora cognoverit. Sed quæ tradita funt alibi
fufficienter, quid ea necefle eft afliduè repetere ?
Difcipulus. Præfupponamus ilia ficut de origine, numéro,
6c divifione paflionum, de caufis infuper, 6c ef-
febbibus earum * tu verb non obmiferis pervenire qub
tendimus.
Magifter. Noftrum itaque profequamur exemplmn.
de anima parvuli quærentis. Primo, f i, præfentato
objebbo vifüi fuo, poteft non apprehendere. Secundo
, fi, fada apprehenfione,poteft non moveri. Tertio,
fi, fada motione, quam dicimus paflionem, poteft in
executionem non progredi.
Difcipulus. Reipondet experientia quæfitis iftis tribus
negativè.
Magiftèr. Nunc oritur profedo difticilisquæftiode
Maria: ponamus earn coram oculisnoftræconfidera-
tionis in lumine Fidei quafi parvulam, ficut aliquantJHagifter.
Supponamtis hie 6c nunc deferiptionem C do parvuli verb fu it , 6c infans. Quæramus fi tunc
hanc paflionis quafi caufalem cum declaratione, vel
fuppletione , 6c dicamus , qubd in anima fenfitiva
pueri, qualiter intelligi poteft anima Mariæ , dum
cecinit : Magnificat anima mea Dominum, Luc. 1. 46.
invenimus 6c apprehenfionem, 6c motionem, 6c exe-
cutionem, 6c hæc vel in potentia * vel in habitu ,
vel in adu. Sed loquamur de adu , 6c exemplifice-
mus in vifu. Puer itaque dum Mater oftendit ube-
ra , apprehendit per vilum , 6c fenlum communem,
6c phantafiam. Deindè fi efurit, fêquitur ad hanc
apprehenfionem motio quædam defiderii, nedum na-
turalis, fed fenlualis, 6c animalis * 6c fi non eget ci-
bo, fêquitur aliquando motio faftidii cujufdam. Tandem
tertio fi non fuerit impedimentum, conlequitur
executio movendi membra ad fugendum ubera, vel
ab eis divertendo.
Difcipulus. Quotidiè videmus hæc tria tàm in puepoterat
uti ratione, ut interim filcamus de ltatu quo
latebat in utero maitris. -
Difcipulus. Quorsum, precor, evadet hcecqujeftio
tua?
cJfyCagifter. Nos viderimus. Qiiod ut apertius fiat,
conllituamus apud parvulum quern prardiximus, u-
num Psedagogum pervigilem, qui poteftatem habeat
talem fuper eum, ut abfque juflii luo primb nihil vi-
deat. Secundo, fi viderit aliquid, non ad id movea-
tur. T ertib , fi viderit, 6c moveatur, non tamen exequatur
> immo fi cceperit exequi, poftit tamen ne con-
tinuet, impedin'.
Difcipulus. Cum non fit impoftibile apud Deurn omne
verbum, concedo tale aliquod tanquam poflibile.
Magifter. Nunquid non, prtefuppofito calii tali,
poterit Ptedagogus inculpari , fi permiferit parvulum
videre aliquid, vel ad vifa moveri, vel proris,
quàm in animalibus brutis. Sed quod iftorum jy fequi fine juflii fuo contra voluntatem, 6c ordinatiotrium
nominatur formaliter, 6c propriè paflio ?
tJWagifter. Certemedium, feilicet motio interior,
confequens naturaliter apprehenfionem.
Difcipulus. Non eft igitur paflio formaliter apprehenfio?
,
tJMagifler. Hoc utique verum eft , fed caufaliter,
quia paflio formaliscaufatur ab apprehenfione* ficut
6c paflio rilus exterior ponitur pro effebhi paflionis,
dicendo: puer ridet. Ita fumitur aliquando nomen
paflionum ä caufa formali, vel etiam exempkri extrinnem
primi Patris fubdentem filium fub Paxlagogo
tali.
Difcipulus. Poterit jufte , fed quid elicere vis non
video.
Magifter '. Htec eft parabola iftius , quam inquiri-
mus, veritatis. Si confideremus itaque primam hominis
inftitutionem in Adam 6c Eva priufquam peccafent,
occurrit nobis fenfualitas utriufque , qiue fi non ha-
buiflet conjunbtam rationem, fimilisfuiflet ceteris ani-
mantibusirrationabilibus, qua: moventur fuper terrain.
A t verb data fuit ratio libera regens earn inftar Pæ- lus ita ligatusfuit,ut nihil adversùs rationemprævalei ct'
dagogi juxtà quatuor præmiflà, quantùm ad appre- Magifter. Sc io, taliapofledici* fëd an fatisfaciant
henfionein 5 ad motionem, ad executionem, adeon-
tinuationcm flëd bomo, cum in honore effet, non intellexit :
comparatifs eftjumentis inftpientibus,& fimilisfaclus eft illis,
Pf.xL.v111.13. ut jam fenfualitas inobediens fit, datæ fibi
rationis præveniens judicium, invidendo, in moven-
do, in exequendo ,in continuando, fæpè velit nolit ratio.
Difcipulus. Experimur heu nimis quotidiè hanc com-
parationem in nobis.
Maoifti
tio talis.
Difcipulus.. Non arbitror præventionem hujuf-
modi rebellionis proceflifle, fine culpa prævai*icatio-
nis.c
JfyCagifter. Culpa ifta e ft , quam appellamus originale
peccatum, quod in primis parentibus fuit aâuale 6c
primum * quo faâum eft in eis, 6c omnibus pofteris
jufta perverfio talis, ut ratio quæ noluitefle fùbdita
divinoPræcepto, fentiret fenfualitatem jure fibi primb
fubditam, mine rebellem ei, utnonquæcunque
ratio velit, vel fpiritus, ilia faciat caro * led remur-
muret contumax, 6c rebellet.
Difcipulus. Nolo multa in hac re , quæ funt dubi-
tabilia, quærere* quia funt abundè fatis tractata per
Dobtores. Ut qua ratione puniuntur filii pro pec-
cato parehtum, aut cur, peccato deleto, remanet reexemplo
propofito, non eft omnino perfpicuum. Am-
plioris fuiflet privilegii, fi Mariæ anima fimul ut creata
eft, infufaque corpori præparato, perfebtè gavifa füiflet
ufu rationis, non dicimus cum graria. Sic enim ali-
qui non penitus improbabiliter pofuerunt ufum rationis
acceleratum in Joanne , dura exultaret in utero
, 6c dum circumcifionis tempore mirabantur infpi-
^cientes. Quisputas, inquiunt, puer ifte er it J Et enim
Putafne fit abfque rationis culpa præven- man us Domini ( potentia fcilicet, miraculorum opera
trix ) erat cum ifto.L,uc.i .66.
Difcipulus. Dixifti de primo gradu hominum, qui
ut -fic confiderati fine ufu rationis comparantur jumen-
tis infipientibus * immo jam ex infeétione peccati de-
terioris jumentis conditibnis, nifi gratia fàlvet, 6c
juvet. Die nunc de gradu fecundo, quo puer habet u-
fum, nedum animæ, ut fenfualis e f t, fed ut rationalisa
Magifter. Præaflumpta fimilitudo de Pædagogo dat
intelligi ftatum ilium , 6c magis hoc manileltatur in
teitio, quando fimul additur libertas fpiritus. Dant
Dodores per Allegoriam triplicis hujus gradus noti-
tiam in tentatione prima * ubi fuit ferpensquafifen-
fualitas inftigans, rationemque præveniens* fuitEva
quafi jam habens rationem, fed viro minorera: fuit
Adam perfeétus in mente, 6c fpiritu, cujus erat di-
rigere mulierem.
bellio ? ficut in baptizatis, 6c fandificatis, immo6c ^ Difcipulus. Sentio materiam hanc intenfibilem in
inChrifto, licet fpontanee* dixit enim: Spiritus qui.
dem promptus e ft, caroauteminfirma. Matth, xxvi. 41.
Alioquin non fuiflet triftis anima ejSs ufque ad mortem,
fi penitus confenfiflet rationi,nonplufquamin Adam
ludusfuiflet aut dolor, innocentia permanente. Sed
adhuc remanet de Beatiflima Virgine dubitatio fpecia-
lis, quam prrefupponimus nullo unquäm fuifle peccato
fedatam , nec veniali, nec originali, nec aduali *
cur dominate funt ei multas paflionds doloris, 6clan-
guoris. Non enim poteft refponderi quodhujufmo-
di pafliones difpenfitfjia voluntate , ficut Chriftus,
affumpferit * nec fo'hs fuit fubjeda pafiionibus in vi
duplici , fcilicet concupifcibili , 6c irafcibili* quin
etiam habuit ignorantiam in rationali, dum putavit
Filium perditum, 6c dum loqueretur inventus, non
intellexit, quid diceret: In his qua Patris mei funt 0-
f ortet me efte. Luc. 11. 49. Tamen his iterüm pertranlongius.
Die modb modum quo tentamur in tenta-
tionibus, nuncab infima parte animæ ufque ad fupre-
mam * nunc ordine converfo, vel utrobique per no-
vem gradus* quoniam anima apprehendit, movetur,
6c exequitur. Deinde ratio fic apprehendit, movetur
, 6c exequitur. Demum fic in fpiritu fit apprehenfio,
motio, 6c executio. Vertamus ordinem à
fummo deorsiim, apparebunt duo proceflus tanquam
in Angelicis Ordinibus.
yMagtfter. Confideratè notafti procefliim, quern ad
alios terminos pofuimus, fub eadem fententia deduce-
re. In adimpletione fiquidem divinorum Præcep-
torum, quæ via funt ad vitam, contingit quadruplex
habitudo.. Prima eft apprehenfio per fpiritum, Fide in-
fpirante, formatum, qui fpiritus primb judicat Præ-
cepta elfe adimplenda, quiajufla à Deo. Secunda mo-
- . -- t _,yetur per volitionem 6c charitatem, ut impleat ifta.
fitis quæ re^eriuntur ut cunque traétata, remanet ^ Tertia præcipit rationi &
propofito nollro confinis dubitatio: Si Maria,âb inftan-
ti conceptionis fuæ habuit perfebtum ufum rationis fuper
fenfualitatem, ut nihil apprehenderet, nec in ap-
prehenfis moveretur, finejudicio rationis ejufeiem : a-
lioquin non fuiflet in ea ftatus naturæ intégras primitùs
inftitutæ, quo fiebat ut nihil apprehenderet, vel
appeteret, nihil exequeretur fenfualitas, nifi prævia
judicio rationis, 6c ita fuiflet Maria non fine peccato
laltem veniali, quale habent pueri ceteri etiam unius
diei* quia prævenit in quolibet tali motus fenfualis,
qui impedit judicium rationis.
Magifter. Urges vehementer, nedum in ifto quod
opponis* fed in fimilibus multis,utde parvulis, fifte-
riflet Adam, remaneret par dubitatio. Non enim videtur,
quodftatim nati cum juftitia originali, vel in
utero pofiti viguiflënt judicio rationis, ficut in ætate
perfecti, neque cum dormiebant. Denique..non ap-
6c anim^ fenfuali, quate-
nus exe’quantur ifta. Sunt in ratione faciliter fubin-
d e tn a illa , velle, confentire, prjecipere. Sed anima
fenfualis, etfi confentiat, v e lit, 6c exequatur,
confentiendo , volcndo 6c exequendo * hoc tamen
eft frequenter cum remurmuratione quadam ,
6c renifu, propter annexas pafliones diftrahen-
tes animum, necondelebbetur fpiritui,6c rationi* 6c
hoc tamen dum agitur, fufficit ad falutem. Sunte-
nim priora noftne luppofita voluntati * ultimum hoc
nequaquäm quo(^ eft condeleblatio fenfualis in via
Mandatorum. Hinc jugum Dei fuave, hinc onus Dei
leve fit ei moleftum, 6c grave.
Difcipulus. Experiri cogimur aflidue rixam iftam,
dum paflionabiliter afficimur ad varia* dum judicium
rationis* dum liberum mentisarbitrium conformans
fe Legi Dei, lex membrorum tyrannica conatur aver-
tere,cujus querimonia: plenas Paulus reliquit Epiftolas.
paret qubd E va potuerit liberè non audire ferpentem ^ Sed die interim, quid in hac parte anima Marias fe-
exteriiis fuadentem, nec ita femper averteré vifum, cerit, aut fenférit * quid infuper ab aliis faciendum
quin afpiceret objebia vifibilia, 6c in afpebtis movere- " ' ‘
tur, ut videret lignum , quod pulchrum erat vifu & ad
vefeendum fuave. Gen. II. 9.
Difcipulus. Si primus ftatus permanfiflet, non oportet
dicere, pueros fuifle natos tetate perfebbos * nec
tamen fenfualitas rebellaflet in eis judicio rationis,
quo caruifiet tetas ifta * non enim fomitem capti-
vantem in legem peccati fenfifient, ut parvuli nof-
tri. Salv^-etur ita de noftra Virgine Maria in in-
fantia, quia vel omfiino fomite caruit,vel ufus,6c ftimu-
T m i i r . Pars. /.
cenfueris ?
Magifter. Accipe confiderationes duodecim. Anima
Mariæ nunc eft gloriose magnificata, ut nihil appréhendât,
nihil aftebbet, nihil exequatur, contra,
vel præter judicium rationis , 6c fpiritus* fed neque
poteft, lege ftante. Hæc itaque Le x beatitudinis æter-
næ, ut ficut Deus eft omnia in omnibus, ità flat in
Beads animaconjunbbalibertati fpiritus, quiadhæret
D e o , exiftens unus .cum eofpiritus. Extenditur hæc
libertas fpiritûs, nedCTm ad rationem inferiorem, ne-
T 2, dura