795 voluntas, quas efle accidentia connatural« quidam
tradunt'. „
Conceptus primi concipientis ad extra non pofcit
totaliter effe æquivocus, nee peiiitùs univocus ; fed
analoffus dici poteft, propter atlïrailationcm aliquam
ad formam entis quam communicat primus conci-
piens, vel ex nihilo, vel ex utero materiæ primæ.
vel ex utero potentialis potential,
omni re. . , . . . p - •
Conceptus entis tanto nobiliór.eft, atque generp-
fiör , quanto plus habuit de aclcalitate , St minus
de pötentialitate quæ tribuitur materiæ ; fecus de
poffibilitate virtuali quæ forma; tnbuitur : quæ
quanto eft multiplicior , tanto eft: unitior, &
per pauciora fuam confequens perfetonem. .Contra
de multiplicitate ex materia çonfurgente.
Conceptus habiti De Deo poffunt ab ordine qum-
tuplici notari. Primus, effentialiumfpetoitium ad
elle. Secundus, eflêntiaftum fbe&antium ad a to n e s .
Tertius, objeaorum,utintelligibile,volibile. Quar-
tus, ellentialium ipeccantiuni acj perionas, ut Intel-
M M potens per intelligibile adæquatum & voluntas
volibile infinitum. Quintus eft confurgens ex priori
ordine, ut fcilicet identitas, & asqualitas, fimjlitu-
do. A M I A M
eflc , -------
volibiiia ad extra, quaha conttnetratiodettatis: non
ficut fubieûnm paffiouem ; fed ficut caufla e f fe tom ,
fub triplici genere cauflæ, quas in Deo Temper coin-
cidere necelfe e ft, .quæ funt efliciehs, formalis, non
intrinfeca 6c rei conftitutiva, fed exemplaris 6c fina-
lis cauflà.
S E C U N D A P A R T I T I O .
Ve Conceptibus aninue rationalis, vel hominis
in fptciali.
C o n c e p t io n es in omni creatura reperibiles
reperiuntur in homine , qui‘ propterea dicitur
omnis creatura vel minormundus. Hæ funt concep- Q
tiones intellectualis, fcilicet rationis , animalis, vi-
j l l Sc purè naturaläs. Æquivoca infuper virtute 6c
analogs, libera quoque 6c ftrviiis , movalis denique
6c avuficialis. .
Conceptus cognitivi formaliter, de quibus iolisde-
inceps'crit fermb, cum affectivis funt in triplici genere,
fecundùm tres animæ rationalis vires feu po-
tentias principales in utpro fco , qu;c iunt mens iii-
peror prima. Ratio vel fenfus interior fecunda. Et
fenfus exterior tertia. _ _
Conceptiones in ventriculis animæ rationalis fo-
lent geminds fru&us feu conceptus afferre: quoniam
aliqui funt cognitivi vel apprehenfivi, alii vero afife-
ftivi. Concipere autem dicitur, quafi fimul capere ,
-& intelligere, quafi intùs legere , 6c reperire in me-
moria, quafi iterum parère. . . . . M
Conceptiones in utero fenfus exterioris funt in genere
quintuplici, fecundùm quod habet uterus ifle
quinque finus principales, quos dicimus, vifum, au-
ditum, olfabbum, guflum, taftum ; de quibus nonD
ell hîc dicendum per fingula , ut fi fenfus fint ejui-
dem fpeciei in omnibus perfebtis animalibus , 6c
quæ funt propria cujuflibet fenfus objebta, cumfimi-
Conceptus exteriores iflorum fenfuum talem ha-
bent primitatem & coordinationem ad reliquos inte-
riores nobiliores , quod nequeunt abfque ipfis gigni;
quoniam .omnis noitra cognitio & difciplina intelle-
â iv a fit ex præexiftente cognitione fenfitiva, fecundùm
Philofophum, qui dat hoc fignum j quia déficiente
nobis uno fenfuum a natura,deficit 6c noti-
ticia propria de fenfibilibus illius fenfus.
Conceptus exterioris fenfus in fuis quinque ventriculis
funt initiales 6c quafi feminales, refpeblu con-
ceptuum fuperiorum, unde prodeunt omnes Philo-
fophicæ conceptiones quas in tria genera dividimus,
naturalem, rationalem, moralemj quarum funtmul-
tæ fpecies à Philofophis ordine miro tradicæ. U t
fub naturali Metaphyfica, de efientiis rerum. Mathematical
de numeris & figuris. Phyfica,de mo-
quæ latior eft in A tibus. Sub rarionali feu lermotionali Grammati-
ca , L og ica, Rethorica. Sub moraliEtfiica ,. Oe-
conomica, Politica. Quibus additæ funt concept
tiones artium machanicarum variæ , nec hîc nimie-
randæ.
Conceptus exteriorum fenfuum nequeunt fieri per
reflexionem concipientis fupra conceptum fuum : non
enim eft fenfus virtus fupra fereflexiva, ficut oculus
non videt fe videre, nec auris audit fe audire, ôc ita
de reliquis. Sola enim virtus intellediva fe fupra fe
perfefla reditione reflediit 6c reducit. Quod maxime
patet in intelle&u primo qui Deus e ft , ubi mo-
nas gignit monadem, & in fe fuum refle&it amorem,
quæ reduétio perfe&a e ft, ■ nec aliter elle poteft,ne
ut otiofa.
Conceptus exteriorum fenfuum ficut funt fimpli-
ces abfque compofitione enunciativaj itaniilla eft in
Et auia totum ncceifarium præcedit poffibile R eis felfitas qualis in cbnceptibuscpmplexis: Sc judicia-
intellieamus ex iftis produâa intelligibilia 6c libus invenitur. Etitavifiisafpiciens baculuminaqua
. » .i*. nor. faiiitur, fed piiantâfia vel ratio li juciicat ipiuin
fractum. .
Conceptio in matrice quinque fenfuum Tempered
naturaliter pulchra, quia modum habet, fpeciemSc
ordinem, prout aliæ res omnes quæ non producun-
tur abfque numéro, ôc pondre-8c menfnra-., 6c hæc
dicitur veritas vel. nobilitas naturalis indelebilis re
liante. Secùs de veritate complexa figni fignifican-
tis ad placitum per operationem intelleâus.
Conceptiones fenfuum exteriorum dant occafionem
frequenter feniui interiori 6c rationi vel menti judi-
canti, quod errent in fuis conceptibus, ut fiilfi fint,
deformes , monftrofi 8c ignobiles, falfitate fcilicet
figni 6c. deformitate v it i i, 8c hoc’pro ftatu naturæ
pofteriùs deftitutæ, non primitùs inffitùtç ; quo-
modo homo non fuiflèt deeeptus nec vigilans nec
fomnians, Domino providence 8c intelleétum régulante,
refpeéiu omnium potentiarum in totagène-
ratione conceptuum.
Conceptus exteriorum fenfuum iùnt fimplices 8c
experimentales geniti naturali neceflitate ab objeâis
fuis propriis vel communibus aciualiter moventibus
per fpecies fuas impreflas, etiamdumobjeâapereunt
vel fubtrahuntur. Exempla funt plurima de fono 8c
de viûbilibns radiofis.
Conceptiones exteriorum fenfuum judicantur fâl-
fæ , turpes 8c diftortæ ex tribus principaliter, quorum
primum eft indiipofitio organi vql venti'iculi
quo fit conceptio. Alterum, eit indifpofitio medii
per quod fpecies objeftorumtranfeuntad fenfus. Ter-
tium, eft diftantia objedlorum per proqinquum aut
remotum impropoitionata.
T E R T I A P A R T I T I O .
Ve Conceptibus interwrumfenfuum.
C O n c e p t io n e s plures8c nobiliores fiunt infe-
cundo animæ rationalis utero interiori organico,
ficut radiationes quas recipit àfcniàtionibustanquam
femina,funt fpiritùaliores ;8c.pbtentia concipiens il- .
lie amplioris virtutis eft. Ûtrùm vero fola rationalis
anima fit fubjeâum inhæfionis omnium conceptuum
fuorum , vel totum compofitum ex organo ôc anima
, problema videtur , pi;out de fubieïto materia-
lium accidentium. Dicunt aliqui quod folam ma-
teriam informav-it, quamvis totum compofitum
dénomment. Sic vifio quæ cauiatur ab anima
79 7 ........m
rationali, utique indivifibili, inharret fibi to li, quamvis
totum oculum vel hominem videre denominct*
o - ■
Conceptiones interiores cc organicx quamvis fiant
originaliter & radicaliter a corde, tarnen pcrficiun-
tur in cerebro , velut in triplici ventre , iècundüm
tres capitis particulas aut cellulas ; quarum anterior
qua: major eft continet vim fenfus communis cum ima-
" Secunda verö qux mediocris eft , conti
Conceptus pofiunt gigni ab anima rationali in cci-
lulis cerebri, qui propter conjun6lionem rati.mis 6c
imperium ejus dicerenturliberinon intrinfece, led denominative,
quorum aliqui funt nobiles, 6c actus im-
perativi virtutum, alii ignobiles vitiorum.
Conceptiones nominales feu fermonicales de qua-
libet feientia pofiunt formari in cellulis cerebri per
verba exteriora ad placitum fignificantia, cum nuti-
bus 6c fignis , quemadmodüm videmus in pluribus
netformativamfeucogitativamcumarilimativa. Ter- A qui garriunt de diverfis fcientiis , ddee qquuiibbuuss iirn teliitia
vero pofterior 6cminor, continetretentivamcum gunt propriè nihil plus quam ca:cidecoloribus, quales
dicebat Apuleius philolophari (blis auribus, 6c de
quibus accipi poteft dictum Chrilti fumptum a Pro-
phetis. Ifai^e. vi. p. quod audientes non inteliigunt;
M a tth .xm .14 . Mare. iv. 11. Luc. vin. 10. Joan.
memoratifa. Dicuntur aliis nominibus finciput, occiput,
interciput, feu medium in capite.
Conceptiones fenfiis communis fimt tot fimul, quot
fiunt per lenfus exteriores fingulos etiam in animali-
bus perfeétis. Ex quibus conceptionibus aliæ ôc aliæ
pullulant imagines ôc formæ , per afibeiationes 6c
combinationes varias tablas tàm in fenfu communi,
quàm in phantaftica 6c æftimativa virtute. Quod in-
geniatum eft à natura propter procreationem necelfa-
riorum ad vitam, dùm non habent animalia perfebla
alimentum conjunblum , ficut plantæ 6c animalia tb-
lum tablum habentia, fient patet in conchis 6c
oftreis.
Conceptiones virtutis formativæ cum æftimativa
præcellunt in multiplicatione conceptuum etiam in
brutis fuper virtutem ienfus communis j quia multi-
pliciùs feparare ôc conjungere poflùnt imagines cum
intentionibus, ôc utrafque ad invicem, per vim æftixii.
40. Taies Philofophus vocat incontinentes tempore
paftionis, qui loquuntiîr empediocleas , id eft
fententias graves quas mente non fentiunt , prout
ebrii 6c pueri ex fola phantafia multa dicunt, 6c alii
multi qui carent judicio rationis.
Q V A R T A P A R T I T I O .
De Conceptu entis in fpeciali.
p O N C E P T ü s entis fimplcx primus eft inter,om-
^ nés conceptus , tàm in Deo quàm in ereaturis.
In Deo quidem dum Pater communicat elfe fuum 6c
mativam quæ ex fenfatis elicit infenfata, ut ovis ex B effentiam, quæ idem eft Filio. Et ipfe cum Filio
figura lupi elicit inimicitiam. Nifi dicamus hoc purè
naturaliter fieri, qüemadmodùm ab igné fugit aqua
in lignis viridibus, Ôc.ex-teriores fenfus qui fimplices
funt horrent contraria, per naturam fenfus vel na-
'turalem inllinctum.
Conceptiones in hoc ventriculo mediæ cellulæ
cerebri poflùnt conturbari in brutis 6c plus in homi-
nibus ex conturbatione prioris cellulæ , qua, priori
non impedita, poteft nihilominùs itta fecunda mul-
tipliciter conturbari, ut non concipiat vel eliciat nifi
mônftrofos partus , maxime dum accipit rerum fimi-
litudines pro rebus verisad extra, ut iàcit fomnians.
Poteft infuper ventriculus tertiæ cellulæ concludi, ne
pariat memorando, exiftentihüs primis fanis.
Conceptiones in utero phantafiæ brutorum anima-
lium 6c irrationalium variantur per diverfas induftrias,
communicat Spirituiiänblo. In creatutis autem com-
municatur prius elfe, qua: communicatioeft quoddam
Concipere , bis quidem clariüs , his autem obfeu-
rius.
Conceptus fimplex entis eft primum principium
incomplexum apud utentes ratione vel intelleblu: nec
aliquid vere 6c fincere concipitur, nifi refolutio fiat
ad hoc elfe.
Conceptus fimplex entis fincerus 6c elicitus non habetur
in via naturaliter 6c de communi leg e, nifi per
multas abnegationes 6c refolutiones fablas ab intel-
leblu, qui fundat fe in hoc lumine divino fignatofuper
eum, quo orane imperfebtum necefl'ario reduci-
tur ad perfebtum-, ficut potentia ad ablum, 6c pri-
vatio ad habitum.
Conceptus fimplex entis recipitur multiplicitcr in
ex variatione complexionum harmonicarum , adeb Cfo 6c in paflionibus fuis primis, quæ funt unum, vérum,
bonum, pulchrugi, nedum in intelleCtualibus
rationalibufs 6c cognitivis j fed fuo modo generaliter
in omnibus creaturis.
Conceptus fimplex eiitis in viatoribus hominibus
recipi poteft 6c gigni tot mod is , quot modis in ceteris
quibufiibet creaturis. Unde concipi poteft ens
primp, naturaliter, ficut amor6cbonitas. Secundo,
poten tialiterut memoria meminit f u i , fecundùm
Auguftinum. Tertib, habitualiter , ficut per habitum
acquifitum vel infufum. Quarto, objeblaliter, per
foecies proprias fenfibilium. Quinto, objeblaliter,
f r ip e r i e s aliénas componendo, dividendo , raïiio-
cinando, abftrahendo. Sexto, lpecialiter in homine,
per nomina ad placitum fignificantia. Tandem intuitive
in patria.
Conceptus fimplex entis genitus per intelleclum
viatoris in utero puræ intelligentiæ fi diù perfillere
perveniunt ad rationis induftrias quodammodo
percipiendas, juxta regulam Dionyfii, quod Suprema
infer iorttm j ungun tur infimis fuperiorum.
Conceptus irrationalium non funt nobiles vel ig nobiles
formaliter, quia non habent ut homines con-
junblam rationem, per quam regular! poflmt aut de-
beantj fed impetum motionis objeblalis infequuntur
6c pulchri funt, ut ira in cane, 6c in vulpibus aftu-
tia. •'
Conceptiones in fecundo rationalis animx ventriculo
plus per auditum difeiplinse 6c nobilius multiplican-
tur, quam per alios fenfus, quamvis vifus in fe lit nobi*
lior quamauditus.
Conceptiones ultimte 6c pofterioris cellulx cerebri
qux memorativa dicitur, furauntur cum circumftan-
tia prxteriti: 6c illic fpecies quafi fopitse dicuntur ,
nifi fuerint excitatae per -vias ingenitas a natura, unde
phantafmata fluunt 6c1 refluunt de cellulis anterioribus poflet finecommixtione vel involucro folhcitudinum,
6c mediis in poftremam, 6c è contra. phantafmatum 6c concupifcentiarum, illemeritèfin-
Conceptus formari pofllint ab anima rationali, me- cera. veritas diceretur, ÔC agalma pulcherrimum, 6c
diante fpiritu animali, qui eft proximum1 animæ in- D pretiofæ margaretæ Claritas fuigens in mente. Et ta-
ftrumentum in cellulis cerebri, 6c hoc de rebus ad lem appellabat Auguftinusprollàtu viæ, finceram vequod
extra non ita fenfatis} ficut concipitur m»ons aureus 6c
colores-medii in nubibus 6c iride, immo quidditates
fubllantiarum per difeurfum 6c refolutionem fie for-
mantur in ventre rationis, quia pro ftatu viæ non intuitive
cernuntur : alioquin intelleblus cognofceret pa-
nem non efleinHoftiaconfecrata. .
ritatem, quæmoxinftar corufcationis ut illuxerit, re-
forbetur 6c involvitur nubeculis phantafmatum, fi non
ftabiliatur mens à gratia.
Conceptus fimplex entis accipitur hîc in via de commuai
lege non intuitive , fed feptem aliis modis in
genere, feilicet per experientiam 6c refolutionem, feu