çof Jo amis
cukatem , dicendo Medicos nemini prodefle, aut>quo-
vis alio modo. Medicina cnim poll Deum,, ejufque au-
Mlium , ea eft quæ in prim is prodeft ad hanc-vitam
coni'ervandam j idco fperni nondebet tanquàm nbciva,
6c inutilis.
Sectwda Confideratio.
B O n i amici, & fidi fubditi fanitatem, 8c corporal,
em Regis vitam piocuiaic debent non aliter
quàm propriam, omnia auferendoimpedimenta ipfam
aggravantia, aut ad earn fanitatem habendam nocen-
tia, etiamfi eis non omninocordi effet. Sic enim unuf-
quifque fieri in le velle deberet , poftularetque de
fadto ut violenter retineretur , fi per ignorantiam,
aut aliter labi, aut fe lædere vellet -, 8c multo plus, fi
ab unius talis vita, totius Regni bonum dependeret :
lie agere ergà Principem aliquem, non elfer refiftere,
aut contrariari ejusditioni, aut potefiati, fivemanum
in Chrillum Domini injicere -, verùm potiùs obedire,
atque obedientiam providere , veluti fi quis haberet
inembrum per infirmitatem toti corpori nocivum, aü-
feneturigné, Aut cultro. Ad illud uniri debent, ôc con-
venire omnes Regii ianguinis propinquiores, abfque
hoc, ut unus præcedat, 6c alius fequatur, ad malè com-
placendum.
Tertia Confideratio,
QU a m v i s Regia vita corporalis diligenter fir quæ- !
renda, nihilominùs tarnen hominibus anathematk
zatis, 8c maledi&is à D eo , fanâaque Ecclefia, fides
adhiberi non debet, nec adeonfilia Hint admittendi,
quemadmodùm funt fortilegi, magici, incantatores,
8c id generis ftolidi homines, 8c perverfi. Sic eriim
agere, non modo nihil eflet proficere, verùmetiam cer-
tis impediments bonam Regis vitam, 6c fanitatem im-
pedire, quemadmodùm in tertio puncto de fpirituali
vita clariùs ollendetur.
Gerfonii 591
ligentiam Berfabee ut filius fuus Salomon poll David
regnaret, 8c fic de aliis. Si dixerit quifpiam Domi-*
num Delphinum puerulum efle, cujus ergo reputan-
dus erit aeftimationis? Refponde, quod cujufcunque
juventutis fuerit, eft verus heres , 6c vivit R e x in ejus
perfona 3 totum etiam Regnum unitum, 8C jundtum
eft e i ’p'er civilem alligationem tanquäm natüraliter, in
quantum confuetudo valet naturam. Conliietudo, di-
co , eft quod Regnum per legitimam habeatur iuc-
ceflioriern. Et hie principalis Philfophorum fundatur
ratio' ,'qua probant Regnum melius per fucceflionem
quam eledtionem gubernari, eo quod libentiüs con-
* fueto, quam extraneo, aut novo dominio prceftatur
obedientia : in obedientia autem totum domination«;
bonum cönfiftit. Infuper qualem’cunqiiejuventutem
Dominds meus Delphihus habeat, debet tarnen bene
confervari, 6c edOcdri, ficut Mater landti Ludovici
dedpfo fecit ä quo tarita prodierunt bona, quam-
vis adhuc juvenisRegriifufciperetgubernacula. Erat
enim fapiens in fuorum Corifiliaridrum lapientia, po-
tens in fuis militibus , juftüs in bonis fuis Officiariis.
Inexplicabile eft quantum dodtrina bona profit juveni-
bus^ muitb tarnen plus mala eis obeft dodtrina. Jo*
fias cum odto tantüm eflet Annorum regnare ccepit,
4. Reg. 22. 6c tarnen poft David fuit fortiflimus , 6c
lapientiflimus , propter bonam illam inftrudtionem,
quam a Le g is , fapientibus 6c aliis adeptus eft. Dicuni
etiam Hebrafi, Scjofephus, Salomonem fua in cor-
ronatione folüm undecim Annos natum fuifle 5 quos fe-
qui videtur fandtus Hieronymus id recitans pro con-
3 firmatione, quod tempore fuo novem Annorum puer
exnutrice fua produxit filiolum. N ec Jonathas an-
nofus erat , ciim pro Patre fuo Azaria per Annos
viginti quinqüe regnaret , vivente quidem Patre
corporaliter j mortuo verb civiliter per le-
pram , 8c ab aliis hominibus feparationem. Et
dici poteft, Deum velle, & poflefiepius prolperita-
tem Regno per innocentiam parvam, quam per ma-
enos peccatores deftinare, vifo quod tales pueri non fe
lolüm, verum totum eorüm dominium ab incommo-
dis prasfervarent, fecundum ordinep Hierarchiarum.
Quarta Confideratio.
AD bonam corporalem Regis vitam habendam conveniens
eflet, 6c neceflarium, adjuvante vita civi-
li, 6c fpirituali ( qua: meliores funt) quod R e x fem-
per bona aflociaretur comitiva, faltem prudentum vi-
rorum, eledtorum ftatuum, bonorum morum, Deo
devotorum , 6c ad bonum publicum fidiflimorum:
femper bona verba bonum tenent locum, 6c adhuc plus
bonum exemplum j nec adeb Regia vita opprimi, aut
fatigari deberet, ficut fepenumero vifum eft in grande
Regis prcejudicium, immo verb totius R e g n i, ob
irrationabiles, 6c onerofiflimas lateilitum petitiones.
Velit Deus Ut, his aut fimilibus confiderationibus ob-
fervatis, noftra exaudiatur oratio : Fivat %ex. Eft
hicnotandum in eo quoddixi, fumque de Regia vita
dicturus, verba ea obfervavi debere in nobiliflimi
Delphini perlona, primi, 6c veri Regis heredis. Eft
enim tanquam una cum Rege perfona, fecundum Sa-
pientis didtum Eccli. xxx. zJfyCortuus eft Pater, &cjm-
f i non eft mortuus, relicjuit cnim ftmilem filium poft fe. Pater
poft naturalem, aut civilem mortem, in filii fui
adhuc vivit perfona. Inde eft quod Pater , 6c Mater
tanto tempore filios luos in hereditate , aut dominio
eis fuccedere defiderant ^ quod ufque adeb verum
e ft, quod mater Clodovasi Burgundies Regis ( fic
enim tunc Burgundies Dux nominabatur) fponla potius
tres fuos filios mori elegerit, quam ut includeren-
tur , 6c ab hereditate fecluderentur. Sic per eo-
rum avunculos de duobus factum eft. Tertius verb
Clodovisus fuit relervatus : tunc ambitio crudelis
proditionis mater, fine fide, fine lege, fine progenie
, 6c iugenuitate regnabat. Habemus quoquedi-
C
D
Hane modo materiara dimittimus, velit Deus , ut
R e x , nobilifque ejus propago fic lerventur, guber-
nentur, 6c inftruantur, quod noftrum compleatur defi-
derium, 6c omnium fidelium Francorum, qui hunc fa-
ciunt clamorem: Vtvat %ex.
S E C U N D A P A R S ,
D E
S ECUNDA REGIS V I T A
Cm//fcilicet.
T T L t r a , fi placet, progrediemur , 6c de lecunda
^ Regis vita verba faciemus, civili videlicet, 6c po-
litica, qui ftatus Regalisdicitur,autdignitas. Eftque
eo melior lola vita corporali, quo ipla eft diuturnios
per legitimam fucceflionem , 6c quo bonum commune
preftat particular!, aut perfonali. Debet autem
fidelis quifque fubditus adeb , aut amplius fo-
licitus efle facto, 6c verbo, ut hx.c vita Regis bene
confervetur, quantum corporali vita eft prtsftantior.
Sciendum ergo eft in quo vita haze civilis confiftat,
6c ante tetigimus .quod in unitate confervetur , nihil
fine unione durare poteft 3 quemadmodiim de-
clarat fandtus Dionyfius Gallits Apoftolus ultimo Do
divinis TSlomimbus 6c Boetius De Confolatione. . Unio
autem diverforum fine ordine , 6c ordinatione fieri
poteft minime. Ecquid ordo ? Eft ciim res qua>
libet id habet quod ad earn fpedtat in debito fuo
loco. Ordo eft parinm, dtfparwmejtie rerum fua unt-
cHicjHe tribuens collatio. Ordo fine amoris vinculo
mattui
^93 Sermo coram Rege Francia: nomine XJniverf.Ranf. 594
nwnuteneri non poteft , ut oftendit Boetius, optan-
dó talem amorem fine defedtu gubei-nare homines,
quemadmodùm mundus totus in bono , 6c unione
regitur. O felix hominum genus , fiveftrosanimos amor,
quo caelum regitur, re gat. Concludo ergo , quod o-
dium , 6c divifio omni ordinationi contraria, vitam
hanc civilem , 6c politicam deftruunt. Hæceft
exprefla determinatio fupremi Magifti*i Jefii Chrifti*
in patentibus Evangelii Litteris. Luc. 11.17. Omne rehas
virtu tes, ut Juftitiæ fubverteret thronum, & fic
auferret, 6c interficeret omnem civilem Regis , 6c
Regni vitam, quod ne faciat, Deum obfccro. N ec
folus erat (vobis affirmoj) magna, 6cmaledidta fep-
tem capitalium , 6c mortalium vitiorum focietas ei
erat auxilio. Superbia, Invidia,Ira, Avaritia, Acedia,
Luxuria, Gula, cum aliis quibuldam deteftabilibus fti-
pendiariis, 6c crudelibus expoliatoribus, abfque numéro
j omnibus eadem eft voluntas, 6c conjuratio, ad
fe divifum defolabitur. Ad meliùsautem intel- ^ interneciem fcilicet ponere poenæ, 6c culpæ omnes
ligendum illud, capiemus hujus vit^ myfticas ad ve-
ram, fimilitudinem, 6c dicemus, quod quemadmodiim
corporalis vita in bona proportione 8c ordinatione
, 6c harmonia primarum quatuor qualitatum ( ut
dibtum eft) confervatur, 6c eftnaturalis complexio,
qua; in una juftitia naturalis qualitatisfecundum Me-
dicinam cuftoditur > fic fimili modo vita ifta civilis
manutenetur, 6c confervatur proportione , 8c con-
junbtione quatuor Cardinalium, aut principalium vir-
tutum, qua: funt Prudentia , Temperantia , Forti-
tudo 8c Juftitia i quae quidem proportio generali quo-
dam nomine Juftitia civilis, & legality nominatur, prout
Juftitia eft omnis virtus, aut nominatur, fecundumS.
Auguftinum in una Epiftolarum fuarum, amor Dei,
in quem ordinari, jungi, 6c uniri debet omnis virtus.
virtutes. Stipendia eorum funt mors : Stipendia pec-
cati mors. Rom.vi. 23. Si timoré, tremore, 6chor-
rore ea confiderando affeblus fueritn, nihil eft quod
quæras. Adhuc fremo, 6c tremo, quando hujus mihi
mbit memoria. Gertè explicare non poflem decimam,
nec ccntefimam quidem partem doloroforum, & af-
fligentium cruciatuum, quos peccatum abominabilis
proditor, omnefque ejus comités periculofi contra
pulchras virtutes exercere volebant. Notavi fpeciali-
ter hîc quatuor malediétos expoliatores, quilubum-
bra boni, 6c interdùm amoris, occulte, 6c implicit
e , interdùm apertè contra nitebantur, ôc repugna-
bant his virtutibus, quilibet cuilibct. Adulatio men-
dax contra prudentiam, 6c veritatem. Deledtatio a-
cediofa 6c otiofa contra fortitudinem, 6c ftabilitatem.
Confiderate ergo , quod poftquam civilis vita in u-_ Rapina contra juftitiam, 6c asquitatem. Voluptuofus
nione, amore, 6c bona ordinatione quatuor iftärum vir- K ftatus contra temperantiam, 6c frugalitätem«
tutum confervatur, ipfa per contrarium deftruitur.
Unufquifque nocet, aut obeft vitae regiae , quando
quatuor illis virtutibus adverfatur. Et quantum pre-
catur, 6cdefiderat, Vivat Rex, tantüm nitidebet, ut
quatuor hæ virtutes in Rege regnent, 6c in füo regno
Prudentia, Temperantia, Fortitudo 6c Jufti-
tia ; alioquin vana 8c fidfca eft vociferatio ore clamando:
Vivat % e x , 6c fa£to neceflarias illius vitæ caufas de-
ftruere. Et quomodö deftruuntur ? Per falfitatem,
pigritiam, luxuriam, 8c injuftitiam. Cogitemus itaque,
6c notemus quæfo, fupradidtum Sapientis verbum ? Rex
qui fedet in folio Judicii, intuitu fi*o dijfipat omne malum.
Prov. xx. 8. Si diflipat omne malum, vitam habet civilem
, fanam , 8c perfedtam. Sed videmus quid
eam manuteneat. Quatuor virtutes ipfam concomi-
tantur. R e x debet federe. Sedet in fignum teirfpe-
rantiæ,autmoderationis. Sic enim defignavit Magi-
fter quidam Romæ hiftrionem agentem, qui focium
Noverat humani generis inimicus , quod per fal-
fos hos quatuor fatellites deftrui poflet totius Reipu-
blicx vita civilis, turn in capite , turn in membris,
fi eorum non obftaretur conatui. Per eos enim non
modo regalis dominii ftatus difliparetur,led quilibet
trium ftatuum fubditorum, conlervantium , 6c ma-
nutenentium ftatum ilium fupremum. Status hi tres
funt: Status Ecclefiafticus, Status Militaris, 8c Status
Civilis. Et contrariatur adulator mendax Cle-
ricis, 6c Confiliariis, 6c quibus inefle debet pruden-
tia. Dele&atio voluptuofa contrariatur militibus,
quibus inefle debet fortitudo , 6c bellandi conftan-
tia. Colorata rapina contrariatur Juftitiariis, quibus
inefle debet ad bene judicandum xquitas. Scd pom-
pofus ftatus generaliter contrariatur omnibus , mag**
nis , 6c parvis , ubi efle debet temperantia , 6c ad
bene fe habendum, 6c manutenendum fobrietas. Status
in le bonum eft probum, 6c honorabrle, five in
fuum carpfit, eo quod Principem belligerum, 6c om- C Clericatu, five in militia, five in civilitate j fed quannia
deftruere volentem reprtefentaret. Iple verb Principem
effinxit fedentem, oc cogitabundum, in fignum
quod Princeps temperans, 6c bene prasmeditans in omnibus
a£tibus fuis efle debet. Rex debet efle in throno,
in fignum firmirudinis, 6c conftantije, quemadmodum
thronus inferius quadratus eft. Sicut tetragonus, fine
vituperio , inquit Ariftoteles, nec benedidhone, nec
maledidtione moveridebet, non plus quam DeiAn-
gelus. R e x debet ledere in throno, non quocumque,
led aequitatis, 6cjuftitia:. Hasc eft tertia virtus, de qua
dicit Propheta: Judicium & juftitia corretlio fedisejus.
Pf.xcvi. 2. Rex diligenter intuitum fuum ad cundta
dirigere debet, in fignum prudentia, 6c veritatis. In-
tuitus hie fuum eft confilium, in quo veluti in ocu-
lo nullum debet efle impedimentum, nec pulveris a-
varitiae, nec inflationis, prasfumptionis, 6c fuperbiae,
nec fumi odii, nec fpiflorum humorum carnalitatis,
nec cujulcumquo macuke duplicitatis, aut mendacii.
Rex eo modo ledens in throno judicii , intuitu fuo d i f ,
fipat omne malum , omnemquc malitiam. J
Poefis , feu fidbio pulcherrima. Deducere co-
nabar quatuor haec ptindba per hiftorias , 6c con-
cordantias , confiderando in fecreto cogitationis
meas colloquio Regium ftatum , Regnique ejusj
cum humani generis inimicus , 6c totius boni vi-
fus fuerat odiofum fuum filium , magiftrum Capita-
ncum, pcccatumfcilicet,vilemtyrannum, falfumque
proditorem, fideli fuo Domino, 6c lupremo Deo de-
uinare. Qiiare? U t prieliaretur 6c deftrueret quatuor
Tomi IV. Pars. II.
do injuria le jungit, 6c maritat alicui ftatui; totum
eft perditum. Ex hoc Matrimonio perditiflima naf-
citur proles} dum injuria copulatur ftatui C lericali,
nafcitur facrilegium, 6c fimonia } in ftatu militari,
expoliatio 6c tyrannisj in ftatu civili, ufura 6c rapi-
na. Propterea congruum mihi videbatur 6c neceflarium
proditoriam illam intentionem per quatuor il-
los occilbres contra quatuor virtutes revelare, 8cdc-
clarare quas quidem virtutes bonam Regis confcr-
vant vitam. Etquare? Ut evitentur , 6c homines
fibi ab eis caveant. In eo enim videbatur , 6c adhuc
videtur efle principalis Regis filise intentio, ut
inveniatur, 6c de fadto apponatur congruum remedium
, non nimis ad particularem defeendendo mo-
dum, qui ad magnum Regis pertinet Confilium;
fed in quantum bonae pnedicationis do6trina fe-
fe debet extendere, non ut doceatur aliquid ,
quod vos nobiliflimos Dominos lateat, nec quin
probe feiatis, fed ut admoneatur, 6c inflammetur
ejus , quod jam noviftis , intentio j quemadmodum
prsedicatur de morte, non quin feiatur moriendum
efle, fedut humiliemur, 6c ad bene moriendum pr*e-
paremur.
Certum e ft , in propofito illo , ac tali meditatio-
ne, ingens bellum in fecreto mentis meas collocu-
tione ortum fuifle. Nam Diftimulatio fi6la, 8c ti-
mida mendacis adulatoris filia , genita per proprium
amorem cum commodo concumbentem, conab
at ur , 6c omnino mihi filentium imponere ftu-
P p Ue