643 ! _ elle excerptum : ideb ei attribui debec. E t mihi vi-
detur , Salomonen! aut ejus recitatorem Philonem
dare intelligi, fe principaliter Judices fæculares, Sc
terrenos arrari velle , cum inquit, qui judicatis terrant
^ - I - - : dit in Deum : quiä unicuique in fua a r t e , vel
, 8c innuit aliquos elle Judices, qui aliud judi-
cant quàm terrain* aliasvidereturfuperfluus. Utitur
etiam hoc verbo Diligite , innuendo quod Juftitia
fieri debet per voluntarium cordis amorem, potius
quàm per aliam quamcunque affe&ionem, aut occa-
fionem , quemadmodùm hæ res in fequentibus pro-
lixius declarabuntur. Et ad pleniùs enucleandum
hanc materiam , dandumque ordinem qui brevis fit,
fcientia credendum ell. Exemplum * > In muro fa-
ciendo fides adhibetur latomo. In auro cognofccn-
d o , aurifabro. Sciendi modum procedendi in caufa
aliqua , aut proceflu, Advocato, vel Procuratori.
Hiftoriam ad hoc recitat Valerius. Notate qualiter
latomus, aurifaber, aut Procurator irrideret Theo-
logum , fi fibi fuum ufurpare vellet artificium , aut
eum in iuo opere emendare conaretur. Patet pne-
tereä, Matrem meam Univerfitatem inprasfentiarum
venire convenienter ad loquendum de hac Juftitia,
Sc fpecialiter quoad FacultatemTheologicam,quamintelligibilis,
Belarus ; lumam , fecundùm noftri A vis unaquæque aliarum Facultatum rationePhilofo-
.1 _ . ^— :— -i:----------/--J“—-*— — phiæ moralis, 8c naturalis, 8c ratione facrorum Canonum,
merito audiri pofiit. Patet ulteriùs, con-
cordiam eflè debere, Sc confcederationem fpecialem,
inter hanc Regalem Curiam , Juftitiæ fontem , &
Univerfitatem fontem feientiæ , & præcipuè diligt
d eb e t , & honorari Scriptura fanbta , ut ilia in qua
fundantur, & ftabiliuntur Juftitiæ fundamenta ,
ad quæ recurrere neceffe eft , fi aliqua difficultas,
aut perplexitas oriatur in aliis feientiisdehumanisju-
ribus traélantibus. Et fi quis conaretur turbare hanc
concordiam, Sc unionem, ipfe de fkéto monftraret,
fe non diligere Juftitiam, nec Regis honorem, quia
Honor Regis judicium dihgit. Pfi.XLvm.4. Ideo arguendi
funt hi qui irrident Theologiam perindè ac fi phantafia
quædam e ile t , quia eorum tranfeendit intelle&um,
immo omnem intelleSlum creatum , five hominis
fuerit, five Angeli 5 Sc cognofcitur in lumine Fites,
hoc eft terreni Judices^ talibus enim verba fi»- ß dei , aut gloriæ * Sc ipfi comprehendere vellent,
çere debeo, ficut fàciebat Salomon. & intelligere ficut alias veritates per intelleblum
eorum humanum materialem , Sc carnalem , Sc per
naturalem rationem fine Fide. Tfift credideritis non
intelligetis. Ifaïæ. vu. fecundum 70. Patet etiam ,
nullum efle poflè perfe&um Legiftam , aut Cano-
nillam, nifi noverit Theologiam , aut earn præ-
luppopat, ficut principia fua certa , Sc imrautabi-
lia : Omnium enim Legum mams eft cenfura ( ut quidam
ait ) nifi divina Legis imaginent gerat. Exemplum
de Medicina refpe&u Philofophiæ , 8c alicu-
jus Præpofiti, qui judicare vdlet fàlfum argenta-
rium refpeélu aurifabri. Pariformiter eft de Judici-
bus refpeâu peccatorum , 8c terminorum Legem
divinam tangentium in fua Juftitia , five firit hære-
lès , blafphemiæ , fbrtilegia , aut fânétorum Sacra-
mentorum vilipenfiones, vel generaliter noftræ Re-
ligionis tranfgrefliones. Et fi quis infte t, dicat-
que , per hune modum unumquodque Judicium \
thematis terminos, aliquas confiderationes, potius per
modum do&rina;, Sc ledionis quam curiofie oratio-
nis , non me nimls onerando non neceflariis allega-
tionibus, fed enitar pundum attingere , 8c material
medullam, quemadmodüm mihi fieri debere vide-
tur coram vobis Dominis meis, qui Legem calletis,
Sc intelledum habetis vivacilfimum, darum, 8c facile
deprehendentem. Scientibus legem loquor. Rom.vii.i.
Confideratio Prima.
Eft cognofcere quae res eft Juftitia * ne procedamus
in sequivocatione, vel diverfitate aut ignorantia.
Confideratio Secunda.
Eft cognofcere qui fint Judices, Sc qui terrain judican-
Conjïderatio Tertta.
Eft cognofcere hos, qui diligunt Juftitiam, Sc fignare
hujus aliqua figna : deindè defeendam ad cafus par-
ticulares. Omnia hæc tria punda inclufa funt in no-
ftri thematis terminis , ubi inquit Salomon ; Diligi-
te, 8cc.
Quoad primam confiderationem dicamus , quod
juftitia eft perpétua dr conftans voluntas jus fuum unicuique
tribuens. Juftitia eft perpétua, fcu permanens,Sc
conftans , aut ftabilis voluntas unicuique jus fuum ;
vel quod fuum eft, aut ad eumfpedat,tribuens,vel
reddens. Apparet primo Juftitiam divinam eflè voluntatem.
De nulla enim alia voluntate dici poteft
quôd fit perpétua, Sc conftans, aut immobilis. Et
hoc divinitus didum e ft, Sc veriffime. Quemadmodiim
enim fumma Dominatio , Regnum , lm- Cduc i poflè ad Theologiam aut ad Fidem, quia inu-
| g | — n - ;----- x Sjj noquoque malefado reperitur contra Deum inobedientia.
Refponfio daoitur per id quod in fccun-
da confideratione dicetur, ubideclarabitur, quomo-
do non oporteat omnia peccata aut tranfgrdfiones
Juftitiie reduci contra errorem F id e i, aut ad hjere-
fim, vel ad Judicium E c c le fix, quemadmodüm im-
ponunt aliqui Theologis, eos fic facere velle caufan-
tes. Dicamus infuper quoad fecundam partem deju-
ftitiae deferiptione , qu« d ic it , Jus fuum unicuique
tribuensj quod nihil eft juftum in quacunque r e , nifi
inquantum divina voluntas fic ordinavit. Etinhoc
inveniri poteft verbum quod Juvenalis perverse at-
tribuit mulieri:
Sic volo, fic jubeo, fit pro ratione voluntas.
Sed autenticum magis ad propofitum hoc eft quod
dicit Propheta : Omnia quacunque voluit Dominus fc-
}cit in coelo 0s in terra , & in omnibus abyjfis. Pf.
cxxxiv. 6. E t lanóhis Gregorius fanófcum imitando
Bafilium dicit quod Prima lex natura eft Dei voluntas,
fecundum hoc fan&a Scriptura 8c T h eo lo g i, ficut
Boëtius , nominant ordinationes rerum natura-
lium Leges , aut Jura , ut : I ft a; funt Leges coelf,
Sc Deus ceita Lege cunfta coërcet, 8c fimilia. Hoc
modo Leges reperimus , Sc Jura in unaquaque re ,
five
penum , aut Dominium in Deo eft immo eft ve-
re , Sc eflentialiter Deus, R e x Regum, Sc.Dominus
dominantium , 8cc. Pariformiter de Juftitia dici
poteft, quae eft propria proprietas Dominii, fcu
Dominationis. In hac veritate bene cognovit T u llius
, cum ait- Jus non emanare ex Scnpturis Judi-
cum, ut ex duodecim Tabulis , fed ex ratione Jovis,
per quern Deum intelligebat. Ad hoc concordat Salomon.
Juftitia , inquit , perpetua eft & immortalis.
Secundum thema ad propofitum hoc valde alte, Sc
fubtiliter concludit fan&us Auguftinus , Nullum pof-
fe cognofcere juftitiam nifi• in divino lumine , ubi immu-
tabiles Juftitia funt veritates. Patet infuper, quod
fiipientia Dei , hoc e f t , firn&a Scriptura ( qua: dat
cognitionem de Deo , 8c Prophetarum ejus) melius
feire debet quid fit Juftitia , Sc ejus condit
io n s , quam quaecunque alia fcientia. E t eft quod
dicit in perfona fua Sapiens: 'Ter me Reges regnant, &
Legum conditores juft a decemunt. Prov. vm. 17. Apparet
praxereä quod ad fan&am Scripturam fpe-
£lat oftendere , Sc edocere Judices terrenos, quse
res fit Juftitia, Sc quomodo earn diligere debeant,8c
fervare. Sicut fecit Salomon , qui maximus, divina
infpiratione, fuit Theologus. E t de hac auto-
ritate nullus habere debet difplicentiapa , qui eretas,
in ftia bonitate, aut clementia. Hce funt fcrgg
virtutes Theologicas, Fides, Spes, Charitas. Ad-
huc poflumus dicere fecundüm proprietates naturales
anim^, 8c fuas viitutes. Ifrafcibilis eritbene ordina-
ta , 8c regulata per potentem conftantiam. Virtus ra-
tionalis per veram prudentiam. Virtus concupifcibi-
lis per dulcem temperantiam. Et hoc applicari
645 . . J H five fenfibili, five irifenfibili, ficut lex ignis elt fur-
sum afeendere, calefacere, Sc ficcare. Le x t e r n eft
tendere deorsüm. L e x avium e ft, nidificare tali, vel
tali modo. Le x formicarum eft grana colligere i 8c
aranearum telas facere : 8c ita in omnibus rebus, in
quibus relucet fapientia, 8c juftitia fummee voluntatis
D e i, qu« fic da t, Sc reddit unicuique quod fuum
eft, dono, 8c liberali ordinationej 8c in hoc confillit . poteft contra principales Juftitiæ inimicos, qui funt
p a x , atque tranquillitas regni naturæ. Verum e ft, ^ mundus, diabolus Sc caro. Poflumus ulterius dicemagis
proprie folitum efle loqui de Juftitia, 8c Jure,
refpeSlu folius creature rationalis, quze liberam volun-
tatem habet faciendi unum , aut alterum, 8c rationem
ad judicandum, 8c difeernendum quod bonum
e f t, aut malum } 8c fecundum hanc acceptionem in-
praefcntiarum loqui debemus , quod in lecunda fiet
confideratione de Judicibus, Sc JuribuS.
Sed antequam accedamus, dicamus adhuc in prima
hac confideratione dejuftitiae natura, ad cognofcen-
dum, qualis efle debeat Juftitia humana , 8c creata ,
refpeSfcu Juftitiae divinse, Sc increatas. Et dicamus,
Juftitiam humanam Dei Juftitia; conformari debere,
ficut vero fuo exemplari, quia eo valet ipfa, Sc eftho-
norabilis, quo imitatur hanc exemplarem: ficut per
re , quomodo per hunc modum in Juftitia humana *
Sc terrena, figurata erit, Sc aflimilata Juftitia Angelica,
8c cceleftis. Exemplum de prima, Sc fuprema
parte, ubi funt Cherubim, Seraphim Sc Thronh
In Seraphim abundat clementia, charitas, benigni-
tas. In Cherubim fcientia, veritas , Sc fapientia. In
Thronis potentia , Habilitas, 8c conftantia. E t hæ
res ad très applicantur flatus. Ad ftaturn Militarem,
quoad potentiam. Ad ftatum Clericalem quoad fa*
pientiam. Ad ftatum Civilem, quantum ad concor-
dem obedientiam.
Pro fccunda confideratione : Juftitia creata, aut par*
ticipata, five humana, eft una virtus qua inclinât
habentem tribuere unicuique jus fuum , hoc e f t , illud
fi^urale exemplum, Le x Præpofiti aut Balivi bona eft B quod fuum eft. Terreni Judices funt hi qui coërcieoufque
quoufqueipfa Regis Legem imitatur, Scilli
conformatur. Confiderandum itaque e ft, qualis fit
Juftitia fumma. E t quamquàm hoc omninô compre-
hendi non poteft ; attamen cognofcimus per fanftam
Scripturam , Sc naturalem rationem. Satis concordat
quod in Deo vt in fummo 8c perfedto Domino
Sc jufto Judice , eft potentia , eft poteftas, eft
fapientia, eft feire, eft clementia, eft velle. E t fo-
lùm appropriata eft potentia Patri, fapientia Filio, Sc
clementia Spiritui fanSto. S i c ^ ipfo & per ipfum &
in ipfo funt omnia. Potentia Dei manifeftatur in crea-
tione, ficut in caufa efficiente. Sapientia in guber-
natione, ficut in caufa formali, vel exemplari. Clementia
in inclinatione, vel deftinatione, aut ordina-
tione, ficut in caufa finali, fecundùm quod in quali-
bet reperta eft menfura, numerus, 8c inclinatio > nam
omnia fecit in numéro, pondéré dr menfura. Sap.11.1. E t
tivam habent JurifdiSlionem. Coercitiva eft potentia
faciendi Jus ergd alium, velit nolit. Jus eft quod Jpettat
adaliquem, fecundum voluntatem, & fupremi donationem,
five fit Deus principaliter, aut aliquis alius minifter. Ju-
rifdiStio terrena eft Jurifdtttio ordinans alterum in vita
fua terrena, feu temporali, quoad proximum finem , aut
intentionem , fecundum Leges naturales , dr humanas.
JurifdiSlio fpiritualis eft Jurifdittio, qua alterum ordi-
nat in vita fua fpirituali dr immortally quoad9 proximum
finem , vel intentionem , fecundum divinam Legem , dT
Canonicam. Le x eft fignum per quod homo cognofcit idt
ad quod obligatus eft judicio , dr voluntate fupremi fui
Legislator is , ad attingendum fihem vita temporalis, vel
fpiritualis, aut utriujque. Signum per quod, 8cc. eft
mentale, aut vocale, vel feriptum. Le x divina eft in
quadruplici gradu : naturali in principiis moralibus
pofitivis, quodam civili, 8c altero canonico. Volun*
ubique reperitur unitas, veritas, Sc bonitas. Ita mo- U tas duplicem habet fpiritualitatem : unam quidem
dus, fpecies , ordo , proportionabiliter ad tres cau-
fas , Sc ordo , aut moderatio, fuper efficientem,
exemplarem, 8cfinalem. Haec materiadiffiifiusde-
clarari poflet, fed ad pnefcns tantum fufficiat j 8c
applicemns hoc ad moralem inftruétionem , decla-
rando qualis debeat efle humana Juftitia , Sc qualis
Judex efle debeat. In uno quoque Judice debet efle
potentia , prudentia, 8c clementia, fecundum exemplum
D e i, Sc dedu&ionem Ariftotelis In Politicis. Et
unufquifque talis debet velle facere Juftitiam , feire,
Sc poflè. Ópus ergo eft tres forores germanas ipfius
Juftitias (videlicet tres alias virtutes Cardinales)vfem-
per cum ipfa junSlas eflè, fcilicet fortitudinem, vel
in virtutibus, alteram in rebus ad Dei fervitium, 8C
Miniftrorum ejus dedicatis. Sed ceflemus de his mem-
bris profequi, 8c teneamus, See.
Di&a noftra ad fecundam confiderationem cort-
vertamus, in qua debemus inveftigarc qui funt hi
qui judicant terram , id eft , terreni, vel tempo-
rales. Altius ergo exordiendum eft nobis, fecundum
Theologicum proceflum a primo principio ad con-
clufiones dependentem. Proceflus verb humane no*
ftras fignationis alium- tenet proceflum , incipien-
do fcilicet per conclufiones Sc effeblus primum
cognofcere principium. Invifibilia enim Dei a crea-
tura mundi per ea qua fafta funt confpiciuntur. Rom.
conftantiam quoad poflè , Sc prudentiam quoad fci-D 1. 20. Diximus jam, Sc declaravimus, primam, 8c
:. E t fic in Juftitia humana très illæ erunt virtutes.
Ariftoteles in Politicis Principi conftantiam attribuit *
prudentiam , 8c benignitatem ad politiam. Mutate
tres fupradiftas res , ut fit videlicet menfura quoad
potentiam, numerus quoad fapientiam, pondus quoad
bonitatem, feu clementiam. Item proportionabiliter,
unitas, veritas, bonitas. Et itemm modus, fpecies,
ordo. Item pax, ratione potentiæ -, veritas, ratione fa-
pientiæ , mifericordia ratione fapientiæ juxtà illud :
Mifericordia & veritas, &cc. Pf. lxxxiv. I I . In fua Juftitia
Juftitiam faciet abfque exceflu in nimis magno ri-
gore, aut calore, aut nimis magno languore. Erit modus
non mittendo hàc atque iliac, ad dexteram, vel ad
finillram. Erit ordo nilaliud præter principale, ad
quod Juftitia ordinata eft, exercendo, 8c eft bonum,
8cpaxpolitiæ. E t fi alciùs fcandere velimus, fecundùm
principia veræ Religionis Chriftianæ. Juftitia
humana fpem fumet in potentia Dei j credulitas in
fua veritate, aut fapientia j Sc charitas, five benigni-
Tomi IP'. Tars. II.
fummam Juftitiam eflè voluntatem Dei > eft enim
fumma Le x ligans, Sc obligans. Attamen Juftitia
haec fe derivat, Sc communicat ad extra , ficut facit
fua potentia, fua veritas, fua bonitas , Sc dominatio
fua ; Sc fit hsec communicatio creaturse ra-
tionali principaliter, ut detur cognitio voluntatis ejus:
Sc eft hoc quod nos appellamus judicium , aut
reStie rationis diélamina. Deus voluntatem fuam di-
verfimode manifeftat, prsecipue duobus modis, con-
filiando, aut dehortando per confilium , prascipien-
d o , vel prohibendo. Hie funt duo figna Dei voluntatis
, videlicet Confilium, Sc Prasceptum. Et proprie
loquendo Prseceptum eft hoc quod facit L e x ,
quoniam Le x dicitur a Uganda , id eft , obligando.
Patet ergo Juftitiam divinam fe communicare , Sc
derivare principaliter creature rationali, 8c adhuc
fpiritualiüs creaturis i*ationalibus mundi pr«elentis,
quas appellamus viatrices, aut peregrinas, quia dicunt
cum Apoftolo : Non habemus hie civitafem manen-
S S i tem9