647 I -
t e m , 8cc.Hebr.xm. 14. Adprasfentem namquemun-
dum fpeélat & pertinec civilis dominatio fecundum
Leges, 8c Juftitiam obligancem, potius quam ad fal-
vatos, & damnatos. Dicamus itaque primiim figu-
raliter, 8c in fumma terminos hue pertinentes. Po-
litia ell h om in um m o r ta lium fo c ie ta s a d b o n um o rd in a ta .
Præceptum, ell b e n e obedtr e u t v iv d t u r in p a c e , & p * f -
f i c i e n t ia q u o a d tem p o r a lita tem , a u t q u o a d fp ir itu a lita t em .
Politia una dominium habet divinum iùb titulo cir
alios gubernandum, fed fuperveniebant in dies perfecu-
tiones hominum illorum quidem contra illos, necefle
fuit pcenas imponere, 8c punitivas Leges contra per-
verfos, 8c injulloSjUt boni, 8c limplices vivere poflentin
pace. Et hie radicem habemus, 8c caufas dominationis,
8ccoercitiVi dominii. Caufa efficiens occafionalis fuit
peccatum. Caufa finalis fuit p a x, tranquillitas, &
fufficientia, in vita civili propter finem alterum fpiri-
tualem,8cdivinum. Caula formalism Legibus conlivilis
charitatis, aut Eccleliaflicæ temporalitatis -, 8c ^ flit bené inftitutis. Caufa materialis eft rationalis crea-
vocatur Regnum, ubi unus dominatur ) Politia vero tura mortal is, glorificabilis.
Arillocratica, ubi pauci boni j tyrannis eft contraria
ex novis obligationibus. Dicamus igitur ut
raeliùs delcendamus ad cognofcendum id quod
declaraturi fumus in lecunda hac conlideratione,
qui lint terreni Judices , 8cc. quod homo compo-
litus eft ex duabus fubllantiis : una quidem cor-
porali , 8c materiali 5 altera verb incorporait Et
hic mirabilis ell conjunblio quæ comprehendit, 8c
reprælentat univerlum magnum mundum. ldeo
dicitur homo microcofmus, 8c omnis creatura. Et
hæc conjunblio fecundum Metaphylicos-, 8c Theo-
logos fabla eft , ut omnis creatura ad fuum reduca-
.tur principium , ad Deum videlicet per hominem.
Videamus prætereà, quod fecundum hanc duplicem
fubilantiam, aut partem,homo duplicem in generali
modum vivendi habet , fecundum duplicem finem.
Unus quidem finis eft fupernaturalis , divi-
nus, 8c in æternitate. Alter ell naturalis, 8c ma-
terialis in temporalitate. Et certum eft, horumfi-
Pofteaquam inveftigamus, 8c invenimus caufam, 8C
initium inftituendi Judices fuper terram inter homines,
faciliüs cognofcemus deferiptionem, 8c terminorum
declarationem, qui neceflarii funt ut cognofcant pro re
noftra , dequibusin fumma diximus. Juftitia ( ut dictum
eft) v i r t u s q u a d am e f t , q u a i s q u i earn h a b e t f i n c l i -
n a tu r a d r e d d en d um u n i c u iq u e q u o d fu u m e f t , a u t j u s fu u m .
Juftitia dividitur in Juftitiam originalem, naturalem
divinam, vel Evangelicam, ideft, politicam, civilem,
Ecclefiafticam. E t Juftitia politica dividitur in Juftitiam
(quze inter mercatores eft) commutativam, 8c Juftitiam
( qu« eft inter Judices) diftributivam. Cognofi
citur h«cdivifio, vel diftinblio, refpiciendo Juftitia:
officium in llatibus diverfis. In ftatu namque inno-
centias originalis regnabat juftitia, in qua fundata e-
rat titulus, 8c jus dominii quod homo in tali habe-
bat llatu turn in feipfo, turn ad extra, nec amitti po-
terat, nifi Juftitia amitteretur originalis. Sed pr«-
tereamus hunc innocenti« ftatum , 8c dicamus,
nium unum efle ad alterum ordinatum , ut corpüsB quod Juftitia naturalis , inquantum hominem refpiad
animam, 8c temporale ad «ternutn, vel perpetuum.
Loquor Chrillianiffimis, nolo hic inlillere, quoniam
etiam ipli Philofophi in hanc convenerunt fententiam
cum de hominis loquerentur felicitate. Erigamus
confequenter noftr« confiderationis oculos ad ver ie
Fidei lumen. ld enim comprehendere non pofliint,
nec inveftigave Philofophi in folo naturali lumine
per peccatum originale obfcurato , quamvis rem
quamlibet cognoicant. Ad hoe tendunt Poet» de
setatibus , 8c leculo' aureo. IVleditemur etiam hominem
creatum fuiflè fine peccato , 8c in Juftitia
pro ftatu innocentiae : F e c i t D e u s h om in em re-
S lum . 8cc. Eccle. H 30. Homo in illo ftatu non
indigebat Legibus, aut Juftitia aótiva coërcitiva , ut
cit, fundatur in principiis Juris, 8c naturalium Legum:
quae quidem principia omnis intelleblus fanum habens
rationis judicium cognofcit , 8c judicat efle vera,
quemadmodum eft hoc principium : N o n fa c ie n d um
e f t a l t e r i, q u o d q u i s m in im e v e l le t f t b i f ie r i . B e n e fa t lo r e s
d i l ig e n d i fu n t . <2}a r en te s f u n t ho n o ra n d i. TSfemo in ju f te
oc c td en d u s e f t , 8c fic de aliis Praeceptis, quae per
Moyfen in veteri Lege repetita fuere, quia non u-
nufquifque fanum habet intellectual, aut naturalejudicium
, ratione originalis corruptionis , fed eft ani-
ma veluti obfufeata, obdubta, obfeurata, aut ut liber
obfitus, 8c deletus. E x c a c a v i t e o s , &c. Juftitia
naturalis v i r t u s q u& d am e f t , q u a h a b e n tem in c lin a t a d
tr ib u e n d um u n i c u iq u e q u o d fu u m e f t ju r e n a tu r a li. D i ■
ad bonum converteretur. Non igitur requirebatur q ximus enim hominem ad duplicem finem ,
dominatio civtlis, aut politica, veriim lufficiebatdominatio
fecundum originem, 8c Juftitiam , ad reddendum
unicuique quod fuum eft , Deo , corpori
fuo, fuo proximo, omni creatur«. Poterat efle dominatio
aliqualis excellentiae Patris ad Filium , viri
ad uxorem, fapientioris ad minus fapientem, 8cuni-
verfaliter ratio dominabatur omnibus rebus ratione ca-
rentibus. Accidit autem, quod propter transgreflio-
nem Legis quae impofita erat homini, 8c denun-
ciata, 8c propter inobedientiam, mox regnum hominis,
8c dominium in tyrannidem , 8c fubjeblionem
verlum fit, ac omnino veluti infirmatum 8c perverfum.
Homo enim perdidit fu« dominationis titulum , Juftitiam
videlicet originalem} tunc quia ratio non obe-
diverat D e o , perdidit per J uftitiam vindicativam, 8c
punitivam talem dominationem. Proprium enim cor- j-»
pus fuum in fchifmaverfum e l l , 8c rebellionem contra
magiftram fuam 8c reginam rationem, a quo pro-
dierunt, 8c adhuc prodibunt peccata, 8c contra ratio-
nem violently, quas die qualibet experimurin rapi-
nis, latrociniis, homicidiis, facrilegiis, proditioni-
bus. Et loquendo per metaphoram, aut fimilitudi-
nem, tunc quatuor tyranni ju ftiti« contrarii , ho-
7 ixiiriis regnum invaferunt. Qui funt quatuor hi tyranni ?
Sunt quatuor pafliones quae nominantur, gaudium,
triftitia, fpes, timor. De his Virgilius f . t^Eneid. Philo-
fophusp r im o R h e t ic o r um : 8c in eP r o fa . C o n fu ftt f u n t , 8cc.
Poltea quam ergo ratio nonfufficiebat ad feipfum, 8c
8c
duplicem vitam, fecundum fubilantiam fuam , ordinatum
efle. Unus quidem eft finis , 8c vita fpi-
ritualis. Alius autem finis vita temporalis. Et
quoniam fpiritualis finis excedit vires naturalis ingenii
, 8c ejus tranlgreditur cognitionem 5 necefle fuit
Deum infpirare, 8c revelare finis illius , 8c vitae
notitiam, atque cognitionem. Et quia Deus 8c natura
non deficiunt in neceflariis, Deus revelavit ä mun-
di creatione cognitionem hanc, quanta requirebatur.
Habemus enim Cain 8c Abel Deo facrificia
obtulifle, confimiliter N o e , 8c Abraham. E t ex-
preflius revelata fuit haec cognitio , 8c ordinata per
Moyfen in Lege veteri, fed adhuc multo expreflius
8c dignius in nova L e g e , quam Evangelicamappel-
lamus. Juftitia itaque Evangelica v i r t u s e f t p e r q u am
earn h a b en s in c lin a tu s e f t a d r e d d en d um u n i c u iq u e q u o d
f u u m e f t , f e c u n d um f a s E v a n g e l ii, propter b e a t itu d in em ,
a u t fe l i c i ta t em a d ip ife e n d am , & d am n a t io n em e v i ta n -
d am . Adjiciamus inliiper, 8c dicamus , quod
pofteaquäm homo natura fuä civilis eft , & com-
municativus, 8c talem habet indigentiam cui con-
venienter fuccurrere non poteft ablque alterius
fubfidio, homo indu&us fuit, 8c veluti compulfus
in communi vivere cum aliis > 8c opus fuit infti-
tuere, ac ordinäre aliquos convivendi modos. Et
virtus Juftitia;, quas ad hoc faciendum inclinat Juftitia
nominatur civilis , aut politica. Politia (ut
didtum eft ) eft h om in um fo c ie ta s a d b o n um o r d in a ta ,
a d
a d r e t i e p r a c ip ie n d um & o b e d ie n d um , u t in p a c e v i v a t u r
{ f t t r a n q u illita t e { f t fu fß c ie n t ia , a u t q u o a d v i t a m h a n c
t em p o r a lem , a u t q u o a d fp ir i tu a lem . Juftitia politica eft
v i r tu s q u a in c lin a t r ed d er e u n i c u iq u e q u o d fu u m e ft, f e c u n d
u m ordin a tio n e s & fin em p o lit ia u b i ip f a f u e n t, f i v e tem p
o r a lis f it, f i v e fp ir i tu a li s . Et quoniam principia Juris,
aut naturalis ordinationis ftimeiunt ad temporalem
mus divilionis Theologias ä Decretorum Facultate i
8c dilcretionis Legis Evangelicas 8c Juris Canonici u-
na ex parte: Philofophia moralis divifa eft ä Legibus
pofitivis alia ex parte. Habemus etiam diferetionem
Juftitize ciVilis, 8c Juftitiae canonicas,fecund um bonorum
, 8c fadlorum diverfitatem. Unäm quidem temporalem
quoad Juftitiam, 8c Politiam civilem) altevitam
gubernandam, ordinatas fuere 8c inftitutashu- A ram fpiritualem quoad Juftitiam * Sc Politiam Ecclemanas
quaedam ordinationes 8c veluti voluntarias,
naturali Juri minime obviantes : fed etiant non fe-
quuntur evidenter, præfertim quoadfimpliciumma-
gis cognitionem. Pariformiter dicamus , Ecclefiæ
principia haud quamquam fufficientia efle ad Eccle-
fiafticæ politias gubernamen quoad fpiritualem vitam,
nifi adjungatur aliquid, aut particulariùs enodentur)
8c ecce caufam ultra earn , quæ didfca eft. Ecclefia
fandla in principio pofleflîonibus non fuit onafta,
nec magnis redditibus , quoniam Legiflator Jefus
Chriftus earn fundare voluit per fe, 8c fuos Difcipu-
los, 8c Apoftolos in omni humilitate, 8c fpirituali-
tate per Evangelii fui prædicationem. Undë habemus
ipfum fugifle, cùm turbæ eum Regem vel-
lent conftituere. E t ordinavit Apoftolos luos , 8c
Difcipulos , contentos efle his quæ elargiebantur
ab illis quibus prædicabant. Dicit quoque fanëlus
Lucas hos qui crediderunt in principio , omnia in
comnjuni habuifle. Apoftoli autem nolebant fc in
quoquam occupare, neque. in operibus mifericordiæ
exercendis, ut libéré quocunque ire poflent, 8c prædica-
re. N o n e ft a q u um n o b is d e r e l in q u e r e , 8cc. A£l. vi. z .
Politia fpiritualis (quam nos Ecclefiallicam aut
Evangelicam nominamus) tunc præcipuè Evangelio
regebatur, 8c per eos qui iplum Evangelium no-
runt , 8c intelligunt, quos nos Theologos appella-
mus. E t duravit hoc gubernamen , iftaque Politia
Ecclefiaftica pro fuftentatione fua , 8c ad honoran-
dum, 8c per favorem attrahendos homines ad Legem,
8c Dei fervitium. Secundum Evangelicam politiam
recepit nonnulla antiqua politia de Synagoga , quæ
8c figura eft. In principio enim Deus nullam habuit
temporalem habitationem , led erat tabernaculum,
vel Area D e i, quæ ferebatur de loco in locum : fed
fiafticam.His hic luppofitis,8c intelleclis,facile eft alio-
rum terminorum cognofcere diferetionem , jus 8c
potentiam, facultatem aut lic&itiam, quide fadload
aliquem fpedlant, fecundum juftam rationem. J us Divinum
pertinet, fecundum Evangelium. Jus naturale,
fecundum principia natura;. Jus Ecclefiafticum, aut
canonicum,fecundumDecreta» Jus civile, fecundum
Leges. Et pariformiter manifeftum fiet, quse res fit
Jurifdidlio divina , naturalis, canonica, civilis. Ju-
rifdidlio nil aliud e f t , quam p o te fta s f a c i e n d i {ft e x e r -
c e n d i J u r i s d i b i n i, n a tu r a lis , c a n o n i c i, c i v i l i s : 8cre-
ftringiturjurifdidlio coercitiva) alioquin poteftas ef-
fet Jurifdidlio ordinis.
Le x c & f i g n u m a l iq u o d , a u t fig n ific a n t ia , q u a homo
i d cognofcit a d q u o d e ft o b lig a tu s p e r d iv in u m , a u t n a tu
r a le j u d i c i u m f u i S u p e r io n s . Ideo eft L e x canonica#
8c civilis. Tria funt figna ejufmodi) mentale, voca-
l e , 8c feriptum. Le x divina ordinat hominem prin-
cipaliter, 8c proxime ad fpiritualem finem, 8c per-
petuum, 8c in Evangelio eft contenta , aut in eo
quod neceflario fequitur ad Evangelii Veritatem j aut
in illo quod Deus fpecialiter voluit revelare ad di-
dlum finem propinquum vel in illo quod tenet Ecclefia
, 8c determinat per Apoftolorum Traditiones
in diverfis hucufque fucceflionjfc>us. Nota hic quatuor
gradus divina; L e g is , aut Evangelic«. L e x
naturalis ordinat hominem ad finem naturalem proxime
, 81 principaliter: 8c funt h« du« Leges im-
mutabiles, in quas nulla caditdifpenfatio, nifiaLe-
giflatore , ä Deo videlicet folo. L e x canonica hominem
ordinat ad vitam fpiritualem principaliter,
fed hoc eft medio human« inftitutionis, 8c volunta-
r i« , atque pofitiv«, 8c veluti per medium vit« hu-
jus temporalis, qu« fpiritualis nominatur. L e x cipoftmodùm
R e x Salomon Templum inftituit in ma- C vilis proxime ordinat hominem ad vitam fuam, quist
gnis divitiis , 8c magnificentia. Verum eft multos
murmurare h î c , 8c arguere Ecclefiam valdè male
egifle eas recipiendo poflefliones. Et dicunt tempore
fan&i Silveftri vocem quandam auditam fuifle : H o -
die v e n e n um e ffu fum e f t in E c c le f ia D e i . Et venerunt
honnulli in talem furorem, quod dixerunt, poftfanc-
tum Silveftrum in hodiernum ufque diem omnes Papas
, 8C alios qui poflèffiones hujufmodi receperunt,
et tënuerunt, membra efle Antichrifti. Et plerique
adhuc hodiè dicunt, quarè Prælati non vivant u tA-
poftoli.
Sed hoc error eft, 8c blafphemia, quemadmodum
paulo poll dicemus. Deus diverfbs habet modos fuos
gubernandi, modo quidem in adverfitate, modo verb
in profperitate : pariformiter fecundum diverfitatem
temporis , ac temporalium locorum ad fervitium
fuum exercendum applicatorum, ad felicitatem
acquirendum in fpirituali, ac Ecclefiaftica politia.
Deo eft dedicatus , mediantibus inftitutionibus hu-
manis pofitivis, 8c voluntariis , quamvis demum vita
hæc ordinari debeat ad fpiritualem vitam, 8c perpétuant)
fed noneftimmediatè, in quantum eft talis
vita.Patet ulteriùs quæ res fit dominium Evangelicum,
naturale, canonicum, civile. Nam dominium Evangelicum,
fecundum Fidei, Spei 8c Charitatis acceptio-
nem amitti non poteft, hoc durante titulo, 8c competit
pluribus plenè, 8c intégré fimul. Aliter Evangelica
dominatio in divini Juris fundatur inftitutione. Dominatio
naturalis in donis , 8c injure naturæ fundatur.
Dominatio canonica in jure Decretorum 8c fan-
btorum Canonum. Civilis dominatio in Legibus 8c
Jure humanorum Legiflatorum. Unaquæque Jurifdi-
blio quatuor utitur Legibus, divina, naturali, civili,
canonica. Jurifdi&io temporalis militiæ junéla, non
proximè utitur Legibus naturali, civili. Spirituals
Jurifdiclio, junbta Ecclefiaftico ftatui, principaliter
Cur non etiam Epifcopi funt ut primi Chriftiani? Sic p utitur 8c proximé Legibus divina , naturali , caautem
aólum eft (ut did fblet) quod quifblumhabet
aut terram, habet 8c pnelium: nihil enim ufqueadeo
bené inter homines ordinatum eft, quo perverfi non
abutantur, five diviti« fint, five paupertas. Ideo conveniens
fuit, fecundum Ariflotelicam dodrinäm,fä-
cere plures ordinationes , quas nos Leges appella-
mus, D ecreta, vel Canones, hoc eft, Regulas ad juftitiam
unicuique faciendum, 8c injuftitiam repellen-
dum. Quoniam autem humanum ingënium non eft
infinit« capacitatis : T h eo lo g i, qui eoufque guber-
narant, non fuffecerunt cognofcere, 8c memoriate-
nere pofitivas tales ordinationes ultra Legem Evangelicam.
E t fic veram, ac legitimam caufam habenonica,
fecundum humanas bonitates. Duæ hæ Ju-
rifdiéliones duobus illis junélæ flatibus , funt veluti
duo ipfà brachia politiæ Chriftianæ. Pacèm quoque
habere debent ., ac unionem ad divinæ Juftitiæ
thronum fuftinendum. Ambitio cupida, flulta , 8t
mutabilis Juftitiæ fuifque fororibus contraria, quæ
funt benignitas, veritas 8c conftantia, conaturfchif*
ma immittere, 8c divifionem inter duas illas Jurifdi-
éliones, 8c fpiritum mittit mendacii, modo ad unum
ftatum , modo verb ad alterum, ut malevolentiâ,
falfitate , 8c inconftantiâ eos feducat. Statui quidem
militari dicit ipfum dilatari debere, 8c fùam aug-
mentarej urifdiélionem,propter honorem fuum,8cglo*
Ss 3 r i f e ,