595 debat j Seditio crudelis jadabunda , Sc tatua in op-
pofitam trahebat partem. Prior Diffimulatio locu-
ta e f l, & dixit: Quid njeditaris,amice? Quid age-
re , aut .dicere tentas ? Vifne tu mundum reforma-
re , aut corrigere ? Seias profcdo eum yetuftum ni-
mis eile ut corrigatur •, nam corredione potius pe-
jor efficeretur, quemadmodum vetus patella, cujus
fi foramen unum obflruxeris , duo aut tria noya parabij
Vel veluti veterem reparundo tunicam , .aut
domum, totum ( ut yidemus ) rumpitur, 8c decidit.
riofam fe oftendens,talis enim revera erat, Sc quomodo,
inquit, manebuntne omnia femper in tali ftatu? Non
quidem ftatu, fed deftitutione, miferia, anguftia, 8c
defblatione, ut homines lint magis fervi, quam mutx
b e ftix , expoliati, roll, Sc comelti ufque ad ofla, ne minimum
quidem ipfis hominibus relinquendo,8c ad quos
ufus, aut potius fpurcos,8c viles abufus. Heu Deus,
potius eligendum eflet mille mori mortibus, quam talia
perpeti mala -, moriatur qui mori debet, erit faltem
fine languore tali, Scdolorofo tormento. Deus quid
Sine, fine (inquit) omniafeipfisemendabuntur. Sem-A hoc? O coelum, ô terra,ô juftitia, ô pietas ! Invenieper
fort is minatus eft de'bilj, dives pauperi , mail au-
tem pejorem femper habebunt partem : in hujus con-
trarium tendere, in vanum'eft epnari. Nilliquid con-
fid eras , quis fis , Sc quo in periculo teipfum ponas
ftatum mum , Sc vitam amittendi ? Vis tu os in
coelum ponere , dicere de magnis Principibus, qui-
biis dicere non lic e t , quare ita agant ? Dqrfum ha-
bes nimis macrum ad onus tam magnum portandum.
Nonne lègilli-in hiftoriis, quid coniècuti funt hi qur
Dominos magnos corrigere , Sç docere voluerunt in
boni communis fkvorem? Zeno, Socrates, Tullius,
Boëtius, Sc quamplurimi alii id morte eorum exper-
ti funt. Domini (amice mi) femper manent Domini.
Et qui commune ag it, more populei folii mo-
vet ur , Sc vertitur 5 femper fortunam > Sc cafum fe-
quitur, ficut dicit Juvenalis : modo unum laudabit,
Sc in coelum efteret * nec citiùs manum verteris
turne aliquis , qui bonum diligat commune , qui fe
exponat pro Republica R e g is , ScRegni. Vivat Rex*
Ego quidem id volo, fed pereant proditores fall!, qui
devaftant Regem, Sc Regnum ejus -, pereant, inquam
Sc exterminentur. Nam etfi fiant ordinationes, pro-
miffiones, 8c Regales Conftitutiones quantas voles,
nimquàm erunt in Regno hoc nifi rapinæ, Sc tyran-
nides, quamdiii certi1 vixerint homines. Sunt quem-
admodùm feiTum , aut fpina , qux plagam ad fa-
nitatem redire non permitcit. Sed concordia erir.
Qualis concordia ? Sicut duorum fortaflis luporum, ut
agnum devorent. Heu ubi funt nunc p robi, Sc fortes
Reipublicæ fbcii, qui pro bono publico contrà tyran-
nos corpus, Sc bona eorum exponerent ? Judas Macha-
bzeus, Mucius, Themiftocles, T rafibulus, Mathatias,
Sc alii : ubi funt, inquam, tales qui Regnum hoc à mife-
rabili oppreflione eruunt ? Eorum debet eflë via fa<5ti
quàm eum in fimum , aut damnum recidere permit-B habentium quod dicit Seneca, quod Non eft facrificium
tat. Quid dico , recidere permittat ? immo verb — —- *........................ J
perfequetur eum. Lege de ingratis capitulum in
5. Libro Valerii Maximi : inveuies quod Romani
•occiderunt, aut in exiliùm truferunt principaliores
eorum adjutores, quemadmodum fuerunt Romulus,
-Furius, Camillus, Scipio Africanus. major , Scipio
•minor, Corilianus, Scipio Nafica. Sic etiam fecit
Carthago Hannibalij Lacedemonii, Licurgo. N ihil
ergo eft de auxilio , autfavore communis boni.
Stultus eft qui confidit. Qui Communitati fervit , a
nemine pretium recipit -, Sc fi male egerit, quihbet
calumnias infert. Itaque mihi crede , Sc quiefce,
tempori fefeaccommodandum eft, tibi verum dico,
diflimulandum efle. Et eft confilium Prophetæ A-
mos. V. Ï 3 . In iUo tempore vir prudent tacebit, quia tent- q
pus malum eft. Et eftne tempus peffimum ? fic cer-
tè eft. Tacendum igitur tibi eft : qui de omnibus ta-
c e t , de Omnibus pacem habet. Sine pneterirej fine
unumquemque, id benè cônvenit. Sanet fe qui po-
teft. Crede quod Ptolomæus inquit : Sapiens eft, qui non
curat in cujus manu mundusßt. Noli magmos Principes
à quibus recepifti , Sc adhuc recipere potes in-
gentes favores, inimicos tuos conftituereabfque uti-
htate aliqua. Nam die quæcumque voles, fi centum
ex calibe linguis ufusfiieris, nihil egerisj verba quid
proficient, cum malorum cognitio tam grandium,
tam miferabilium, non ad compaffionem , Sc provi-
fionem ponendam movet ? Vivat Rex, vivat (utcon-
fuetum eft ) abfque reftri&ione flatus fu i, aut dimin
u tion Regalis fui dominii. Non eft alter melior Do-
minus. Qui funt fubditi, ut Dominum fuum corri-
gant, Scdifcipuli magiftrum ? Ipforum eft obedire
gratius Deo, quam .mors tyrannorum , quityrannipermifti
funt omnibus patriam liberare volenttbus. Sed quid poteft
elle in caula, quod nemo invenitur qui velit, aut au-
deatprofari veritatem. Miferahæcdiffimulatio omnibus
os occludit. Boni Prædicatores ubi funt, qui, ut
dicunt,loquantur abfque timoré,quicquid eveniat? Mala
regnantia, 5c peccata fiant fatis grandia, vel enormia,
tam deteftabilia, tam horribilia, Sc abominabilia, in
F id e, Sc bonis moribus, quod terra ea fuftentare non
deberet, fed prorsus deglutire. Pares etiam Franciæ,
hoc e ft , qui R égi afîiftunt Principes certi, qui 8c di-
ci poflent Patres Franciæ, 8c finit duodecim, deberent
açcufâre , Sc per ignem 8c gladium fine mifèricordia
ea *exterminare.
Ad furiofam hanc Seditionis vocem , ego quafi
exanimis faciem defleélebam , rabiem ejus in di-
cendo ampliùs ferre non valens : benè meam per-
cepit modeftiam. Tune extraxit è veftimento fùo
feripturæ magnam quantitatem libellorum diffamato-
riorum, partim per cognatam ejus Detraélionem edi-
torum, Sc malum os 5 partim per fufpicionem melan-
cholicam ; partim per vilem vulgifamam, quæom-
niaàcafuefïutit, Sc deblaterat, five verum f i t , ut
Virgilius, fivefiilfiimj nonnihil tarnen aderat verita-
tis. Hos libellos coram me explicando: vide, inquit,
materiam fufficientem ad loquendum, Sc proponen-
dum coram magno Regis Confilio, fecundùm quod
ordinatus es ad reformationem fàciendam. N e c ver-
bum quidem emifi ego , quia Diffimulationem perce-
pi, quæ ad refpondendum fefe præparabat : tune Seditio
alto clamore incoeptum profequebatur j nec erat
difficile perfpicere quin talia colloquia, verbera fèquantumeumque
fint dyfcoli, Sc inordinati Domini ; ^ querentur immixta. NecDiffimulatio ampliùs ver-
iecundùm fanebi Petri confilium. i.SPet.n. 18 . Sed die U bum emittereaufa eft. Nefcio quid egiffem , fi Difetiam
quo initio ifta inchoâbitur îefoimatio , 8c ad
quem finem deveniet ? Sic loquebatur Diffimulatio,
ut materiam difficilem oftenderet, 8c ab omnibus re-
linquendam. . v r , . c r .
Hæc ut videbatur ei, tanquam lobria, Sc lapiens aie-
bat • çum Seditio crudelis , quæ jam diù valdè impatienter
Diflimulationi fuerat adverfata,ejus interrupit
fermonem, earn reprehendendo, ficut dubiam, 8ccom-
rhuni bono contrariam, Sc tanquam pavidam , quæ
Regem, Sc Regnum perditum iri permitteret, iliaque
cadere, nemine contradicente , ad malam civi-
1cm mortem. Pofthàc Ira effervefeens, 8c multùm fucretio
fapiens, voluntate divina, miffa non fuiflet per
Regis filiam , feientiarum Matrem, Univerfitatem
Parifienfèm, ipfa ell fàmiliaris ejus arnica -, Difcretio
properavit, ut duo hæc monftrofa vitia, Diffimulationem,
Sc Seditionem, effugaret. Diffimulatio, Sc Seditio
vitia funt, 8c peccata, ad nihilque conducunt, quoniam
Diffimulatio in timiditatem labiturjSeditio autem in te-
meritatem. Difcretio tenet reèlum iter Rega le, non
declinando ad dextram Diffimulationis,autad finiftram
Seditionis, 8c invifa eft duabus aliis. Quia Diffimulatio
Difcretionem reputat jaSlabundam, 8c temerariam,
quando ipfa audet dicere veritatem, quantumeumque
ipfa
ta j Sermo coram Rege Franciæ: nommeUniverf.P anft 59 8
filà fit utilfs, fi ipfi Domino difpliceat. Seditio earn non redieris , inquit, bona ilia fem'tna ? Refpondit
fiftam, Sc timidam reputat, quando tacet fic quod
non corrodit, Sc devaftat fingula , fed parvipendit
Difcretio eorum odia , aut rumores, ad QuintiFabii
maxi mi exem plum , qui non ponebat rumores ante
fälutem. Sufficit Difcretionem Deum , confcien-
tiam Sc veritatem pro fe habere, 8c communi bo-
fio prodefte.1 / , , . . .
J>rocedam igitur, fi placet ulterius, lecundum m-
ftruftiones fa&äs, Sc ordinatas per fapientem Difcre-
tionera, ficuti credo -, ejiciantur Diffimulatio, Sc Seditio.
Et fi forfitan non quiverim fingula verba in-
ftru&ionis ipfius Dilcretionis bonas Magiftrx in propria
retinere, mex eft fragilitatis, Sc mex ignoran-
tix -, quia ingenium meum rude eft , Sc labilis memoria
, illud ( affirmo) ex malitia non fiet. Semper ad
Difcretionem refero omne meum propofitum , per
quodcumque verbum exponam , eft femper quod Vivat
Rex. V iv a t , inquam, vita non corporali modo
(ut diSlum eft) fed civili, 8cmyftica, qux manute-
netur, Sc confervatur per unitatem ipfius , ficut u-
rüus capitis cum fubditis fuis qui funt ficut corpus
diverfa habens membra, fecundum diverfos flatus,
Sc officia, qux funt in Regno. Proptereä R e x aliquis
perfona privata non eft, fed eft una poteftas publica, or-
djnata pro totius communitatis falute $ ficuti ab uno
Trajanus, quod Succeflor fuus illi miniftraret jufti-
tiam. Non, ait femina, tu mihi debes jufiitiam. Suc-
cejjortuusde feipfi fatis agere habebit, nec ab hoedebitote
abfohet, peto a t* quam mihi debes juftitiam. Cognovit
Imperator , quod verum diceret, defeendit de
equo, examinavit caufam , Sc confblatus eft mulie-
A r em q u o fadtum eft, utpublicam llatuamJudicium
hoc reprxfentantem habere meruerit , quam videns
fanStus Gregorius, ejus mifertus eft , 8c precibus
. fuis falyatus fuit. Et hoc probat noftra veritas, 8c
‘ etiam quod R e x , 8c Princeps quilibet jurat fe po-
pulum fiium defenfurum. Et fi Dominus non fide-
liter ipfos ut fubje&os traSlaverit, eum ipfi non uc
Dominum traSlabunt fecundum refponfum quod
deditDomitius cuidam Confuli: Si, inquit, me non
ut Senator cm habueris, nec ego te ut Conßilem habeo.
Secunda veritas 1
SI c u t corporali vifui nihil eftcrudelius, horribi-
lius, 8c evitabilius, quam corpus humanum, auc
naturam videre fefe diflipare , aut difeerpere per
morfus aut aliter: fic fimiliter vifui fpirituali rationis
non eft minor crudelitas j verum multo major videre
corporis myftici partes feparari, Sc unam alteram
capite defeendit, 8c dependet totius corporis vita: Sc ad B perfequi, ficut Dominum fubjèSlos fuos. Sicut per
hocRegesordinatifuerunt, 8c Principes inprincipio
per communem hominum confenfum , Sc eo modo
perfeveraredebent. Perfiitamus hîc paulifper ineo fi-
mili, Sc propter illam fimilitudinem, Sc ad fecurè con-
tinuandum di£la dicendis, quatuor fumemus verita-
tes veriflimas Sc certas. Famulatum hune fingularem
debet Régis filia ipfi Régi , 8c omnibus^ Dominis
pulchrius fervitium præftaré poflèt minime , quàm
eis conilanter Fidei veritatem, fanam doélrinam, 8c
bonos mores demonftrare contrà falfos informatores,
manifeftos, 8c occultos} Sc gratiæ D eo , vobis quo-
que Dominis meis, quoniam jam, 8c alias hæc liben-
ter audiftis.
Trima veritas.
SE c u n d üm quod per naturalem inftindlum omnia
membra in uno folo corpore fefe exponunt
pro capitis falute, pariformiter cfle debent in corpore
iecutio fit in hoc , quod unus altefi jus, Sc officium
aufertj quia natüraliter unumquodque juS fuum tuta-
tur , Sc fadum per violentiam repellit per fadum,
per violentiam. Vim v i repellere licet. Hie mani-
feftum eft hos errare qui dicunt Dominis omnia ad
ipfos fpedare, Sc quod omnia agere poflunt ad eorum
arbitrium, Sc voluntatem, omnia qux fubjedo-
rum funt, abfque ullo titulo , ad fe trahendo -, quid
hoc fibi vult? Violentia omnia poteft, Et quid fe-
quitur? Tale fequitur inconveniens , veluti fi caput
totUm fanguinem , medullam , 8c aliorum membros
rum fubftantiam, ad fe attrahere vellet. Quideffet?
Non dubium eft , quin eflet propria fua deftrudio.
Caput fine corpore permanere non poteft, corpus fine
luftentationeperit totum. Hieapparetulterius, quod
Clericus ille perperam, 8c perverse intelligeret tex-
tüm Biblix, qui contra veritatem vertere vellet vej^
ba feripta. Hoc erit jus Regis. Sec. 1 Reg. vm. 1 1.
quia verus fenfus literalis alibi e f t , Sc fpecialiter.
Deut. xyi ii. omnino his contrariusi Sc etiam omne
trariatur Jus divinum.
mvllico verorum fubditorum ad fuum Dominum. I . .
Sed alia ex parte, caput debet dirigere, Sc gubernare C bonum rationis naturahs judicium, cuinunquamcon-
membra alia, aliäs enim deftrudioeffeti caput nam- divinum,
que fine corpore perdurare non poteft. H x c veritas
Huic opponitur quod l.Regum fcribitur:fi Roboam,
qui Saüli fucceflit poft David,Sc Salomonem,omnia Jure
divino caperepotuiffet,quare decimamRegni fui partem
amififlèt, per h oc, quod ad confilium juvenum, Sc
adulatorum multiplicare volebat exadiones populi,
plus quàm Salomon? David etiam quare punitus fuif-
fet de hoc quod hereditatem Miphibofeth Sibx fuo
famulodivifit. Achas quare reprehenfus fuiffet, eo
quod vineam Nabaoth habere defiderabat. Reverà
ignoro undè talis error emanarit. Illud enim dice-
r e , effet homines veluti oves fubjicere, 8c Dominos
ut lupos rapaces fuper eos mittere , aut gallinarum
pullis milvos immittere. Omnia finaliter ad deftru-
dionem properarent. Sed ad aufei-endum hujus er-
roris fundamentum dicamus.
Primo : quod ad intelligendum fandam Scriptu-
Tanio efte'humilior atque ad fer- D ram non fufficit vocabulorum Grammaticalem, 8c
’ ’ ’x munere , quanto ft vulgarem fignificationem intelligere j verum etiam
requiritur ingens ftudium, Sc prolixa inftrudio, tam
in aliis feientiis Philofbphiæ, Sc Logicæ , quàm in
fandis Dodoribus, qui infpiratione divina , 8c per
comparationem unius ad aliud, fandam expofuere
..Scripturarum, qux puteus altus eft. Aliter enim feque-
retur quod Grammaticus quilibet, qui Latinam calle-
ret linguam, aut aliquis, qui Bibliam haberet in Galli-
P p 2 cum
eft contra horumerrorem, qui dicere nifi funt, Do-
minum in nullo fubjedis fuis teneri, aut obligari, quod
eft contra Jus divinum, Sc naturalem xquitatem, 8c
veram. dominii fidem. Quemadmodum fubditi fidem,
fubfidium, Sc fervitium eorum Superiori debent; fic
Superior fidem, protedionem, & defenfionem fuis
debet fubjedis -, bonitas una aliam requirit. Secundum
Dodores Luciferi peccatum in hoc fuit, quod
Voluit dominari omnibus aliis creaturis fine ullaobli-
gatioiie ad earum cuftodiam , feu fervitium , ficut
Deus: feire debebat contrarium, quiafervituseomajor
eft , quo dominatio major eft. Propter quid a-
lias fupremus Pallor Servum fervorum fe appellaret ?
Quanto enim plus gratix aliqua creatura recipit,
tanto , fecundum beatum Gregorium, plus ad^Dei
fervitium obligatur ~~ ^
viendum promptior q\- )t - .
obligatiorem refpicit in reddenda ratione. Ad hoc ac-
cedit, quod Trajanus Imperator fecit, eo fuper equo
exiftente , Sc ad bellum jam proper ante , cum femina
quxdam clamaret : O Imperator, tu dominaris,
& ego talem ftijfero dolorem, filtus meus innocens occifus
eft. Imperator fubflitit, 8c ait, poftquam rediifle;
a prxlio , fe illi juftitiam- miniftraturum. Et f i
Tomi IV. Tars. II.