«°3 L d I tore, quod Concepit dolorem & perpert;
vii i f . qi-as duo pertinent ad affebfcivam.
at em, Pf. non de poflibili quin femper ante pofitiönem fieri
Conceptiones affectivae nequeunt fieri fine praevia
cognitione feparata vel conjunbta. Separata Deus eft,
conjunbta verb ratio. Concurfus autem Dei generalis
non impedit libertatcm, immo caufat , fortificat
8c abtuat, quam vis non neceflitet, quia tolleret pri-
murri motum fuum.
Conceptiones affectiyze. pofiunt gigni 8c continua-
r ij fabta prafentatione objebti diligibilis per cogrii-
tivam 9 quamvis indiftinbte etiam vel contuse. Ob-
jebtalis 'autem prafentatio, five agat in voluntatem 8c
cum voluntate ad produbtionerh volitionis 8c nolitio-
nis , five non, utaliqui volunt quod corpus non
agit,in fpiritum : nihilominus nulla confurgit inde
neceffitas illibertans voluntatem. - ■
Conceptiones affebfcivze confequentes ad affebtum
primi eritis ferenum 8c purum, funt nobiliores, fin-
cera 8c delebtabiles. fupra humanum fenlum. Unde
beat; pradicaiirur mundo corde , 8c qui guftant
de duodecim frubtibus ligni vitae.
Conceptiones affebtivze tantb nobiliores funt& jo-
cundiores, quantp femagis imprimunt&conjungunt
primo enti, vice contraria ad conceptiones affebtivas
de ienfibilibus | quze funt impuriores fcetidiorefque;
quo funt intimiores cönjiinbtiorefque , ut tabtus 6c
guftus: proptereä joeundiflima funt 8c caftiflima di-
vini amoris cantica, qua; fuum refonant amplexum,
ofciilum & guftum, fed non infebtis corde.
Conceptiones aftecfcivas nobilitatem 8c Übeltätern
fufcipiunt in intrinfeca rationalis animse libertate ,
quse eff liberum arbitrium , id eff liberum de ratioemit
non poffit. ,
Conceptiones affebtivas vehementioreS funt 6c cf-
ficaciores, ceteris paribus , quarrt cognitive , imb
fine eis languidi funt conceptus cognitivi velut, inertes
6c mortui. Et ideb nobiliores dicidebferit, fieut
6c voluntas in hominis Regno principatur: propterfca
Le x 6c Prophetic dependent ex dilebtione feu cHari-
tate de corde puro, 6c confeientia bona 6c fide non
fibta.
O C T A V A & U L T IMA PAR TÎTIO
Appropriât a Conceptibus mentis, fecundùm
cogmtionem prafticam.
O nceptus hominis , ut hoirto e f t , dicitur pró»
^ prie de conceptu mentali CognitivojÜcèt adeffe-
btum extendatiir.
- Conceptus cognitivus fimplëX eft abtus entis , 6c
verbum ejus naturaliter repræferitans objebtum , 6c
nomine ejus deckrans ôbjebfcum ipfiim. Sic invëfti-
gavit Auguftinus per verbum feu éoncëptüm intelli-
gentiæ noftræ j vèrburri iri divirtà Trinitate : hoc verbum
non eft alicujus idioriiâtis } fed fimile apud om-
nes, nec in ipfo cadit æqüivocàtio qualifeunque.
Conceptus interiores in utero mentis naturaliter
fignificantes, non fuffeciflent pro ftatu naturæ defti-
tutæ ad confecutionem feriténtiarum Philôfophicâ-
rum, fi non fuiflënt inventa nomina ad placitum fi-
gnificantia, unde Grammatica, LogicâjRethéteiine
judicium tonfiftens ex tribus, qua; funt facultas, ß c ä fiirnpferunt initium \ pröceffit inde diftinbtio de
..... intentionibus prim is 8c fecuncïis in anima. Dicuntur
enim conceptus effe iritentiones , quafi intus tentio-
riës. Intentio fecuflda dicitilr quzë répntferitat conceptus,
ut genus 6c fpe'ciès 8c nomina conceptuum.
Gortceptus mentales ab ëxordio habiti funt, non
per folarn objebtoriim apprehenfiönem naturalem;
fed etiam fiipernaturalem irtfufioném, ëx quibus po-
tuerunt fofmari varii conceptus cóinplexi interius
6c hinc exteriiis nomina ad piiicituni fignificantia in-
ftitui, propter civilem inter homines communicatio-
iieirt in amóré Fundatam.
Conceptus verb taliuirt rióminum funt naturales,
nec reprasientaht ad piacitüm , nifi per difcurfum,
ratio 6c voluntas. Unde patet quod abtus voluntatis
duplicem contingentiam fortiuntur, dum effebtus naturaliter
prodeuntes habeant nifi tantum unam, ref-
pebtu pnmas caufie.
Conceptiones affebtivas rationales adeb funt liberal
ex vi fuas originis, quod fervili neceffitate nequeunt
ab anima procedere, quamvis aliqute neceflarib For-
mentur , ut primse complacentia; confequenteS
primas apprehenfiones qua; non habent laudeni
6c vituperiu n , ficut nec formalem arbitrii libertatcm.
Conceptiones affebtivas rationales 6c intellebtuales,
ut rationales .funt 6c intellebtuales differunt in nobilitäte
6c libertate à brutalibus, quae ferviles funt, im- Cffuaiilv^s imperceptibilem j quia dum percipitur vox
petus confequentes objebtales. Non .fic illse proce-
dunt; fed a libertate voluntatis , non qualicUnqué^
fed arbitrii voluntate, quas poteft agere 6c non age-
r e , aut in fufpenfo fe tenere poll pr^fentationèm object
i , quamvis haec conditio non fit de libertate Voluntatis
fimpliciter ; fed ex imperfebtione confurgit
in abtibus fuis, qui poflunt efle 6c non efle. Prop-
terea libertas arbitrii, non ponitur in Deo ab intra ,
fed bene ad extra. Fit autem fufpenfio , vel negati-
vè nihil volendo: vél pofitivè fe ad alia divertendo,
vel, fecundum aliquos, per abtum experimentalem medium
inter veile 6c nolle.
Conceptiones affebtivas duos habent finus vel ven-
triculos in utero rationalis anima;, qui nominantut
a Philofophis 6c Theologis concupifcibilis , 6c iraf-
cibilis, unde gignuntur 6c prodeunt omnes anim«
pafliones, circa quas funt virtutes fubtemperantia6c
extra, mémirtit intellebtiisâdquid fignificàndumfue-
rit impófita, de quo cöncepfum novum formavit.
Confirmât hoc vefbum tëxtüs Génefis de Adam qui
vocavit res àddubtas rtôtninibus fuis.
Conceptus mëtaphyfiëàîës præcëfîerunt, via natu-
ralis cognitionisvelacquifîtionis, conceptus grammaticales
vel logicales, licèt è cônyèrfo fit via difcipli-
hæ feu corrtmunîs dedübïioilis. Eft autem proceffiis
rtaturalis acqtiifitioiiis iri primis irivëntoribus , quia
primo , per fenfus acceperunt accidentia cum fub-
jebtis fecum involutis. Secundo , abftraxerunt quid-
ditates rerum ab hîc 6c nuric, 6c dénudarunt ab ac-
cidentibus fubftantias. T er tio , iiripofuerunt apudïç-
metipfos verba mentalià, qüæ quidditates hujufmo-
di reprcefèntareht. Et ità fuit in eis Logica quædam
mentalis, priusquàm vöCalis aut feripta, immo 6c
Grammaticapriùs ita compofita eft, quæ miniis affortitudine
eonftitutæ, dum pér prudentiæ direbtio-^picit res quàm Logica , quia fundat fe 6c fiios monem
fiant conformes rebtæ rationi, quæ régula efta-
gibilium humàriofutrt.
Conceptiones affebtivæ poflunt circa rem eandem
diverfifreari, 6c ciré à divérfas uniri, virtute animæ
rationalis, ficut in cognitiva fic in affëbtiva, nec in
iftis eft mendaeium. Determinatio aütem voluntatis
ad primum velle non fit nifi à feipfa per forrriale il-
lud velle, ficut determinatio divinæ voluntatis ad extra
refpicit determinatiôriem in affebtu ; proptereà fi
. futurus fit effebtus, dicitur determinate quod erit, fed
dos fignificaridi in conceptibus qui funt primæ in-
tentionës vel fecundæ , corifèqüënter ars imitata eft
naturam in vocibus 6c feripturis, immô 6cnutibus6c
fignis fenfîbiiibus ad placitum inftitutis.
Concipiens aliter rem quàm fit non propter hoc
decipitur , cum intellebtus fit virtus abltrabtiva po-
tens unita divifim conciperé, 6c divifa conjunbtim >'
matèrialia quoque immaterialiter, 6c fingularia uni-
verfàliter.
Concipiens quôd res fit aliter quàm fit,dicipitur dùm
ababftrahit,
divid.it,autcomponitfuafibi:ione,finecorref- fimilitudine , propter modos fîgnifîcandi alios ôc
pondentia inre. Super qua deceptione recurfus ha- alios.
bendus eft ad primam Philofophiam qua; Meta-
phyfica nominatur.
Concipiens rem penitüs eandem diverfisconcepti»
bus, non fynonimis , Fallitur, fi non fundeturhujuf-
modi diftinbtio fuper diftinbtione perfbnali relativa,
qualis eft in diuinis, 6c non altera in creaturis, qua;
cognofcitur ex hoe velut a pofteriori , quód Deus
poteft hujufmodi res feparare 6c fèparatas conferva-
r e , ut duos homines aut duas qualitates, aut generaliter
omne accidens, a fubjebto. Et ita nort oportet
ponere in relationibus aut refpebtibus diftinbtio-
nes effentiales a fuis fundamentis, ficut necuniverfa-
lia realia diftinbta a fingularibus ; fed fufficit quöd
per negationem intellebtus, tales ralationes, refpebtus
oC univerfalitates confurgant ex rebus intrinfecis, ne
ponatur pluralitas fine neceffitate, aut proceflus in infinitum
,. aut Divinas potential derogetur. Denique
fic diceretur nec quód punbta indivifibilia , nee in-
flantia funt in corpore vel tempore, prateromnem
operationem intellebtus.
Concipiens diftinbtionem in divinis vel in creaturis
minorem ex parte rei quam fit diftinbtio perfbna-
rum divinarum, fallitur, five dicatur diftinbtio for-
malis five relativa , five modalis , nifi tantummodó
rationis : qu£e diftinbtio qualiter fiat 6c fignificetur]
ex modis fupponendi 6c connotandi in conceptibus
vel terminis, fciri debet aLogico vel Grammatico, qui
a Metaphyfico trahunt fcientiam; quia nomen ben«
6c propriè nequit imponi rebus , eflêntiis earum in-
cognitis. Qualuperrelatior erit fei-mo in opufeulo De
modis fgnificandi.
Conceptiones diftinbtionis feptuplicis quam aliqui
fe trahere dicunt ex Scotiftis, referri poffimt ad tres
duntaxat modos juxta Orchamiftas, quorum unus fb-
lus reperitur in divinis ,'quae eft relationis realis; alius
fblóm reperitur in creaturis, quas eft eflèntialisdi ver-
fitatis j tertius eft modus diftinbtionis rationis quam
fabricat intellebtus tam circa Deum, quam circa crea-
turas, modis innumeris. Nominantur hi feptemmo»
di , primus rationis ; fecundys ex parte rei ; tertius
formalis ; quartus realis ; quintus effentialis j (
iextus fc totis fubjebtivè; feptimus fetotis objebtivè.
Conceptus diverfbrum modorum diccndi per fe 6c
per accidens, 6c per fe primo 6c per fe fecundó, 6c
per fe de fecundiun quod ipfum, id eft convertibiliter,
fundatur fuper diftinbtione rerum eflentialiter diftin-
btarum in creatui'is, 6c relative in divinis, ut ifta non
eft per fe primo convertibiliter, Eflentia eft Pater ge-
nerans, nc enim omne quod effet eflentia effet Pater.
Et inde confurgit qubd hasc eflentia non poteft
effe medium in fyllogifmo expofitorio in divinis, quia
non refolvituradicideomni, id eft per fe primo convertibiliter,
quod oportet in medio fyllogifmi expo-
fitorii 6c in aliis fimiliter. Cognofcitur autem diftinbtio
rationis , quse Formalis dici poteft , 6c confurgit
ex parte r e i , quando 6c ubi ratio definitiva vel
defcriptiva unius termini non eft ratio alterius, vele
contra. Unde confurgit qubd pradicata conrradibto-
ria verificantur de terminis vel conceptibus illis,im-l
mb 6c congruitas tollitur 6c variatur. Dicimus enim
qubd materia appetit formam ; 6c cum materizeap-
petitus non fit nifi materia , nihilominus in?on-
gruè diceretur qubd matena materiat formam.
N e c dicimus qubd intellebtus vult 6c voluntas in-
tclligit 9 & ita de effe 6c eflentia , de albedine 6c
Concipidns res naturales modo dobtrinali, poteft
duabus viis quafi contrariis incedere, 6c ordinem frien-
tiis dare. Una via eft ex parte rerum cognofcibilium
ä priori: altera via eft ex parte cognofcentium ä pofteriori,
qualis tradita eft per Philolophos in omnibus
a feientiis , a Grammatica ufque Metaphyficam per
A fcientias intermedias, ficut docet ordo pulcherrimus
feientiarum: non autem fola voluntate vel a cafu pro-
grediens, fed in rerum natura fundatus , ut in De
modisßgnificandi habet tradi.
Conceptus intellebtuales rationaliter 6c fufficienter
aPhilofoho numerati funt, dumdivifit eos infapien-
tiam 6c iritellebtum, 6C in fcientiam 6c pruderitiam,
6c in artem; quorum conceptuum ratio 6c diftinbtio
alibi fatis apertè tradita eft. Similiter de fubjebtis 6c
ob jebtis omnium feientiarum fingillatim, 6c quemad-
modum impreflum gcrunt veftigium beatiffima; T r initatis
, quze cunbtis eft caufa eflendi, ratio intelligen-
d i, 6c ordo vivendi.
^ Conceptus habiti de feientiis vel abtibus fubalter-
nis faciliter inveniuntur erronci, fi contenti non fue-
rint terminis fuze inquifitionis, aut nifi tranfeant aut
fe refblvant ad conceptus feientias fiibaltcrnantis: pra-
cipuè ad Metaphyficam fpectac feire an abftrabtiones
» quas facit materia fint ita in re ad extra vel in folo
conceptu. N e c adMedicum fpebtat fi anima fenfi-
tiva diftinguatur ab intellebtiva, nec ad Aftrologum
ut talis eft, fi motus eft res diftinbta a mobili, 8c fi
fint veraciter epicicli vel intelligentie ä ccelo di-
ftinbfce,6c ita de fimilibus feientiis fuo modo. Utrum
verb Metaphyfica contentetur in fuisexplicationibus
Grammatica 6c L o g ica, vel fi latiüs accipit ens fub
diverfis analogiis, non eft noftrum inter Foi*maliftas
6cTerminiftas tantam componere litem , qux pro-
febtb fzepe procedit ex zequivocatione quid nominis,
quae nonpatiturinquavis difputatione fieri pofle con-
cordiam. Eflet igitur utraque via fcholafticis cognof-
cenda.
Conceptus fpeculativi faciliter tranfeunt in affini-
tatem prabticorum, 6c è contra, ficut verum6c bo-
; num in ente convertuntur : immo nulla eft feientia
vel fapientia quin ad dilebtionem Dei debeat ordinari
ubi fua flat perfebtio, libertas 6c nobilitas,: fecus in
amore fenfibilium vel eorum fabtione.
Concipiens quicquid eft feibile naturaliter per in-
tellebtum, vel adeptum , vel aflimilatum, feu divinum,
juxta modum traditionis Platonicorum, Peri-
pateticorum , non ob hoc dicendus effet verè felix,
immo fe fundat in principiis erroneis de intellebtu hu-
mano 6c intelligentiis ; unde confinxerunt idolola-
t ra 6c daemonicolae theletas 6c theorgiam pro purifi-
cationibus animarum, ad conformitatem intelligen-
tiarum 6c tandem Dei. Sed defeceruntrfcrutantcs
ferutinio, 6c mentita eft iniquitas fibi.
Concipiens anima divinum verbum hieperFidem
Spem 6c Charitatem , dicenda eft felix initiative 6c
virtualiter. Adifpifcitur beatitudinem confumma-
tam per partum verbi in gloria fi perfeveraverit uß
'que in nnem. De quo partu Theologizantes magna
dicunt , qua; nec oculus vidit , nec auris audivit,
nec in cor hominis afcendit qua; praparavit Deus
diligentibus fe. i Cor.n.p. Ipfi foli gloria in «ternura
6c ultra. Amen.
* F i N i $.
Tm i ir .T a r s iT. Eee i J0 AN