quiem habere deberent optatam. Ft. quid ultra?
Senes nobiles magnos reditus habentes ab his perfol-
vi non poflunt, quoniam egeni. funt nimium ; 'Ubi
nihil eft, Rex jus fuum amittit. Ecclefiaftici quoque id
optimè fentiunt. Pauperes mendicantes præ fameut
rabidi c lam an tq u ia eis nihil adminiftratur. Id.vi-
detur in quocunque ftatu ad oculum. Per prædi-
f ta , Regalia ædificia, ScReipublicæ, caftra, pont
e s , munitiones , mplendinæ omnino deperduntur.
E t quantum ad fa&um præliorum, judicate per ea quæ
dièta funt, quod fideles fubditi magis gravantur ar-
migeris, quàm Regnum ab inimicis. Deus de fua gratia
breviter remedium.ponat,vobis Nobiliffimis 8c Excel-:
lentiffimis Principibus mediantibus , ut R e x vivat
vita civili,. Sc politica. Vivat Rex.
* D E
I N S I D 1 A T O R E
R A P A C E ,
Et ftio conatu, contra
REGIS V 1TAM C IV 1LEM.
DE c l a r e m u s in fequentibus perfidum ra-
pacis infidiatoris conatum j id enim valdèex-
pediens eft. Quis enim eum permittat,cum
fatiget , fubvertat, Sc expellat pulcherrimam illam
tertiam virtutem Juftitiam, pulchriorem , Sc mira-
biliorem, fecundùm di&um Ariftotelis v. Ethicorum,
quàm fit diurnus Lucifer. Et fine qua, dicit Augustus'
IV. De civitateDei. Régna non funt ntfilatrocinia. Ad
hoc applicari poffet de Diomede latronemarino, five
pirata, hiftoria , quem interrogavit Alexander,
quare fpoliaret eos qui mare navigarent? Refpondit
libéré* fed tu quare totum fpolias mundum ? Ideo
dicor pyrata , quia folùm parvam habeo naviculam 5
Sc tu qui -habes magnos fpoliandi circuitus, Imperator
diceris. Earn confiderationem habuir bona ilia mu-
lier, quæ ait, magnoslatroneshos eflequi parvosad
fufpendium ducerent. Hie fumitur pun&um reforma-
tionis Juftitiæ in hoc Regno. Quoniam fic dicit. Sapiens
: Regnum de gente in gentem transferor propter in-
juftitias. Eccli. x.,8. Nullum eft malum , quin
quandoqiie appareat. Capiemus igitur quatuor contra
rapacem infidiatorem pro Juftitia confiderationes.
P R O J U S T I T I A .
Confideratio Frima.
Si c u t nec debet Juftitia, nec poteft vendi* fic
Officiales,aut OfficiariiJuftitiæ, pretio, argento
aut rogatiorium violcntia inftitui non debent *
fed per probitatem, Sc fufficientiam. Quomodoven-
deret Juftitiam ille qui adeo care emit earn? Ipfam
mihi. crédité vendet, Sc cavebit ne quicquam perdat.
Nulla eft cautela , nec malitia quin earn inveniat,
priufquàm perderet. Jurapolitiæ.applicabit, Sejudi-
cabit nunc hac , nunc iliac , Sc lancis, vel ftateræ
ponderofius auferet Jus. Non poffet die uno , non
menfe recitari afflidtio injufta quæ propter illam cau-
fiim pauperibus accidit hominibus perdietarumamif-
fiones, per defe&us inventos, per emendas, per Procurators
, Advocatos, Promotores, per violentam
fatellitum extorfionem. O qualis anirparum cafus ,
Sc qualis ilia curatio ! Intrabunt domum, nec quicquam
erit quin iterurn atqueifertim fubvertatur bis,
aut t.er.in die, quoadufque cum adverfario compofi-
tio fa£ta fit quod contra Dei ordinationem eft in
antiqua Lege, qui nolebat hominem prôximi ftii domum
intrare .ut acciperet vadia Sc videret ejus pau-
periem , fed ad oftium expeétare deberet. Accidit >
inluper nonnunquam, expenfas principale ipfiim ex-
cedere. Sed an excufandi fint (hi qui tales inftituunt
perfidos Officiarios, avaros, Sc ignares ? Gerte non.
Deus in Lege fua f Sc antiqui boni Domini völuerunt
benè aliter Juftitiam obfervari. R e x Cambifes Præ-
pofitum hàbuit malejudicantem, quem excoriari præ-
c e p it ,, Sc pellem ejus Juftitiæ fedi affigi, Sc filium
ejus in ea federe, ut memorial» haberet ne falfam exer-
çeret Juftitiam. Contra tales loquitur Sapiens, Sap. 6.
Cum efietis mmiftri regni illius\ nec. reSlc judicafiis, nec
A cufiodtftis Legem juftitia., neque fecundum voluntatem Dei
am bu laß is • horrende, & cito apparebit vobis. EtEzech.
xxxiv. Sc alibi pluries.
Confideratio Secunda.
U emadmo dùm mifericordia fieri debet hu-
milibus fubditis; fic pariformiter juftitiaéontrà
perverfos exerceri debet, ne per eos boni onerentur;
Sc devaftentur. Hoc eft verbum Virgilii in Ro-
manorum laudem :
Parcére fubjeftis, & debellare fuperbos. Æneid .<5.
Dicébat Cato Rempublicam benè le habere
non polfe, nifi inter bonos, Sc malos diferimen
fuerit. Inimici familiäres plus nocent, quàm ex-
tranei, & ideo potiiis funt extirpandi. Nunquid ha-
^ bemus de pluribus Principibus,qui, ut Legeseorum
contra malefaétores defenderent, • Juftitiam in feip-
fos, Sc eorum filios exercuerunt. Carmides Legem in-
ftituerat, ne quis Forum cumgladio adiret. Longo'
poll tempore cum Foris veniret, gladio fuccindtus e-
r a t , Sc abfque advertentia Forum intravit. L e x e-
jus illi oftenfafuit. Tenebo, inquit, earn, Sc mox fe-
fe occidit. Zeleucus filiumhabebatunicum, cuiob
démérita oculi erant eruendi j liberum tarnen eum a-
lii dicere volebant. Pater autem judicavit quod iple
filius unum oculum eflet perditurus, Sc Pater pro fi-
lio alterum. Archiepifcopus quidam Angliæ veftitus
erat ad Mifiam celebrandam , cum fibi fubditi fui
tunc narraretur maleficium j à Mifla celebranda ex-
peStavit, donee juftitiam exercuiflet : Debeo, inquit,
juftitiam Deo, & prius earn perfolvam. Comes quidam
erat in le&o mortis , Sc audivit filium fuum quam-
dam violafle filiam , quem 8c vocavit, Sc occidit.
Presbyter cum eflet San&um recepturus SaCramen-
C tum , illi confcientiam formabat. Refpondit Comes
non le filium occidifle , fed fuum maleficium Sc L e gem
Juftitiæ obfervafle. Audivi de quodam Comité
, qui etfi perverfæ eflèt vitæ, acriter tarnen fub-
ditorum puniebat deliSta. Et cum ab eo quæreretur,'
quare in aliis puniret quod ipfemet faceret. Sufficit,
inquit, mihi ut damner pro meis malts, abfque hoc quod
pro alterius malts paru er fim damnandus. Qui malefà-.
Stores à malis non prohibet, eftne culpabilis in his
quæ perpétrant malis ? I ta , ita.
Poftulabatur à quodam Rege Franciæ venia pro
homine quodam, qui alium occiderat. D ed i, inquit,
veniam eidem prius in fimili cafu, proptereà cafum ilium
ulteriorem veniam non mereri. Qia re, ait fatuus-
quidam affiftens? Verèparcendum eft illi, quia homi-
cidium hoc poftremum tu fecifti. Vade fatue , inquit
R e x , nefeis quid dicis. Quomodo ego eum oc-
cidiffem? Dicam tibi refpondit fatuus : Domine, fi
D d e priori, inquit, maleficio juftitiam fecifles , modo
hoc non commififlet homicidium. Fuit fapiens fàtui
dictum, etiam fi ipfe unus è feptem fuiflet fapienti-
bus. E t diStum hoc noftra probat confideratio.
Con-
Confideratio Tertia.
S T A T U INJURIOSO,
JU s t I t I æ Officiarii multiplicandi non funt, nec
fæpenumero mutandi. Cùm Officiarii multiplican-
tur, unufquifque fuam aufert portionem , in penfio- ç n n P H TM A T H
ne, in donis, in exaétionibus , ut fuum ducat lia- A L I a U U E U JN A I U
tum. Qiiid prodeft ,• Regem centum habere Came-
rarios, St totidem cameræ famulos, 8c fine numero
Secretarios, Sc fic de aliis Officiariis ? Eft honorifi-
cum, dicit quifpiam ? Verum eft, fed honor ifte fem-
per emitur à Rege. Audiviftis-ne de bona matrona,
quæ Aurelianenfes vidit ftudentes,quæ quæfivit quid-
nam fàcerent ? Refponfum fuit illi, eqs ftudiisope-
ram dare, ut eflentjudices, Advocati,8c Procurato-
res. Heu, dicebat ilia, folùm eft unus in patria noftra
Procurator , Sc ferme tota patria deftrudta eft :
quid fiet de tarn ingenti caterva ? Hoc eft quantum
ad Juftitiæ Officiarios, quantum ad hoc quod eft eqs
facilè mutari. Ad id conducit quod récitât Ari-
lloteles . in Rhetoricis , de homine variis undique
plagis cruciato , 8c propter lânguinem omnino
C O N T R A
V I T AM R E GI S C I V I L EM.
SE d expediens eft j 'quod quarta , Sc ultima vir-
tus germana foror aliarum trium non violetur,
nec dejiciatur. Qu^eft iltavirtus? Temperän-
tia. Secundüm nomenfuum ipfaeftad moderandum,
Scfervandum omnia in femetipla, nequidnimisj Ihne
menfura omne irreguläre eft, totum in confufionem
cadit. Contra hanc virtutem totum fuum nifum exer-
cet quartus fpoliator Status injuriofus. Vers fpoliator
eft ipfe, quoniam nihil ei/üfficit, mon plus quam lu-
po prorsus famelico, nihil eum replet. Eft nifi qusemülcis
coopertum -, quidam mifertus eft ejus , 8c B dam maris fine termino profunditas. Eft abyllüs fine
mufeas omnes ab eo fugaVit. Qui conqueftus ait:
Novas venturas mufeas prorsus famelicas , qua, plus
prioribus fugerent , & eum gravarent multo aliis fortius.
Acerbus eft mufeæ macræ morfus. Verum
eft Imperatorem quemdam Officiarios fuos (ut eis
uteretur veluti purgamine aut fpongia ) nutriviffe : ipfe
enim ab eis auferebat omne quod collegerant, eos in-
carcerando, aut aliter affligendo.
Confideratio Quarta.
HO n o r e t u r fuprema Juftitiæ Curia taliter, ut
ejus Sententiæ. Sc Arefta fine violatione ferven-
finelittore. Eft Eriftomus fabulofus, quifatiari
non poterat. Eft viti.um unum in figura odiofum,nimis
extraneum, nimis monftrofum , quia ex una parte
omnia dat j omnia fine menfura, régula, autanimad-
verfione expendit , leu exponit , ut lâtisfaciat hi-
rudinibus famelicis, quæ eum omnino évacuant, die
Sc no£te rodunt, abfque h oc, ut quietem fumere pof
fit : alia ex parte omnia per eum auferuntur , arri-
piuntur fine pietate, fine compaflîone extorquentur,
quantumeumque alii pauperie premantur. Semper
oportet, ut rapina fit nutrix prodigalitatis : Qu i fua
confumunt Scc. Hîc verificatur Joëlis Prophetia in
quatuor fuis circulis. Reftduum eruca comedit locufta,
refiduum locufta- comedit bruchus , reftduum brucht comedit
rubigo. Joël. t . 4. Recitant Poëtæ de Palyphel
tur , aliter- omnis eorum juftitia fleéleretur , treme- . . . . . .
ret , 8ccadereti alioquin principalis vitæ civilis ipfius C nio gigante, qui viros Sc mulieres vivos devorabat,
Regis cuftodia deperiret. Nihil eft quod magis Do- quem Ulyflès excæcavit. De Bufiride tyranno'', qui
homines equis fuis dabat manducandos , quem Herfine,
J
minium fervet Regale in fuo vigore, qualecunque per-
fonale R e x habeat impedimentum, quàm Juftitiæ con-
fervatio , Rege five præfente, five abfente. E t fi
fiant defenfiones Regni , potuiflet inftitui una ta-
lis certa L e x , ut eitô occun*eretur inimicis vitæ civilis
Regis, quæ femper eflèt permanfura, in quocunque
ftatu vita Regis corporalis eflèt, 8c vellet Deus.
Utinam hoc benè fuiflèt præmeditatum, ponderatum,
Sc ordinatum î Sed eft nimis arduum : nihilominùs
tarnen ipfa civilis vita meliùs plerumque fervaretur in
manibus publicis populi, fecundùm quod notât Ari-
ftoteles , quàm in manu Domini -, confideratis ma-
ximis importunitatibüs , Sc ardentibus eorum qui
petunt cautelis , Sc Domini liberalitate, qui nihil
novit ablcondere , nefeit adverfari fuis , St cùm ad
rem deventùm fuerit , nihil invenitur. Velit Deus,
ut faltem Juftitia, abfque hoc ut infringatur, confer-
vètur nec pro magno , nec pro parvo j aliter enim
verificaretur Anacarfis Philofophi diètum, quod Caucules
occidit. DeLichaonte, qui homines diis fuis
facrificabat, Jupiter ilium in lupum mutavit. Status
injuriofus facitne heu taies, autpejores crudelitates?
Nunquid vivit fanguine carnis pauperum ? cùm eos.
ad aûguftiis plenam perducit mortem , per injuriam
vim fuam exercendo : fît in cibis, fit in equis, fit in
canibus, fitinfumptuofis ædificiisyfitinpompofa,ra-
bida, Sc furenda familia, fine numéro, fineordine,
fine menfura ; in vanitate umbrâ eleemofynæ , aut
Religionis coopertâ. Eft mirabiliter dura fententia,
fed vera eft Sapientis locutio : Qui facit eleemojynam
de fubftantia pauperis, ficut qui occidit filium coram pâtre.
Eccli. xxxiv. 14. O Domini mei, quid erit igitur
de his qui diffipai^ fubftantiara , non unius , aut
duorummodô, fed centum, immo mille, immôpro-
feèbo centum miliium in malis operibus, fpurcis, Sc.
vilibus propter eorum injuriam. Nefcio quid di-
cam, aflero quod non eft domus adeo .firma, caftrum
fie Sc AreftaJudiciorum comparantur aranearum te- rNtam fundatum, civitas tam opulenta , regnurn
lis, quée tenent parvas mufeas, magnas vero evola- U tam ftabile, potens Sc honorabile, quin vaftetur,de-
re permittunt. Benè fe habebit vita civilis R egis, cidat, Sc perdatur, cum haecmonftrofa beftiaStatus
fi Prudentia fit in Confiliariis, Fortitudo in militi- injuriofiis inhabitet ibi , Sc manet. Exemplum in.
bus, Juftitia injudicibus, qu^ benè ferventur , Sc Grjecis, in Romanis, Scmulto plus quam vellem,in
manuteneantur contra adulatorem mendacem , de- ftatu Papte, Sc Curix iute ab Annisquadraginta^aut
leéfcationem volUptuofam, 5c infidiatorem rapacem. quinquagmta. Commune Proverbium fapientiifimc
diètum eft : Qui plus expendit quam acquirit, fine con-
quifttione mortem acquirit. Confîderate hîc , confi-
derate, lupplico, quanta fubleventur pro Regni de-
fenfione in fubfidiis, in exa&ionibus, confuetudini-
bus, Sc aliis fubventionibus, veluti fi inimici per totum
Regnum expanfi, Sc difperfi effent, ut contra
ipfum præliarentur 3 nec omnia hæc fufficiant, ut
communi Statui fatisfiat, 8c communes expenfæ ali-
Tomi IV. Tars. II, Q .q 2. quorurq