foannis Gerfonn 700
6 9 9 dimus, turn neceflitatem , turn utilitatem fcientix
Canonicx.
Cetcmm quid ultra fccutum eft ? UtabEvange-
lica Lege fecerneretur: ft quidem neque brevis ho*
minuhi setas , neque limitata ingeniorum caparitas
fufKcere vifa eft , neque return conditio patiebatur
ut idem homo perfe&us fimul haberetur TheologuS
meditans in Leg e divina die ac nodte ,6ctotfe Tra-
ditionis plene cognofcendis totum daret. H * c eft
(nift fallor) ratio, hx c origo Legem Evangelicam
bilitas,- Recipit alia qu« flint tantummodo de Jure
pofitivo, vel humano, ,ut Statuta qu«dam Provin-
cialia, vel Synodialia, Judicialia quoque, 6ccerimo-
nialia aliqua, 6c ea qua: taxationes pccnarum, vel pr«-
miorum refpiciunt. Primum Jus derivaturä Deo tanquam
immediate ab Epifcopo animarum noftrarum.
Secundum Jus infpiratum eit ab eo tanquam a Pafto-
re noftro* cujus lumen fignatum ell fuper nos oves
pafcu« fuse. Tertium fluit ab eodem tanquam nunc
Epifcopo, nunc Pallorc nollro3 tarnen mediante, 6c inà
Ganonica, &' Theologiæ Facultatem ab ilia Deere- * terveniente-Humana voluntate; cönfenfu, vel auélörita-
■ :---- ’te. Hæc autem ideö præmiférimiis ut triplexiiide confideratio
moralis , ec falubris inferaturi Pro intelle-
ólu Juris divini comprehenfi in D ed etaliBus, & D e-
cretis, neceffaria eft converfio retrorsùm ad Deum
fontale principium , 6c ad fuum Evangelic« Lcgis
ïevelatæ vefligium. Pro intelligentia Juris Naturalis
ibidem pofiti requiritur converiio retrorsiim ad naturale
ferutinium, 6c ad divinum naturalis Legis inditm
vefligium. Pro intelligentia Juris humani pofitiviu-
tilis ell converfio deorsùm ad conditionis human«
multiplicis flatum varium, ubi relucetaliquod remotum
valdè, 6c imperfedlum vefligium. Et ad hoc ut
epikeya, vel æquitas confervetur, convertamus ocu-
los mentis per has tres confiderationes , 6c videbi-
mus.
Primo , quod pro intelle£lu 6cc. ut priiis. Pertorum
fecernendi : veruntamen utraque ell vox
Chrifli Pafloris , 6c Epifcopi animarum noftra-
rum , quamvis ilia immediate , ilia mediation 5
hæc velut Sara uxor libera , hæc tanquam Agar in
obfequium 6c prolem concéda -, hæc ad contera-
plationem ilia ad actionem magis accommoda.
Proptereà hæc Rachel fermofæ, ilia Liæ lippæ , 6c
foecundæ magis comparatur ; utraque mihilominùs
lande disna , quia per utramque fît converfio ad
Pallorem, 6c Epifcopum animarum noflrarum : qua
in re propofîtum erat dilatare , 6c amplificare laudes
veftras multis y 6c præclaris , atque falubribus
efïe&ibus quos affert ilia vox Legis Canonic«,
per quam converßo fit ad Pallorem, 6c Epifcopum
animarum noflrarum. Voluimus præfertim terræ
frudlus magis in apertum deducere , quos nominatiöne
fola detexi, qui funt fpiritualis vivificatio, Bfpicua eil ex terminis prima confideratio , quo-
■ — it. ----- 1-----— niam tales Canönes funt aut cönclufibnes pure
Theologies: , aut Articuli principales , quos pro
principiis Theologia pr«fupponens , ex his confe-
quenter alia , 6c alia deducere confuevit. Propte-
reä qui gloriatur fe partem illam perfecte cognofce-
re 3 ut fe Theologum glörietur confequens ell I nifi
forte quis dixerit quod ad talium cognitionem fuffi-
cit textualis eorum qu« traduntur in hüjufmodi De-
cretalibus, 6cDecretis, memoria.
Sed quis nefeiat, quod fimiliter rurales plurimi pr«-
cipuos in Symbolo 6c maximos Fidei noftr« percepe-
runt Articulos; eos autem quis vel Theologos nomi-
naverit, vel Canoniftas? Subindededucimus, quod
dubiis emergentibus circa partem hanc Juris divini
in corpore Canonum repofitam, 6c immixtam; fina-
lis , 6c certa decifio fpeflat ad originale principium,
unde h«c fumpta cognovimus, hoc e i l, ad Theointellectualis
illuftratiö , virtualis corroborate 3
nee deefient originalia San&orum pofita fuper nu-
merum in ipfa eadem Decretorum doólrina res iflas
loquentium 3 fuppeterent infuper teftimonia operum
vellrorum, 6c itudiorum , ô viri Patres, ac Fratres
Licentiandi venerabiles, per quæ probati, 6c in his
omnibus manifelti facti eflis.
Sed patimini, precor, ut fuppreffis interim laudi-
bus veflris (quæ per fe fatis patent , 6c illullres
funt ) quædam pro elucidatione præmiflorum , pro
obloquentium confufione , pro juniorum quorumdam
inflitutione proponantur: patimini, ut in dq-
ólrinam commendationem convertamus, invefli-
gantes naturam hu jus feientiæ , poftquam originem
docuimus; modos infuper quibusper earn fieri debet
converfio ad Tajlorem & Epifcopum animarum veflrarum.
Diflinguamus , notantes in primis ex Scripturaum
divinarum ferie, tribus modis aliquid converti. Clogicam difciplinam, ad qtiam debet retrorsiim fieri
Nam eft converfio retrorsùm, converfio introrsum
6c converfio deorsùm. Vis audire converfionem
retrorsùm : Quid eß tibi mare , quodfugißi , Pf.
cx 1 1 1 . f . Hæc eft fursùm ad originale principium,
6c fontalé , ficut Maria Magdalena converfa retrorsùm
agnovit Jefum. Accipe converfionem introrsum,
ibi : Loquetur pacem tn plebem fuam, & fuper
Sanftos fuos, & in eos qui convert untur ad cor, Pf. LXXXIV.
p. hoc eft^ introrsùm. Demùm converfio deorsùm
docetur ad naturale ferutinium : Tfifi converfi
fueritis & efßciamini ficut parvuli 6cc. Matt. xvui.
Ecce converfionem in balfum, 6c deorsùm ad humi-
le de fe judicium.
Mirarabitur fortafle aliquis quid fibi velit , quid
proficit ifta de converfione diftinélio. Multùm per
omnem modum, etfi fuperaddita fueritaliadiflinclio
proportionalis, quia vel ignorata, vel negleéla, to-
tam confufionis feientiam Canonicam tturbaconverfio
5 alioquin cafuale effet vel impoffibile na-
turaliter, ut inoffenfo pede fequerentur veftigia Pa-
floris, 6c Epifcopi Clirilti, 6c liberaretur anima à morte
turn erroris, cùm deliéti. Non abfquere dixitipfa
de fe Sapientia, quod per eam Lcgum conditores jufta de-
cernunt. Prov. vm. i f .
Quod fi quis dederit aliquos ex Canoniftis, quales
inveniri pofle non negamus, qui partem hanc Jurium
divinorum deducere ex principiis fuis propriis, decla-
rare infuper, atque defendere cognoverint, eos non
tàm Canoniftas in hac parte quàmTheologos cenfebi-
mus appellandos. Difticile tarnen eft (quemadmodùm
tetigimus, etfi non impoffibile ) ut unicum hominis
ingenium ad tot intendatô ad tot fùfficiat. Nam ubi in-
tender is ingenium fibi valet, ait Julius Cæfar, apud Salu-
ftium. Proptereà dum ad particulars adlus nominum
6c traditiones pofitivas, leves ad concipiendum fed
. adretinendum, 6c pradlicandum nruuonis errore îcienuam v_.anoiiicaiii ituiua- aareimenuum,ce pnieueuuuum udiifmficcnileess,, mmeemmoorriiaa
:fle eft. 'E ft autem hæc communis diftinótio, alicujustotacum intelligentia fe dederit, teflaturAlquod
dodlrina Canonica tres in fe Juris fpbeies ag-
gregatas compleclitur , Jus divinum, Jus naturale,
Jus pofiti vum. Recipit itaque ipfa corporis luimag-
nitudo ficut mare magnum , 6c fpatiolüm, plurima
proprie de Jure Di vino, 6c Evangelico, ut funt Articuli
Fidei, 6c Sacramentorum traditio, 6c originalia
quaedam Do£lorum fäcram Scripturam exponen-
tium. Recipit alia qu«e funt proprie de Jure natu-
rali, ut Prsecepta pure moralia , 6c traditiones Phi-
lolbphorum movalium in folo rationis didlamine ftabertus
Magnus cum experientia, quod vix poflmodum
fiifficit idem homo retrorsùm converti ad principia
prima , 6c uuiverfalia, alta, 6c abftraóla, perfpi-
caciter, lucide, 6c tenuiterintuendum. Quippegrof-
fefeit quodammodo ingenium, dum fola grolfa 6c pal-
pabilia fludio continuo confiderare fueverit. Docent
hoc illi qui tempus in Grammaticalibus rudimentis,*
ôc fimilibus diù contrivcrunt -, eos enim rariffimè poflmodùm
vidimus ad liberales artes idoneps. A t quaverfa
vice, fubtilratur plurimùm, 6c habilitatur animus j
dùm
jo r Coll at 10 pro Nicentiandis in Deere tis. 702
dùm ad principe primafubtilia, pyra, 6c abftrada pri- vehementer. Ad quod eft narratio Valerii de Scipiomitùs
femetipfum fedulo converterit. Hinc f it , ut ftu-
diofifeientiæ fuperioris longeclariùs, 6cacutius(etfi
non promptiùs)traditiones inferiorum feientiarum fub-
alternatarum examinare, difeutere, cognofeere, in-
terpretari, 6c refolvere valeant, fi ad illas fuam de-
derint confiderationein , 6c non aliundè depravatum
habuerint judicium, quàm illi qui taies fubalterna-
tas feientias primo didicerint, itâ ut faciljiis fit ( exem-
•ratia) ex Theologo puro fieri Canoniftam perne
Nafica dicentis , quod Dum Conful Legis ordinem
fequitur, id agit ut cum fuis legibus Romanum corruat Imperium.
Hinc præclarè dictum eft fub hac fentèn-
tia, quod Leges fequi, non e fi l+egis verba, fed Legifia-
tor is intentionem imitari.
E x his omnibus lucide deducitur id quod præmi-
fimus, quod ad perfedtam Ganonicæ feientiæ cognitionem
triplex exigitur converfio : Converfio retrorsùm
ad Deum , Converfio introrsùm ad cor fuum,
F
JL.r.....
ftudiofus eviidat.
quam in Theologum probatum Canonum A converfio deorsum ad proximum, 6c flatum ejus varium.
Hoc autem fub aliis terminis vulgarioribuseft
dicere, quod oportet in Deere tis 6cDecretalibusdi-
flindle videre quid in eis eft de Jure pure divino,
quid de Jure pure naturali, quid de Jure pofitivo,
vel humano. lftis fiquidem ignoratis confufionis fequi
errorem neceffe e f t, dum non fepäratur pretio-
fum a v ili, indifpenfabile ab difpenfabili, incommu-
tabile a commutabili, obligans lex ä non obligante,
neceflarium ä non neceflario, 6c ita de fimilibus, ex
quibus oritur deceptio, quemadmodum fi non fepara-
retur plumbum ab argento, vel aurichalcum ab aurö.
Concludimus deinceps , quod Theologiam a Ca-
nonibus excludere, nihil aliud eft quam fuos fibi o-
culos evellere. Similiter Canones veile definiere j
eft corpus proprium Ecclefiafticas politiae deformi-
ter habituare. Querere pra:terea , qualis feientia
N ec ifta dicuntur(teftis eft veritas ) ut honorabili
Canonum- feientia: ( quam laudandam fufeepimus, ficut
vere laudabftis eft) detrahamus, leorsumfithaec
a nobis ftultitia. Ad quid ergo ? U t feiat unufquif*
que menfuram fute vocationis, 6c donationis Chrifli.
Nempe quis honor eft , qua: laus, quae gloria , fi
quis vel fe , vel profeflionem fuam ultra conceffos
limites extenderit, 6c extendendo confundere prse-
fumpferit: Nam.in falfitate qualis laus eft? Q u ifalso
pradicantur, inquit Boetius, neccffe efi utpropnis lau-
dibus erubefcant. •
Erat autem confideratione digniflimum inve-ftigare
qtialiter anima per converfionem retrorsum ad Leges
aeternas fit fortior , atque utilior •, cum e contra
proveniat, dum deorsum convertitur. Hinc du2z
portiones rationis aflignantur, fuperior fcilicet, quae
_____ ___ ____ ^ ____ ^ ^ plus expediat Eqclefiafticas politias , vel Evangelica
ocatur vir, 6c inferibr,inferibr , qu^quae femina nuncupatur.nuncupatur
B vel C a n o n ic a e f t querere, quod in corpore mem-
Quiedam didlaveram hie feitu digna qiias profern
decreveram ■, fednolui, propter eos qui prave intel-
ligiint, qui non libenter audiunt quia non laudantur,
6c perverfius referunt, 6c peftime calumniantur, omnia
ea finiftras interpretationis dente lacerantes, 6c converfi
pedibus concultantes. Sed de fe-viderint tales, 6c
qualitcr de fraternae charitatis debito, 6c finceroveri-
tatiszelo reddituri funt coram tremendo Judice Deo
rationem 5 nos intereä ftupam ignibus apponere no-
luimus.' .
Pro' intelligentia Juris naturalis commemorati in
Decretalibus, 6c Decretis, exigitur converfio introrsum
ad co r , hoc e f t, ad naturale ferutinium, 6cad
brum ad dire£lionem fuam plus exponitur j vel ocu-
lus, vel aliquod aliorum.
Denique fequitur , quod in terminatione pmsfen-
tis fchifmatis tam perplexi, tamque difficilis , ficut
6c in aliis arduis, ubi traditiones human« nequaquam'
fufficiunt, neceflaria eft pr«cipue converfio retrorsum
ad Jus divinum, quod eft Jurium omnium originale
, 6c fontale principium , forma , regula, . 6c
exemplum. Fiat h«c anim« converfio ad Jcfum
tunc videbitur, 6c tandem agnofeetur Jefus Pallor $
6c Epifcopus animarum noftrarum , ficut ä Magdalena
cognitus eft, dum converfa retrorsum a it : Rab-
boni. Joan. xx. 16.
Materia poftulabat, 6c forfan h«c ingeniofitas quovum,
divinum naturalis Legis indite vefligium. Hoc natur . _ . _
rale ferutinium, hanc ad cor converfionem appellamus q rumdam expeclabat , ut defenbere tentaremus quid
Confiderationem dittaminis naturalis, & Legis feripu in , Jus pure divinum, quid pure naturale , quid pofiti-
cordibus nofir is. Sic aperte loquitur Apollolus dicens,
quod Q u i legem non habent- , intellige feriptam, ipfifibi
funtLex.Kom. 11. i^Docuerunt hoc Arilloteles,6c alii
Philofophi morales, qui folo du£tu ratiocinationis naturalis
virtutes docere,vitiadeteftaripotuerunt. Porro
fuper hac Canonum portione, in ordine ad moralem
Philofophiam, fimiliter dicere fas eft, ficut in priori
confideratione partem Canonum ad Theologiam com-
paravimus. Addito quod L e x hsec naturalis plurimum
obliterataeft,6cobfufcata propter peccatum,itautad
perfedliorem ejus le£luram lucem divine Legis radiate
, 6c ad earn oculum rationis convertcre debeamus.
Pro intelligentia Juris humani pofitiviutilis eft converiio
deorsum, ad conditionis human« multiplicita-
tem, ftatumque varium. Epikeyam,quam Latine «qui-
tatem, Juris interpretatricem nominare poflumus commendat
vel humanum quatenus infpici per converfionem
hanc triplicem lucidiu's poflet cujuflibet conditio.
Hoc itaque difficillimum eft qu«fitu , hoe in?
ventu faluberrimum- Hoc enim eft velut triplex cla-
vis aurea ad referationem omnium in Juribus conten-
torum. Sed neque locus, neque pnefens a£tus, neque
defiderata brevitash«c patiturj rem potius ad lcho-
lafticum examen referre congruit, quemadmodum
pridem in ledlionibus paucis elucidate deferibendo ten-
tavi : quod qualiter implevefim , aliorum fit judicium.
Erat infuper qu«fitu digniflimum, quando fit anima
prudentior, vel net converfionem retrorsiim, vel
introrsum, vel deorsum. Dicit enim Veritas, quod Filii
bujusficuli ( qui utique deorsum convertuntur) prudent
tiores funt film lucis in generalione fua. Luc.XVi.8. Sed
hanc iterum rationem, qua fuper fpeculatione, pr«mitvariari,
haecconuderatio, 6c hoc in illis, 6c circa ilia ,^ ^ . . .^ ^ . . . . . ,^ . - 1 - * . . .r -----— > r-— **N“-
qu« folo Jure pofitivo vel humano fubfiftunt, qualia L timus, 6c terminum dictis ftatuenteS dicimus, quod
6c mutari, pro varietate, 6c qualitate tempo-
rum , locorum, perfonarum necefle eft , non ita de
Jure vel divino vel naturali, quorum utrumque immu-
tabili veritate fubfiftit. Hoc moralis Cato fic ait:
Ipfa etiam Leges cupiunt ut Jure regantur,
Alioquin Juxta Terentianum verbum , fummumjus
fumma efi malitia. E t propter traditiones hominum
irritum fit Mandatum divin« Charitatis. Hanc Epi-
keyam pofuit Ariftoteles in Ethicis Legum omnium di-
reflricem, quam abjicientes , 6c foli cortici literal!
penitiis adh«rentes, non folum non proficiunt Rei-
public« ex Legibus fuis, vel Canonibus, fed obfunt
quia triplex eft converfio ifta, retrorsùm $ introrsùm,
6c deorsùm , præfupponitur à vobis haberi , O L icentiandi
venerabiles» Quoniam præterèàj docuimus
jam ab initio hos èfie converfbs ad Hafiorem, & Epifcopum
animarum vefirarum : fatis hoc fuerit nunc prb
collatione veftra fumpta êx generalibus locis atque
principiis. Supplicamus tandem, ut convertat ad fe
magis, 6c magis omôes in commune Paflor 6c Epifr
copus animai'um vefirarum j hîc per gratiam, 6c virtutes
, ut beat« focietatis amplexu conjungamur ei-
dem in gloria, cujus nos efïiciet participes qui eft Deus
benedictus in fecula; Amen.
A L IA