Donatus moralizatus. 840
8 3 9
vel atieillam, vel filiam, vel alterius officium , dignitatem,
pricbendam, & hujufmodi defideras. Non
enim nocere debes proximo tuo,fed prodefle;prop-
terea proximo charitatem impende , id eft feptem
opera mifericordiai, ei fubveniendo in fame, m i,nu-
ditate & frigiditate, infirmitate, carcere& tvibitla-
Participio quot accidunt?
Sex, feilicet genus,cafus,tempus, fignifieatio: nutne-
liis ôc figura.
Cujus generis eft homo participium ?
Communis, triumque. Ab Adam 6c Eva generati
fumus qui duoTrinicati attribuuntur id eft D eo,, qui
eft trinus in perfonis. Sed Adam immediate ficut ait
Lucas. Enoch fuit filius Sem, ôc Sem.fuit filius Adæ,
ôc Adam fuit filius Dei. Eva verb mediatè , quia de
cofta Adæ faéta erat.
. Cujiis cafus ?
A Peccati inobedientiæ. Eecequid fortius fëcundùm
hos. A peccatoribus proeeffimus 6c peecatores fumus,
hæc funt geneta 6c cafus. Hite duo fumit participium
à nomine.
Cujus temporis ?
Præfentis : quia in pr&fenti tempöre pcenitentia
agenda e ft, ôclaborandum eft pro futur o præmio.
Cujus fignificationis ?
Primo , a&ivæ: feilicet fâciehdo bonà opera.
Secundo, paffivæ: patienteriiifferendo mala.
T ertib , neutralis : feilicet eoërcendô proprias vir-
tutes 6c cogitatiôhes.
Quarto , deponentalis .- feilicet abjrciendo omnià
vitia mortalia.
Quinto, communis : feilicet cuftodiehdö Præccpta
Dei ôc ordinationes fanétæ Ecclefiæ j hæc duo, feilicet
tempora 6c fignificationes fumit hoc participium
in verbo, Vide ergo qüales elfe fceündùfti Deum de-
beamus. .
Cujüs numèri ?
Pluralis : Videlicet ut in hàc Eeclèfià militante poffi-
Sequitur de Adverbio.
r '* U i d cft adverbium ?
V ^ Q u o d verbo additur,6c fignificatum ejus perficit.
Si ergo verbum eft cognitio Præcepti divini, ut jam di-
â:um eft,adverbium eft exhibitio operis. Sed adhucalio
modo quàm jam fupra diéfcum eft, ut patebit inferius.
Adverbio quot accidunt ? .
Tria : feilicet comparatio, fignifieatio 6c figura,
id eft habitudo, fimilitudo 6c diliinôtio.
Declaremus jam ifta tria.
Qui Præcepta Dei vult perficere, debet etiam fer-
vare habitudinem, id eft modum in faéto fuoj ut fi
eleemofynam vult facere, debet confiderare, quan-
d o , ubi, quibus, qualiter, quid, quantum 6cordinate.
Hæc funt adverbia loci, qualitatis 6c ordinis.
Significatio. Vides duos pauperes,unum inluto ja-
centem, alterum oftiatim mendicantem : da elee-
mofynam primo, ôc alterumdimittas fiambobusnort
vales. Si visorare, ora primo quod de Jure orare debes,
6c Horas Canonieas, fivovifti, priùs perfolve *
poftea lege 6c ora. Si non vovifti, lege primo Tater
nofter, quod Deus inftituit legendum, 6c pofteà quod
tibi placet legere poteris. Sis vis jejunare: primo ferva
jejunia ab Ecclefia ordinata , 6c fi plus facere ve- B mus computsiri cum juftis, 6c in Ecclefiâ triumphante
lis, pofteà facere poteris. Sic ergo in omnibus attén- êumAngélis.
de circumfpedionem, ut adverbium débité ponas jux-
tafuum verbum. Si enim in vefpertino tempore tara-
diù commeflationi, potationi feu alteri ineptæ vo-
luptati jnfiftas, quod præ nimio fopore de manè forge-
re nequeas ad Miflam audiendufn, vel ad aliquod aliud
bonum opus exércendum , fie mutando noétem iô
diem 6c è contra, fine dubionon ponis adverbium rité
juxta fuum verbum.
Comparatio iftius advérbii fie eft facienda. Divi-
tes plus poflunt quàm pauperes; ideo largius 6c liben-
tiùs eleemofynam dent,quantùinditiores.fint. Sic in
illis comparatio facienda eft: qui feientia pollent vel po-
Güjus figura* ?
Primo fimpliciS : ut non difionemus à Fide*hîc rtialè
vivendo, ôt non dividamui* à lalvandis fupérhiS 'm judi-
eàrido.
“ Secundo côrhpofitæ : üt dividafhur hîc ab illis qui
inferius damriànai èrtmt jôtideo hóe' participium ta pit
düó, feilicet riüiïiei’üm 6c figurain, à nofiiine 6c
verbo.
DifcurratnUS jàin di&a. Nam planlim ëft quod à
peccatoribus delcendimus 6c generati fumus, 6c quoti-
die peccando cadimüs. Qyæeit pulchritudo noftra feu
puritas, qua D eo placeamus tanquam fponfa viro fuo ?
teftate vel dignitate, vel quilibet fëcundùm id quod ç Quæ etiam fortitudo noftra, qua diabolicæ feggëftiopoteft
faciat, alii plus, alii minus. Alius poteft:dare
aurum, alius aquam frigidam , alius verbum con-
jblationis, alius fubventionem miniftrando , alius in
docendo , alius eft fortis 6c omnia jejunia fervare
poteft, alius infirmus 6c mifericordia indiget ut fibi
fiat difpenfatio, alius fic charitate ifervet quod paruifi
reputat quicquid patitur: a. alius- tarn infirmus quod
citb cadit- peceando 6c citb refurgit pcenitendo. Fi-
gura hujus adverbii fic eft : habenda fit diftin&i'o.
Suntaliqui fimplices, aliqui compofiti. Simplices funt
qui in. foiitudine manent feparati ab omni hominum
converfatione, ficut Antonius, Joannes Baptifta, Be-
nedi^LUS 6c multi quondam E remite fuerunt. Compofiti
funt in multiplici differentia. - Quidam enim lunt
pure faeculares, alii R eligiofi, alii Pr^dicatores-, 6c
quotquot fumus i -licet diverfi, tamen ad laudem Dei
omnes creati fumus ^ ficut diverfarum imaginum pini
refiftere poflimus, fi nec Garnis illecebris rèluébari
feiamus ? Charitas. Si etiam terra lumus 6c in terram re-
verti neceflë fit: quæ eft nobilitas, feu, celfitud,o noftra,
five poteftas,qua in nobifmetipfis vanè confidentes, ani-
marum noftrarum faluti provideamus ? E t fi breviseft
vita præfens 6çhora mortis incerta: quæ eft ifta fàtukas
cordis noftri, quâ tantum föllicitamür pro acquifitio-1
ne fallacium divitiavum, facultatum, dignitàtüiti 6c
hujufmodi, quæ omnia in momento à nobis recedunt 6c
nunquam redeunt ? Dicit eriim Job in ,perfona çujuf-
libet hominis. Comparatus fum Into, & ajjimtlatus ßtni
favilU & citieri, Job.xxx. Ip. quia quid aliud .fiimtis
quam pleni putredine vitiorum ficut lutünt : . cito enflammantes
6c provocantes alips ad iracundiam , Vel
eis damnum vel fcandalum inferentes, fieut lfgvillas :
citö vanitatibus infiftentes, 6c cito provoc,fttir!ad iram
feu accenfi ■ avaritia , ficut cinis qui Jevis^ \ficcus 6c
cturæ ornant thalamum. Hæc de adverbio dicta fuf- D parvus, 6c ab igné, confumptq ligno, dereliif us-: fic êc
leves fumus, ficci 6c vani ex dereétu humorum diyi-
næ gratiæ > parvi ex pufilanimitate ÔC ab ;igne fcpn-
cupifcentiarum carnahum confumpti. Sed taaïquam
peccatores ad cor redeamus 9 cônfidçrantes qiiod
participium eft ejufdem , fignificatipnis, çujus generis
eft verbum : ita etiam fimus conformes yplühta-,
ti Dei cum fimus fadti ad imaginem ejus,; quia ÿitu-
perio dignus eft , qui re£ta docet 6c malè vivit. Ita
6c nos multo fortiùs vituperandi fumus 'fi îfh'âgîne
Dei depiéti, fimiles ci dicimur ôc tamen per enormem
vitam
ffeiantv
a, pr«Ecipitun.' i'>. :
Sequitur de ‘Participa.
U I d eft participium ?
Refpondeo: quod eft coghitio hominis, fecun-
dum hatüràm ÔC fëcundùm Deiirn, videlicet ut;có-
gnbfcat quilibet homo quid fit per fe , 6c qualis elfe de-
beat fëcundùm Deum. /
841 Donatus moralizatus.
yitam ab eo diferepamus. Demus ergo honorem fi-
gulo noftro, voluntatem ejus perficiendo,
Sequitur de ConjunÏÏione.
QU 1 d eft conjunétio ? ^
^ Refpondeo: quod eft futurijudicii eonfidera-
tio vel cognitio.
Conjunétioni quot accidunt?
Tria : feilicet poteftas, figura ôc ordo.
Cujus poteftatis ?
Divinæ : quia Deus faciet judicium 6C primo, co-
pulabit, id eft per Angelicam tubam omnes ad judicium
congregabit.
Secundo , üisjunget, id eft bonos à malis fegre-
gabit.
T e r t io , explebit, id cftnumeruih eleétorumper-
ficiet, 6c in civitatem illam quæ per Luciferi 6c focio-
rum ejus cafum rupta eft recuperabit. a
Quarto, caufabit, id eft accufabit reprobos, dicens :
Jte malcditti in ignem Aternam. Quia efurivi & non
dedifiis mihi manducare. Sitivi & non dedifiis fnibi
bibere. Nudus er am, & non cooperuifiis me. Et ècon-
verfo rationem juftam dabit pro eleétis ; dicens : Ve-
8 4 4
oculis cordis noftri illud hovribile quod Angelica tuba
clamabit : Surgite morcui, venite ad Judicium,
& quid tunc refpondebimus Judici jam præcogi-
temuS'.
Sequitur deVra^tyfitiont.
^ ^ U iD eft præpofitio.
. 1 j ci ri.. ■ ■ i t o — --------- fia w o LiAAit u t it tu u ic au r cq u
mtc beneatcu lu n s mis pcrcipitc regnum <}mivotns p<t- ß d e periculo ad fecuritatem , de tribplatione ad
rat UM eft ab origine mundi. Éfurivi, ßtivi }hofpës t
infirmus & nudus er ara, & cibaftis, potaftis , eollegtftis9
vifitaftis & cooperuifiis me. Matth, xxv.
Item funt quandoque fpecies hujus poteftatis.
Cujus figuræ?
Primo, fimplicis quoad imperfeétiores.
Secundo , compofitæ quoad perfectiores , quia
omnes ftabimus ante tribunal Chrifti, five fimplices,
ideft qui in bona fimplicitate vixerunt, fivè qui m
mala fimplicitate viventes feipfos perdiderunt, licèt
fortè aliis non nocuerunt.. Compofiti etiam, qui be-
nè vivendq, feilicet benè docendo fe 6c alios promo*,
verunt, five qui per malam vitam 6c malas inveftiga-
tiones 6c fe ôc alios corruperunt.
Cujus ordinis .<*
Primo præpofitivi.. Secundo fubjunéfcivi. Quia
primo falvandi judicabuntur. Secundo damnandi fub-
jungentur,fcut feriptum eft quod poft prudentes Virgines
venerunt fatuæ, 6c poft illos qui à dextris eruntve-
niet Judexaa finiftros. Ponderemus igicurdileétiflimi
hujusRegis poteftatem,ad cujus juflîonembmnes hujus
terræ habitatores, Reges ôc Principes, Duces &Comi-
tes cujufcunque dignitatis hîc reputantur, in illo extre-
_ Refpondeo : quod eft confideratio lætitiæ eleétorum
, quia ( ut jam diétùm eft ) illi præponuntur
damnandis.
Præpofitioni quot accidunt ?
Unum tantum, feilicet cafus. Non cafes peccati,
fed cafus humilitatis.Et ideo duplex erit ih'eis cafus.
Primus eft Accufativus quo accufàb,ûnt patriam
hujus fæculi totiusnequitiæ, ficut feriptum e f t : To-
tus mundus in maltgno poft tus eft , Joan.'v. ip. ÔC de
hoc humiliabunt fe coram Deo, gratias ei agendo qui .
a nequitia hujus fæculi puri crunt fervatj, quandiù hîq,
converfàti fuerunt.
Secundus cafus eft Ablativus , quo congratula-^
buntur illi de ilia hora qua ablati fuerunt ab hoc fæ-
culo nequam , 6c introduéti in illam fupernanl patriam
, 6c per hoc humiliabunt fe co/-am Deo , re-
gratiando ei quod eos traxit de labore ad requiem*
J J r' ~ ‘ ' Pa~
cem , de triftitia äd gaudium. Si ergo confiderare 6c
penläre velimus illius fupernx felicitatis quanta fint
gaudia > primo, recogitemus hujus fa:culi mala, 6c per
contrarium quanta fuperius fint bona. Et principa-
Jiter hie tria abundant, vitia, tribulationes 6c indi-
gentia. In illa autem fuperna civitateabundant, pax,
puritas, 6c fanétitas. Qui verb mente haec bene re-
volveret, ftatim perpendere pofiet quamfdix eft qui
.toto defiderio ad illa fuperna anhelaret, . & quam vi-
lis etiam qui folum ea qufe hujus fieculi funt, qu^-
rit. O quot vitiis carnalis homo putreféit, quot tri-
bulationibus quatitur; quot etiam fubventionibus e-
get Qui autem ccelcfti potitur gratia five gloria,
Dei majeftatem 6c bonitatem 6c gloriam incelfanter
contemplatur j quia ubi ea eft , fpiricus in nullq po-
teft impediri, omni pace gaudet, quia Regem pacifi-
cum fecum habet confbrtem totius g lo r ia , pacis 6c
concordix, 6c omni defiderio fatiatur, ficut ait Pro-
.pheta Satiab.omc.um apparuerit gloria tua. Pfi xvr.
i f f Confideramrabetiam quam jocundum eft in Aula
Regis .tempomgs exiftere, ubi Rex fedet coronatus 6c
indütus, vefte Regia, omni forma fpeciofus, 6c mul-
tis riiilitibus cireimdatus ei reverentiam dignam exmo
dæ cum vihbus perfonis æqualiter viles reputabun- .hibentibus. i a Aula etiam folget veftibus vanisacpVè-
tur : 6c qui hic jam magna palatia ædificant ,ibidèm Qtiofis, piâruris ornam. Ubi etiam omnra genera mu
fpeluncam parvam bene repenre vellent in qua à fa- f i c ^ a d e l f e n t fèrcula delicata 6c/fuperflaa. Vina
cie Domini fugientes tunc latere poffent. Si enim quoque ôc aliajpocula redolentia haberentur , quic-
juxta Scnpturas, juftus vixfalvabitur, 1 .Pet.iv. 18. quid.etiam.ad jociihditatem locorumvateret ibiap-
quis non timebit ? Si opera 6c cogitationes Deus pareçet. Poftremcyfi ibidem omnes fpeciofitate fom-
difeutietj quid faciemus, qui opera non habemlis ? Si ma 6c .pads concbrdiaôc immenfà betitia giiudefehti
in illa voce. Ego fum, Joan. xvm. f . oihnes qui ad expulfo omni perkulo,, timoré , cura vel molöftia
•capiendum eum vénérant tempore Paflîônis ad ter- Quid.quæfo hujufmodi .fok tid’fefiet defideraMftusJ
ram funt proftratii quid eritquando ille poteft face- max inné fi hoc- petpetuê pofiet .durare abfque fafti-
re tonitruum horribile, quafigladius bis acutus tona- dio fmê-. dubiofilla fopema coeleftis Curia inbit
6c fcindetjudicaturus omnes vivos 6c mortüos ? O coigipaijabilicer omni,Aula præfentis fæculi eft fpeeio-
quàm timbre poteft quifque;à iRege cemporali ■ voca- f m , ,ubi R e x pacificus, feilicet Chriftus j fedepeo-
tus ut rationem Judicii ponat cum eo, immo licet in ^ ronatüs .diàdemate quo corona vit eum Pater fous fpë-
nullo fe foiefecifle R égi fentiret > tamen adhuc fub eiofem-forma præ filiis.hominum addexteram foam;
rationc Judicii coram' eo trepidaret X quaritb magis er- ; ubi circunfiant,hovem Ordines Ange-lorum cum fom-
•go nos folhcitari oportet, qui certi fumtfs fommi Jü- ma.diligenga6c^Qverencia.,ac.mifltuaconcofdiaDeuirt
dicis præfentatiqne m ilio tremendo examme, ubi 6c ]a^ap&£r& dicerttes : Salus Deo noftro auiMet Taper
Angeîi contremifcunt : fed etiam Paulus, qui tamà \bwwm:&-agno.&yoc-vn. 10. Ibi ifta Aulaeft ftellis
pro Chrifto vicit certamina, qui etiam tant® ,virtu- çandentfbus oroàtàî omni pi«ffora clarioribus; ibiani*
tis erat quod cum libera confcientia dicebat : M i l mæ Sanétorum in pace 6c fecuritate maxime perpe-
mvhi confcius fum. i.CorViv.4. Quideft cfuodtamfol- tuaôcjoeunditate gràtulantur. Et quid prælùmo per
fa fecuritate nos ipfos firmaihus, qui in milledefebli-^ cqmparationem, tantam glo.riaotlupern® pao-iædenu-
bus comumus? Qa u ehim gkriamr rntmdum f t ton flarey: cum Soriptüra dicat, quod ibi font qua
■ bere cor ? Plov. xx . p. immô nullus fciie poteft an non vidit, nce attrin audivtt , neque m cor hominis aC-
pdio vel amore dignus fit. Eccle. ix. i . Habeamus ergo præ G g \
vendit
à -reparabit. a u b i oiilhcs «rcunftantes ei, reverentiam dij
utkibenc.