filia capax exifteret, non ideom Francorum Regno Hue le Defender. Phihppus autem le Bel frater di£fte
capax effet Ifabelis habuit Carolum Regem Francorum , qui ha-
Anglus. Cur tàm varie ?
Franchs. Quia hoc Regnum ab infidelibus cum in-
finito Chrifticolarum martyrio quxfitummirandis 8c
finguiaribus donis Sc prxiogativis divinitus donatis
eft in Fide Chrifti aedificatum, taliter quodmonftris
carent St hcerefibus, tefte Gregorio. Unde Clodo-
vgeo lilium angelitiis mi {Turn, cum Ampulla lacra bea-
to Remigio propinata, ut ilium 8c fuos in diSto libuit
très uxores Sc mortuus fine liberis ordinavit
quod Dominus Philippus de Valois confobrinus fuus
germanus, tutor effet malculi, fi fibi nafeeretur , fi
verb filia, commifit Judicio Parium, Sc quod elige-
rent Regem idoneiorem Sc expeditiorem , qui qui-
dem Carolus moritur anno Domini i g 18. Propter
quod di£bi Pares elegerunt diStum Dominum Philip-
pum, omilfis diéta llabele Sc ejus filio Odoardo, qui
îio fncceSbrra ilîius fan'aiffimo chrifmatis oleo inun- .fiquidem Philippus illico coronams & inimftus &
' ’ ~ " confecratus, Sc illico debellavit geret: & indé poft illam facrofanftarh Unétionem,pau- Sc devicit F landrentes,
Jominiisab Angelis Rexquicunque Francorum inim-
clüs, veftigia iliius approbations retinens, folo taclu
manuum infirmos ccrta infirmitate curat, tefte notorie-
tate. N ee hujus rei mulier capax cenfetur, cum a
Sacrorum miniftratione , immb interdum certo tempore
ab ingreffu Ecclelï® prohibita. Quare non
idem Geut in aliis Regnis, in quibus mulierem ere-
do capacem.
lAnglus. Immb Sc in Regnis fucceflerunt Sc fuc-
cedunt.
Francus. Non Francorum} Sc fi in aliis confuetu-
do admittit illas , ex confenfu totius populi., Francis
autem confuetudo Sc populi confenfus in asvum
contradixerunt. Quid plura ? Nonne Deus diftin-
Sc fimiliter mifit nuncios fuos di£to Angliæ Régi ad
requirendum quod veniret recognitum ab eo Du-
catum Aquitaniæ , qui fiquidem Odoardus venit ad
civitatem Ambianenfem in qua R e x afibciatus Regibus
Bohemiæ, Navarræ Sc Majoricarum ipfum ho-
noravit, Sc idem Odoardus recognovit diéto Regi
Franciæ Ducatum Aquitaniæ, Sc fecit Homagium in
propria perfona : verbo autem reperiretur teneri, promittens
quod fc informaret de modo Sc forma Sc inform
a i s faceret Sc litteras confici faceret juxta formam
ad quam teneri reperiretur : Sc ita R e x Angliæ recefc
fit contentiffimus, Sc illico reverfus congregavit Pro-
ceres Regni fui , in qua congregatione R e x Franciæ
pariter fuos mifit. Et licet fieret rumor in Anglia
dominia, Sc terram inhabitari fecit per diftin&io- B quod deberetur corona Odoardo tanquàm proximionem
linguarum in turri confufionis , cum omnes in
lingua uniformes per linguarum confufioncm Sc di-
vifionem mundum inhabitavit, Sc gentes difperfit ?
Quomodo vos barbari, quorum vocem non intelli-
Smu s, moribus, vita Sc lingua prorsùs differentes,
nobis Francis cupitis præefle ?
Angitis. Etiam Hercules cum hac diverfitate Hif-
panias quæfivit Sc habitavit. Nonne etiam Romani
univerfis linguis principaverunt ? Cur nonAnglici æ-
què Francis principal poflunt
r i , nihilominùs fuit conclufum per Proceres Magnates
Sc très Status Regni quod tenebatur facere homagium
diSto Régi Franciæ, quod Sc fecit per fuas li-
teras patentes, quas vidi in Chronica deferiptas datas
ad Elchem Anno Domini 1330. die 13. Mardi : quibus
cavetur modo Sc forma recognofcendi Ducatum
Aquitaniæ ut Par Franciæ, Sc ut Comes de Ponthieu Sc
Monftrolii, Sc ita promifit Sc juravit fefabturumper
fe Sc fiicceflores, Sc ita eft verum notorium Sc ma-
nifeftum : per quæ fatis juftitiam noftram Sc impie-
Francus. Quia indigni tam piæ, tam Chriftianiffi- tatem Sc iniquitatem veftram tyrannicam in libidine
dominandi, fi velis, lucide potes comprehendere.
Anglus. Miranda canis, fed precor quis ifta po-
nit?^
Fra n c tis. Multi hiftorici Sc chfonicarii ifta ponunt,
fed latiùs videtur Joannes Froyfardi vobis favensj
quia non Francus fed de Hannonia Scfervitordome-
fticus Anglicæ Reginæ, ut ipfe.idemprofitetur,nec
mæ nationi præefle, defende juftitiam allegatam Sc
non tyranniam, allega juftos Rege s , Sc non tyran-
nos.
Angitis. Reges Hifpaniæ Sc Navarræ, qui........profeSto
in lingua dominantur: DucemBritanniæ Sc R e gem
Hungariæ , qui duodecim linguas habet in
Regno differentes, Hungaros , Teutonicos, Scla- ------------------ -- - D— ?
vos , Tartaros , Philyftæos , Commannos , Fran- ifta tergiverfari poflunt.
cos, Sc alios pro nunc à memoria mealapfos. Anglus. Aliter fui per unum Prælatum magnum Sc
Francus. Hoc quia populus aflentit fubjici * quia dottiflimum informatus.
minor pars debet majori Sc digniori cedere, Sc R e - Francus. Si aliter : contra veritatem, falva fui pace,
o-em alienum fibi affumit: nos autem non fic j immo Anglus. Quomodo igitur tot Sc tanta bella indefevos
Anglici diélæ querelæ per te præmiflæ de filiæ cuta , Sc R e x nofter Regem Francorum fe nomi-
fiicceflione exprefsè renunciaftis , Sc regum Philip- navit ?
* " Francus. Non juftitia , fed iniquitate Sc inftante
diabolo.
Anglus. Quomodo, precor, exprime.
Francus. Scire debes quod in Franciæ Curia præ-
pollebat Dominus Robertus de Artoisfororius Regis,
pum approbaftis.
Anglu. Non credo.
I Erras in facto vel ignoras rei geftze no-
toriam. Unde pro tua veridica informatione feias
quod anno Domini izBy. _Dominus l^hilippus R e x
Francorum obiit, reliStis Philippo le Bel Sclfabele, qui fiquidem certa occafione provocavit Regiam in*
quæ fuit nupta regi AnglorumOdoardo, quiquidem dignationem , intantùm quod aufugit Hannoniam j
Odoardus ipfamReginam impie,præfumptionibus cu- propter quod R e x ejus uxorem Sc liberos detinuit
jufdam fui confiliarii Hue le Defender tra&avit, in Sc ducem Hannoniæ diffidavit fi ilium receptaret,
tantiim quod Franciam aufugere oportuit, Sc tandem p propter quod ivit Brabantiam , ubi illico duriflima
poll multa fuit compulfa redire invita j quæ præfidio/^guerra inchoata contra Ducem propter diStam rece-
Sc ope Domini Joannis de Hannonia cum. 400. No- ptationem, quæ ipfum Dominum Robertum impul-
bilibus retroccflit, Sc à cafu, Deo difponente , ap- fit ad fugiendum in Aneliam, ubi illico applicatus,
plicuit in portu de Prifto,ubi fuibcnevolè advenien- machinare ccepit cum nobilibuscontra Regem Fran-
tes,cum potentia ingenti obfedcrunt Regem virum ciæ: dicendo, quod vecordcs Sc pufilanimes eflent,
fuum , Sc diStum Huelem evifeeraverunt, Sc Re- fic Regnum dimittere Domino Philippo,cum fi vel-
gem cuftodierunt, filiumque nomine Odoardumco- lent illud vendicare poflent bono jure See. in tantùm
ronaverunt, quem filium Sc Regem rexerunt Comes quod in Solenni Fefto beati Georgii in quo nobili-
deQuem Sc de H. de Mortemar, inter quos Reéto- tas utriufque fexus convenit, in quo naturæ huma-
res infurrexit talis invidiæ inimicitia , quod finali- næ Sc pacis hoftisprotervusinimicusdiabolusnonab-
ter diétus Mortemar per Judicium Baronum mor- fuit j immo præfens,ilium diem gloriofum fibi Sc omni-
ti damnatus Sc evifeeratus, Sc ejus inteftina combu- nibusdiabolis fecit, quoniam juvenum utriufque fexus
fta, adhuc eo vivente , ficut fadurn fuerat de di£to opcrc Sc confilio,fan6tum paflagium Regis Francorum,,
cum trecentis armatorum milibus trabavit, guerram-
que conclufit inter nos Chriftianos, in qua creditur
centum quiriquaginta annorum fpacio , tam pefte,
ignis , fkmifque gladio Chriftianorum milliones in-
teremptos. Cujus diaboli ftimulante aftutia,una Do-
8 54
rens poft aliam dilationem conclufit quèd, nifi de man-
dato Imperatoris non diffidarent. Propter quod Mar>
chip Julienfis miflus ad ilium obtinuit Vicariatum Imperii
6c licentiam fabricandi monetam fub colore
quod Rex Franciæ occuparet ab imperio Caftrumde
mina per ipfufti Robertum infirufta , in Regis A n - . Crévecoeur inDioecefi CÎatperacenG.' Et interim ad
orum præfeütia m menfa fedéntis unâm propofuiEvenit teftasôc Rex Angliæ erat cum conjuge incaftn
allegpriam , feu figuram , concludens allegorice Sc
figurative magnam Regis Sc fuorum vecordiam, nifi
Franciæ Regnum vendicarent. Quo faóto finguli ty-
rones inftruéti per Dominum Robertum fua emifê-
runt vota Dominabas, quod nunquam defifterént, u-
fiüs qüod uno oculo non videret,alius capütiumnon
ferret See. donee, Franciæ Regnum, animo illud quæ-
îendi, intraflet.
Anglus. Quomodô tam repente fuit per noftros tanta
materia Sc tanti Regni conquæfta conclufa ?
Francus. Difigénte eodem diabolo pacis Sc naturæ
de Lonaur Adveniente autem termino, venerunt Anglici
yoo.Sc fagitarii. 10000. Sc nihilominiis oportuit
ipfum ufque ad menfem Novembris alios Dominos ex-
pedbare Sc interim mifemnt diffidationes R egi Fran-
ci^ per quendam Epifcopum de Incole ex parte R e gis
A n g lix , tanquafh Vicarii facri Imperii, quod tunc
etiam noluit Dux Brabantias; fed venturum fe promifit
quando obfediflet civitatem Cameraceniem,
quod Sc fecit. Sed rex Anglise fuit confultus dimittere
obfidionem Sc intrare R egnum, quod Sc fecit. Sed
Allied cum voluit intrare Regnum comes Haisnaudi Sc
inimico j quoniam dióbus R e x Philippus videns fe , 'comes d eN . . . . . ipfum quem extra Imperium dimi-
immo totum Orbem pacificum, nolens militiam otioß ferunt folum ut Vicario obedirent Sc fuerunt cum
torpere, fed illam pro Chrifti Fideaugendadifpone-
r e , ivit ad vifitandum Papam Urbanum quintum in A-
vinione Sc petendo Crucem pro eundo ultra mare : qua
obtentâ, reperiebantur trecenta milia armigeri ad Crucem
recipiendam difpofiti : quibus abfentibus, Anglici
veftri putarunt facilem Regni Franciæ invafionem.
Qiiæ cum ad aures didli Philippi Francorum Regis
pervenerunt, à tam pio Sc fandfco propofito, à tan to
bono à vobis, tam efferâ Sc damnatâ nequitiâ com-
pulfus, pro fui Regni defenfione, defticit, Sc ita guer-
ra contra Infidèles fiend a Sb pro veftra iniquitate con-
verfa contra Chriftianiflimos Francos pro tyrannia Sc
libidine dominandi cxercenda , unde ingemifeit populus
, jubilât hoftis, exultât infernus. Quæ v o x ,
quæ lingua tantaChriftianorum damna exprimerepo-
teft illis infelicifjimis die, loco Sc hora fabricatis.
Anglus. Qiomodo igitur, Rege Phili ppo reverfo de
Avinionc, Anglici noftri certificati quod erat infra
Regnum , tantum negotium attentarunt Sc tam difficile.
F ra n c u s . Inftigante diabolo 8c diébo Roberto ejus
miniftro, R e x Angliæ confulitducem Hannoniæ, qui
confultus multùm difliiafit iftam querelam Sc guer-
ram j fed nihilominùs magis favens majeftati quam
veritati Sc juftitiæ, dixit -, confulendo Ducem Bra-
bantiæ, Epifcopum Leodienfcm , Archiepifcopum
Colonienfem, Ducem Güeldrenfèm, Marchionem Ju-
lienfem Dominum Arnolphum de Baquehenfem, Sc
Dominum deFranquemont, qui fi quidem eflent hujus
opinionis, incipiendi guerram, attrahi poflent ad
diffidandum Regem Franciæ, eflent fufficientes ad in-
vadendum ciim 10000. armatis , cum tribus coro-
natis, ad quos omnes prædiétos mifli finit illico qua-
draginta milites in maxima pompa, quafi aururn- jac-
tantes pro gratia populi captanda per loca Sc patrias
quibus iter fuum fàciebant. E t iplbrum aliqui cum
uno oculo claufo dicebant fc venifle, non ante cum
Rege Franciæ, undè Rex Franciæ venit obviameum
regibus Bohemiæ , Scotiæ Sc Navarræ heben s. 600
Sc 8. bannerias 660. Pannones. 6. Duces. z6. C o mités.
400. milites Sc fexaginta tria millia pede-
ftres ufque ad locum de Buronte. R e x Angliæ pro-
pè per très leucas habebat Duces Brabantiæ, de Gucl-
dres, Marchiones de Juliers Sc Blannerbonc, Comi-
mitem de Monts , Dominos de Hannonia , Sc R o bertum
de Artois, Sc omnes Barones Sc milites Angliæ,
fed finaliter, traçante Ducifla Hannoniæ, recef-
ierunt fine bello.
Anglus. Hæc mihi non videntur verifimilia, quod
ut Vicarius Imperii ad tantam guerram injiciendam
procederet, cumfe nom inet Francorum Regem.
Francus. Salva pace, tunc fe non dicebat Francorum
C R egem j fed dicam cur Sc quomodô nomen Sc titu-
lum Regis Rex vefter ufurpavit. Scire debes quod
poll præmiflà, nifus e ft, medio di6fci Jacobi Harta-
velle attrahere Flandrenfès, qui omninô negaverunt
metu poenæ conventæ, Sc per Ecclefiam illis impofitæ,
ut fi minus grata Regi Franciæ unquamfacerent, poenæ
Excommunicationum Sc ducentorum millium
Florenorum fubjacerent. Sed confilio unius mali Ad-
vocati tergiverfatoris quafi Achitofelis fuit dictum,
quod fi recipcret tirulum Regis Franciæ Sc tanquam
Franciæ R e x illis præciperet, quod eflent liberi à
poena : cujus confilio fuit utrumque applaufum , licet
multis prudentibus videretur rationi diflonum re-
cipere titulum tantum fine aliis caufis Sc pofleflione.
Anglus. Quid inde proceflum?
Francus. Armata Francorum Scjanuenfium per mare
dcftruxit Anconæ, Sc Franci deftruxerunt terram
Domini Joannis de Hannonia , Sc ifti de Cameraco
Hannoniam difeurrerunt. Poftquam anno 40. iterùm
revertitur Anglorum R e x ad Franciam, qui repperit
in mari armatam Francorum cum qua dimicavit Scdu-
ravit confliSbus ab hora prima ufque ad nonam, Sc fiillo
vifuros, donee aliquod magnum feciflènt pro con- D naliter Angli prævalucrunt Sc tranfierunt Scvcnemnt
quefta Regni Franciæ. Qui fiquidem milites Sc nunclï
Regis Angliæ, à diftisDominis reportaverunt vôti-
vum refponfum. Et cum hoc tantum laboraverunt
quod habuerunt favorem taciturn Flandrenfem, medio
cujufdam Jacobi Hartavelle inter ipfos præpotentis.
Gomes autem Flandriæ amicus Francorum pofuit
garnifionem à Gangent, cüjus metu oportuit Anglicos
pompofos per Hollandiam remeare. Q110 audito per
Regem Angliæ mifit contra diétam garnifionem quin-
gentos armatos Sc 2000. archerios, qui poft multum
confli6bum,dirigentc diabolo,prævaluerunt. Ex qua Victoria
diCtus Hartavelle,refumptis viribus,illico lcripfif
Regi Angliæ quod poft taie principium veniret Sc præ-
valeret, prout Sc fecit Sc venit ad diCtum locüm Anvers,
ubi cum omnibus præmiflis convenit, St in tantum vo-
tum propalavit : qui poft unius menfis fpacium facere
voluerunt quod D ux Brabantiæ faceret, Sc ille differ
s IV. Tars. II.
ad Gand ubi reperit Reginam enixam, Sc illico ob-
fedit civitatem Tornacenfem. Et R e x Franciæ venit
ufque ad pontem de Cre fli, ubi multæ fcharmuchæ,
Sc Franci ftenuc fê habuerunt Sc potentiores, Sc Flan-
drenfes vecorditer aufugerunt, fed finaliter poft un-
decim feptimanas, traétante Ducifla Hannoniæ, fuc-
runt deputati quinque traCtatores, qui concluferunt
treugam ad annum unum , Scdebuerunt R eges mit-
tere quinque notabiles perfonas , Sc ex parte Papæ
duos Cardinales ad civitatem Attrabatenfem jSc quic-
quid per illos feu duas partes illorum eflet faCtum,
ratum maneret atque firmum , Sc interim uti pofli-
debat quifque, poflïderet. Sed finaliter in diéto Par-r
lamento nihil fuit conclufum culpâ Anglicorum par-
tinacium. Demùm Rex Anglus ordinavit Feftum in
die Georgii Sc ordinem de la f.artiere cum 40. militibus
&40. fcutiferisSc Regina præfente, cum 300.Domi-
H h h 2 na