improperabat Cardinalis Ambianenfis Ebredunenfi : 1" ..............
Si hune, inquit, demerfum in luto moneret aliquis
furgere, hoc ipfe non faceret fine L e g e , vel Cano-
ne ; diceret, erubefeimus fine Lege loqui, quanto
minus illud, vel illud operari. Adde quod traditioncs
iitæ temporalia pro fundamento jaciunt, magno plau-
,:i conclamantes fpiritualia fine temporalibus diu ei-
7 ° 8
lus ifte vel prædicando vel 'docendo , vel legendo,
deteftari ftatum omnem Hierarchicum Ecclefiæ, fub-
nervare poteftatem omnem, 6c Jurifdiétionem ab e-
jusPrælatisi Principes infuper , 6c potentes fæculi
animare, vel ad rapinam jam collatorum bonorum ,
vel à conferendis avertere j abominari denique cu-
ram omnem {eu follicitudinem temporalium, quia dum
le non pofliint ; c im ex adverib monuerit veritas: credunt dicere cum Apoftolo : H H M | m
Primitm quarite regristm D ti, & jtsfiitjam tjm, & b * A cctl»_tf, Philip. IU. 10. -véant “ “ “ » “ a “ »fi.jnetl-
H__adjicientur vobis. Matt.vi. 3 3.0 mores, ô tem- '
pora, fiirdefcunt homines ad tonitruum Ch iifti, 6c
audiunt lùfurros fimiles verbis Horatii.
O cives t cives t quxranda pecunia primum efi,
Virttts poji nummos.
Chriftus poftremo fuam Ecclefiam nonne perfe&a
Habilitate fundavit , Legem ftatuens Evangelicam ,
quæ fi àcTregimen Ecclefiæ fufficit (ut fufficit) quia Dei
perfectsfunt opera, Deut. xxxn.4. quid nifi confufionem
iiiper fluam, lires, difeordiam, tanta, tain que multiplie
r Jurium, Legum , 6c Canonum difeordantium
varietas operatur ? Quocirca delere miflionem ftu-
dioforum fuorum, linque Licentiam , fi litibus, fi
jurgiis, fi talibus volueris Ecclefiæ diferiminibus ob-
Patuit hoc nuper in Doétorc quodam Anglicano.
Patuit in Marfilio de Padua, 6c fimilibus Traétato-
ribus} immo obtre&atoribus fuper Ecçlefiaftica po-
teftate, in quorum periona fuperiùs inducebatur loqui
zelus Dei «0» fecmdùm feientiam.
Addamus, quia nihil eft aliud in humanis ex omni
parte beatum, feu perfe&um, neque germinatgra-
num virtutis fine palea, feno , vel ftipula vanitatis.
Nihilominùs fævit zelus, dum folus e ft, belluinara-
bie contra defeéhim quantumlibet mediocrem , 6c
ita fævit, ut zizaniis paucis totam fementem eradi-
cet : par illi qui pro defenfione denarii centum mar-
cas audet exponere 5 aut illi fimilis qui effugaturus
mufeam volitantem caput excerebrat, aut qui repa-
raturus domum ruinofam, earn iébu vehementi fun-
ditùs exterminât. Sic dum fatagit iter reéhim ince-
dere veblus equo feroci fine freno calcibus obvias om-
Properabat hoc modo loqui zelus Dei,6c male prope- ß «es dejicit, deturbat, fufFocat, x>ccidit,‘ neque pue-
rabat,quia nonfecundumfcientiam. Rom.x.z. Proptereà, ro parcens ^ neque fern, gravidis, vel mfirmis 5 fed
luce reliäa verfus in furorem oblatrabat contra fan-: - " r" ..........— " ' ß'
btiflimas, faluberrimafque Canonum Sanbtiones , de-
ceptus imagine quadam fpiritualitatis, faifæque liber-
tatis velamine cæcus perverse res agebatur, fi con-
fors zeli D e i, fuique direbtrix, diutius abfuiflet, quam
noroinamus Scientiam, feu Difcretionem 3 Ariftoteles
Epikeyam appellabat. Voluntas Dei fuit, ut veni-
ret, quæ vix tandem multo conatu renitentem zelum
compefeuit, imperans videret quid diceret, quid a-
geret, quid contra facros Canones aggarriret, memi-
niflet veteris illius proverbii: Ne quid nimis. Difcre-
tio deinceps vertens ad me faciem fbbrie (ut eiat)
modeftoque fermone fuafit, ut zelum D e i , nifi fe
præfente , nullatenùs infequerer. Caufam addidit,
quia zelus Dei fine feientia précipitât:, fi.cut feientia
fine zelo languida jacet. Neutrum bonum, pernicio-
lius tarnen eft obrui , quam jacere. Adjecit plurima
content in fpiriru vehementi quicquid viæ fiiæ vifum
fuerit obfiftere 3 vult hîc omnia puniri cito , 6c ve-
lociter, nihil futuro refervans Dei Judicio. Quod fi
audierit apud Curiam aliquam Jultitiæ Ecçlefiafti-
cam, vel fecularem, quicquam non reéturn fieri, ficut
humanitùs aliquando non fieri non poteft , proclamât
in fpiritu oris fui : Tollatur Curia talis,, mu-
tetur, difperdatur, quia totum diflïpat 6c fubver-
tit. Denique quia apud zçlum hune lufpeéta funt omnia,
odiola omnia, defper^ta omijia , officium arri-
pit diabolicum, officium aÜverfàndi. Nam quicquid
ab aliis præcogitatum, confiiltum,attentatumve fuerit
, impugnans deftruit 3 nihil tamen ædificans, nihil
promovens, aétor contradiâorum , non confiliator.
Nihilominiis aliquando fatius eft agere bona cum
paucis defeétibus , quàm obfervando ventum nun-
quàm feminare.
coenitionê d'igniffimâ,âuæ refene per fingulabrevi-C I H x c ideo diûa fint,ne zelus Dei fine feientia cul.
& jg^ & pet jta deinceps, vel perfequatur abufus aliquorum^
quin inviolata remaneat. Hinc Eliciam duntaxat ex diélis feientiæ triplicem con- honorandæ Decretofiderationem,
undè palam fiet, quia nihil ex object
s prohibet miflionem veftram laudabilem , O præ-
clari ôc \ enerabiles Licentiandi: obftat quoque nihil
uti verbo Chrifti propofito traducto ad remquam
aeimus. Pax vobis. Sicut mißt me 'Tater , mitte vos:
aut illico fummifiurus.
Eft igitur confideratio prima genefalis. Præcelfa
Decretorum Facultas cum fuis Profeflbribus , nequa-
quàm debet ex abutentium fuis traditionibus pravita-
te culpari. Etenim quid tam fanbhum dabitur , tam
utile, tam honeftum, quo non contingatabuti ? De-
tur Theologia ; detur E lo q u e n t detur Medicina 3
aut aliarum feientiarum falubrium, detur ipfa ratio, qua
nihil præftantius à natura collatum eft.Nunquidnon
rum feientiæ, ejufque cultoribus fua fama, fua laus ,
fua gloria. N e c obftiterit, quin libéré denunciem
licentiaturus eos : Pax vobis: ficut mißt me Pater, &
ego mitto vos. Joan.xx. z i .
Sequitur altera Confideratio. Præclara Decretorum
Facultas, neque Legi divinæ, neque naturali,
quomodolibet adverfatur. Tollatur zelus ifte, qui non
pacem inter has Facultates, Theologiæ , 6c Decretorum
, fed gladium mittere conaretur. Nimiriim hoc
agere quid aliud effet, quàm corpus unum membra-
tim difeerpere, fecando caput à membris, cor à ve-
nis, animam à corpore ? Le x itaque Canonica nun-
quid non ab Evangelica manat, derivatur, 6c vivit,
ficut membra à capite, venæ à corde, corpus ab a-
experimento cognofcimus talia crebriùs aflumi inin- nima? Alioquin non diceret Sapientia de feipfà: Per
ftrumentum facinoris , quæ debebant efle adjumenta D me Reges régnant y & Legum conditores jufta decer
virtutis fitque veriffima Ariilotelis propofitio : Sa- Prov.vm. i f . Quisa Philofophia Medicinam ,
vijfima ÿ injufiitia ferens arma , fed in armatis culpa ^ T
ef i 9 non in armis. Hanc confiderationem fi zelus de-
ferît, fævit in virtutes, res optimas perfequitur, dum
ab eis abufum non fecerint.
Fefellit hoc zelus Waldenfes hæreticos , qui co-
gnofeentes vitia Prælatorum, atque Sacerdotum, in-
du£li funt Ecclefiafticas dignitates, officia, dignita-
tes ordinatas à Deo , vel negare 3 vel folis juftis af-
cribere. Sic quofdam videntes mala fieri per Ecclefiam
ratione adminiftrationis temporalium rapuit ze-
■ _ I quis
feientias alias a Metaphifica , vel Logica fepararet ?
Sic nec Canones a Theologia. Quarc? Qiiia tradit«
funt apud earn Leges primas invariabiles , 6c asternae
a quibus originantur ficut a fonte fluvii cqnclufio-
num particularium in ficris Canonibus, in Conciliis
generalibus , in Pontificum Decretalibus contenta-
rum. Has conclufiones quifquis doélrinaliter elicere,
atque educere cognoverit, vel a principiis defcen-
dendo ad conclufiones,vel a conclufionibus afcendendo
ad primas Leges, illc jam neque Theologus, neque Jurifta
îffta folummodô » fed in utroque perfeâus habebi- præferi dignior? Caüfam auget dubitationis fevipeum
. Ariilotelis, quod irt agtbihbtti^p.rticHluresf e rm a n t : ,
iàetnini mejubileoalterofuperhacrelatiusin A â u >» f / t r ik n i ,. m u g i sprofint. Sicut procurandis
confimili, &confequenterinmulns lèûionibus difl'e- morbis Medicina quàm Philofophia , cognofcitur
ruiife definiendo quid Jus propriddivinum, quidna- utilior-. Item quia, Dêo propitio, temporibus iftis
turale', quid canonicum, quid pertinens, vel imper* atque locis> défunt hærefes per Theologiam extir*
tinens’ quid eXTUtipque mixtuim Diflèrentias quo- pandæ,i , --
que îc cônveriièùtias ad .invicem, ' quantum dédit , Quid denique iàciunt ad regimen populorum (pecu-
Deus aperienW; reï plané üifficilis, ièd' faluberri-'^ lationesiftæ quibus occupantur Theologi, fi fupre*
a- ccuuijuuss iiggnnoorraantia perniciofiorem., quàm dici po- " ma fpecies elfe poflit ? Si diftindio fit talis, aut talis,
te il, cçrh'uuonem inducit- .............
Potei-ant klia ex hujusiconfiderationis radicb docu*
menta trahi, quatenùspbjeâis .zelf nimis audacibus
fiéfet apertior, rçjpqhfip -, u.t prtçféreà^ilucefcerjfct
àmpliùs, quaiiterV St quoufquft régulas Canôntfm,
Sc Jurium pofitivorum qbferyàr^çpjwenit , .dumtra-
âatur expulfio. prsëfentis| exécràndhXchifmatis, quo-
niam Le x Evangelica fufficienjes aç|,hôc regplas,habet,
fi pio’,,,'fçdnjcjque;^ut Gebuêtat,) iludiq' quærg-
rentur, St inventas, com plefentur ; iubjungendQ ,y ,-
riabiles tradïtipnesinyariabihbuS j tbmporalesæterjiiSi
& divinis humanas, Epikeya méditante, quant latine
pofl umus æquitatem nominàre, cujüs eft Jura ferip-
inter attributa divina? fi creatura fitelevabilis ad crean-
dum? fiidear, vel efientte creaturarumfuerintabx -
ternodjftinäa: ä Deo,, & fimiles, quales folaSchola
Thcologica videtur ampiecd. Refpondi, quieftionenft
hanc non elfe dubiam, nifi apud illos qui indubium
revocarent ,*an debcatordinatio falubris morum, con-
fttuctiani murorum, Sc.falvatio veritatis, prreferri procuration!
ta non ad verborum coftieem,, fed ad intentionis
meduÙam infpicere : etiàm ubi oppqrtunitas,.vel; ne- gbum.
civilitatisjuridicte, . :
Bene ergo : die rurgüs quomodb verum eft quod
dixiili , fufficienter tradicam elfe in Evangelio do-
ftrinam extirpandi ichifinajc.umibinequedefchifma-
-te, neque.de. fumnti Pontificis eledtione , neque de
Eledlol'ibus. Dominis Gardinalibus , neque de cir-
cunftantiis.. eledtionis , & fimilibus multis fiat verceflitas
exegerit addere novas conpra morborum np-
vds modos, Medulla verb intentionis qualis. altgik
e f t, quampax, quam charitas, aimfinis Leg;s,cf>ari-
tsts, i.T*im.l.J'. fecundum Apoftolum. ;
Properabam abfolvere confiderationem hanc fe-
cyndam , migraturus ad tertiam , dum ftud'iqfit.as fpe-
culatrix familiar! quadam fiducia properantem deti-
nu it, multa rogitans , quaerens plurima fumpta .ex
difliis, occafioiie dubitandi.., 8c cognitionis.. ardo.
re fuccenfa. D ie , inquit, cuomodo lpecrat ad Deere:
orum Facultatem htereticos extirpare,. , cum
hoc efle proprium Theolpgia: videatur offi.cium ?
Dicat Thepldgiis de falfitate , Jurifta de punitib-
ne. Hoc .titique: me diaurum refpondi: .Die cqh
fidei plus dandum eft in exppfitione textus P e r
creti, vel Decretalis , an Tfh'eologo, vel. Juriftae,
adhibito utrinque pari ftudio.^kflam Theologia fi
architeaonica fit reipeau Decretorum, eorum tnter-
pretationem nonne fibi vendicat Jure fuoi Ita fibi
vendicare refpondi , dum oftendi quid inunoquoqy
D ie poftremo quid intelligis notans Jura feripte
ad terminos Evangelicæ Legis efie refolvenda pro fe-
dando fçhifmate ? Vifne 'quæratur an pars male tenens
fit tota in fe 6c fuis partibus extra ftatum falu-
tis ? Ati cenfei-i debeat' fchifmatica, hæretica? An ex-
pediviLtales omnes anathematizari, ôc dé nëceffità-
te vitandos-, nunciari. immo viribus extrrpari, an qui-
libet de parte fit prorsus ineligibiiis ad Papatum,
Cardinalatum, Epifcopatum, Sacerdotium ? An prô-
ceffus jam fiilminati fie figent, reos, ut non poflint ab
eis fine expréfla fchifmatis: abjuratione , 6C abfoluta
culpæ- cörifeflione tólli vél fufpendi? An poflit Papa*
vivens eligere. SuCceflorem ? An contendentes infti-
tuere poffent fe mutub Legatos à Latere, dum vive-
rënt, 6c fupferftes effet Papa? An ifta fit hærefis,
demonftfato Jus habente in Papatu ? A. non eft Papa.
Ab A. fieri poteft appellatio. A. fubjicitur Çoncilio. Ab
A . invito poteft extorqueri ceffic. A. tenetUr ce-
dere pro evitando fcandaloi
Multiplicare magis 6c magis hujiis quæftiones vi-
debatur ftudiofitas lpeculatrix feiendi avida. Cui equid
e Canone eft de L ege divina, .quid depofitiva qon- . . , . . . .
ftitutione & confequenterquidneceflariotenendum,Cg°: ISB E precor.mihi mOleltadle, differ interim,
quid pro tempore , & IqcqV variandum I fi 8c ubi vel deferegravemhancquaiftionum importunitatem }
’ ~ ~ v^ e ^u;ja n^n ^atjs atj j.emj quam agendam fufeepimus,
fpedtat ha:c difgreffio : vel fi fpedlat,. tem-
pus aliud expedfat. Obticuit ftudiofitas. A t ego
confiderationem tertiam, 6c,finalem accepi a feientia
, qua perfpicuum fieret de vobis , O Licentiandi
venerabiles, quia jure mittendi eftis, 6c ad’liber-
taterii Licenti^ Do6boralis fublimandi 3 illuminare
populum, daturi pacem Gentibus, -6c liberaturi po-
pulum Domini.
Eft igituf Confideratio tertia. Prseclara Decretorum
Facultas, cujus vos ftudium erudivit, collativa
pacis eft in Ecclefia Dei , non folum quoad Deum
per extirpationem h^reticorum, illuminando patriam,
Jure divino dirigente , neque tantummodo hominis
ad feipfum per cdmpofitionem morum, dando pacem
Gentibus , Jure naturali dominante : fed etiam ad
pro tempor ,
L ex Evangelica in aliquo fui læfionem pateretur.
Hoc Theologorum præcipuum ,. ,hoc affiduum ftudium
efle debét", fi profeflionem fuam intégré yolue-
rint adimplèré , feparare lcilicet prettofum a vili, . 6c
régulas generales in moralibus, 6c Theologicis. , ve-
luti quafdam claves invenire.
Solet zelus meus pro Domino Deo faciliter tor-
queri, folet indignari : velit Deus quod utiliter ,6c
fecundùm Superiores. Die qui'd facilius eft : vel Théo-
logum defeendere ad cognitionem Decretorum3- vel
Decretiftam afeendere ad Theologiæ notitiam? ütrun-
que ènim fieri pofle notafti. Reipondi : facilius efle
primum, quam alterum 3 declarationem pmifi. HH
Die quid eligibilius eft Canoniftæ pro fui comple-
mento, vel Leges civiles, vel Theologiam cognofce-
1 imb hanc tenentur feire, aut, feientibus credere,
nifiöerniciem magis operari velint quàmpaeem, præ- proximum , liberando populum Domini ab oppref-
ffeerrrtiimm iinn imntteerrpprre.t.a—tio- nibus d_o -f trinalibu--s- -o--c-curren- D fionibus improborum, Jure politico judicanre. Fuerant
tium dubiorum in faci'is, 6c fimilibus , qux vobis
interpratatiönyikfenferetur&c. .
D ic cu r , Sc'qtiÄdo, feparano,fattaeftmterTheologia:
8c Decretorum Facultates, cum tempore Ma-
gm Gregorii & antea foli viderentur E.cclefiam regere
Theologi ? Huic-quaefito confideratio tertia refpondebit,
„ . „ _ -
Die an feparatio talis profüent, 8c fi fic -qua^ ha-
cultas remanleri't utilior, aut proEcclefiaftico regimine
Tarnt i r . Pars. 11
fi^c ab ihirio prbpofita , quorum iliucidationem in-
terturbavit zelus D e i, non lecundum feientiam, cui
jam pro maxima parte refpondebimus.
Superfiint aliqua fuper neceffitate conftituendi
Juris Canonici. Et quidem multiplicatis dotationi-
bus Ecclefiarum , 6c Ecclefiafticorum 3 oportuit
confequenter pro adminiftratione talium pacifi-
ca Sanbtiones ultra Legem Evangelicam multipli-
ciores inftitui. Dicat nobis Ariftoteles rationes.
Y y 2 Tau