$ V 4 .
'4M .
4-
5.
f . C.
8.-
jr. 10.
f .zu
i r .i i.
ÿ . i j .
afc.14 .
C a p . III.
1.
f M
'Seniores fobrios effe, graves * prudentes afanos fitte , dike- A ofendentes omnem manfuewdinctn a A omnts homines. Cliriftiont,
patient ta. Qui fint fan* doclrinæ , oftendit vue-minus
ibbrios, minus graves -, infidèles , fine caritate, impatientes,
-infana: dodrinæ difcipulos fignificaret. His enim operibus
nefeitur Deus, neque juilitia ejus.
Anus pari -modo1 in ftatu religione -digno , non criminalic
e s , non vino multo fervientes y bona docentes ; ut infiituant
ddolefeentulas viros Juos diligere , amare filios, prudentes ,
púdicas effe, caftas , dòmus curam habentts, fubditas propriis
viris -,ne ver bum Dei blafphemetur. Taies prxcipit effe iè-
niores, ut exemplo fint bonx converfationis junioribus ;
ut fi infideles viros habeant, congaudeanr eis magis, quam
tianos omnibus hominibus humiles vult videri ; ile enim
poffùnt perfidi ad futuram fpem vocari.-
Nam eramus quondam & nos inconfulti, inobfequtntes ,
errantes ¡fervicmes deficienti & voluptatibus variis, in mal
i tia & invidia agentes, odibiles ,odio nos invicem habentesy
cH ì c bona qux incredulicas non habet, chriftianis data
memorar;ut in ornili juftitia lucentes, manifefti fiant quod
Dei cultores fint. Curai enim quondam inconfulti,rtunc vi-
dentur per omnia fani elle confilii, laudatur in his Deus.
Cùm vero bonitas & humanitas illuxit /aiutaris Dei noftri,
non e x operibus juftitia , qua nosfecimus : fed fccttndum miblafphement
nomen Dei .,-dum vident quia propter Dei B fericordiarn/ùam falvos nos fecit per lavacrum regenerations
mercedem habere poflìmus, bona opera faciamus. Qu<
modo enim illi qui folum Patrem prxdicat, fpes nulla eft,
fi non profiteatur in eadem veri tate & Filium : ita & hu-
jus fpes friiflra eft , qui folam profeflìonem fìdei habet fine
bonis .operibus.
Exfpettantes beat am fpem, & adventum c gloria beati
Dei , & falvatoris noftri Jefu Chrifti, qui dedit fernet ip/ùm
pro nobis y ut redimerti nos ab omni iniquitate , & emunda-
ret fibi populum abundantem, amulatorem bonorum operum.
Hanc 'effe dicit beatam ipem credentium ; quia exfpeitant
hortare, & argue cum omni imperio. Nemo te contemnat.
ADmone illos principatibus ó " poteftatibus fubditos effe,
ditto obedire , ad omne opus bonum paratos effe. Qux
a falus credentium f it , admoner ; ut manifeftet , cùm ar-
puuntur, ut iciantcui bono aptentur j ut non afpere acci-
piant, certi quia pro falute fua corripiuntur : & ut ad malum
tardi fint, ad bonum vero pacati, non nefeii quid fin-,
gulis perfolvi oporteat.
Neminem blajphemare, non litigiofos effe : fed modeftos ,
a. Rom. edit, in habitn religione ¡tigno.
b. Eadem Rom. edit, ih omnibus objequenfes.
•c. Oir-ncs edic. piacila eft, & decorai contra vero m(T. prope ad unum
nobil'cum faciunc. At infra pro , indecorum effe habetur in nifl. quibufdam,
.inamabile effe.
m
*•4:
■
& renovationis Spiritus farittì, quem effudit in nos abunde
per Jefum Chriftum falvatorem noftrum ; ut juftificati gratia
iUius , heredes ejficiamur fecundurn fpem vita aterna. Hoc
bonum quod in chriftianis florere videtur, de radice pie-
tatis divinx oritur ; Deus enim mifericordià fuà falvos nos
fecit per Chriftum, cujus gratia renati, Spiritum fanttum
accepimus abunde ; ut bonis operibus inniti poffìmus , ipfo
nos in'* omnibus adjuvante, ut per hxc hereditatem regni
cxlorum adièqui poflìmus. Quamobrem omni devotione
huic obfequi debemus , Se prxceptis ejus parere ; quia
quidquid in nobis pulcrum eft , ipiritualibus lineamentis
timorem propenfius obfequuntur fuis vir-is.
Juniores fimiltttr-hort-are continentes effe,per omnia fernet-
ipfum prabens exemplum honorum operurn, in dottrina, in integritene
, in gravitate y verbum fanum, irreprehenfibile; ut
is qui e divtrfe eft, revereatur, nihil habens dicere de nobis
dignum reprehenfione, Quoniam juventus folet modum egre-
d i , immo promtior effe ad lapfum -> idcirco falubribus reti-
naculis contineri jubecur, ut infrenata divinis legibus gu-
bernetur. Quod ut effici non fu atduum aut difficile , ma-
giftrum formam effe prxcipit ;ut ea qux docet, quomodo
fiant, oftendat ; ut ii qui profani funt, & inimici fìdei.,
erubefeant, videntes quia qux verbis-docet, vera effe pro- C ipfè depingic.
bat faitis. Fidelis fermo : & de his volo te confirmare ; ut follkitifint-
Strvos dominis fuis fubditos effe in omnibus ■> optimos , ad effettum bonorum operum i i , qui crediderunt Deo. Hac
non rejponfatores, non fraudantes , fed omnem fidem bonam funt bona & utilia hominibus. Nihil tam apertum, quia mioftendentes
> ut dottrinam falvatoris noftri Dei ornent in om- fericordia atque humanitas bona eft ad prxfens, & utilis
nibus. Bonis operibus & fide dottrinarci dicit ornari Do- in futurum; Se hìc enim habet lauderai, & in judicii diecominicam
; tunc enim*5placita eft dottrina, fi hic-qui eam ronam. Omnisenim Deo credens , mifericordix debet ftuprofitetur,
non illam exofam faciat, abnegans fattis , fed dere,per quam vivit. U t in hxc ergo eflèt follicitus rettor
amabilem & veram ; non poteft enim indecorum effe, quod populi, admonetur.
verum eft. Cùm ergo ditta fequentibus fattis implentur, Stultas autem quaftisnes, & originum 'enumerationes , &
oftenduntur vera, ac per hoc decora. Tunc poffunt domini contentiones ,& pugnas Legis devita ; fitnt enim inutiles &
ièrvos fuos non tantum à fide non prohibere , verum edam vana. Stultas has quxftiones appellat, qux falutis effettum
gaudere -, quia fidem eorum edam fibi vident proficere.D non habénr, neque aliquam tribuunt feientix peritiam ad
Nemo enim fidem Dei cuftodjens, infidelis poteft ellèho- utilitatem. His verbis multorum hxreticorum denotat dogminibus.
mata. Quamvis omnia ,q u x vera non funt, fluita dicenda
■Illuxit enim gratta Dei falvatoris noftri omnibus homi- fint ; alius tarnen eft, qui res fabulofas inducit, & alius
nibus, erùdiens nos , ut abnegata impietate & facularibus qui calliditate tergiyerfationis rem veneno plenam propodefideriis,
temperanter, & jufte, & pie vivarms in hoc fa- n i t , ut eft Arrius & Photinus. Fabulofa autèm non Lex ,
culo. Donum Dei illuxifl'e hominibus dicit per Chriftum , fed hxrefis eft ,quantùm ad tempus pertinet illud Judxoid
eft, veritatem uiiius Dei manifeftatam in Chrifto; ut rum, dum quidam eorum fibi vindicarent prxrogativam oripia
profeffione Creatorem prxdicemus in Trinitatis unita, ginum patriarcharum,qux de matrimoniis ortx funt,cùm ex
te : quod priùs latuit humanum genus , nunc autem mife- hoc nulìum meritum fit apud Deum. Quidam vero urceoricordia
Dei eluxit j ut erroris tenebras evitantes , id eft, rum & ceterorum vaforum baptiima, Sciànguinemmuftel-
«gnorantiam & impietatem mundanorum fugientes » pii in- Ix magna cura expiandum : Se quia ideo Moyfis ièpultura
veniamur in parentem omnium Deum, profitentes eum in £ abfcondita eft, ne à magis excitaretur, quod fi verum eflèt,
veritate, quam rradit Evangelium Filii ejus : & ut hujus rei & ceterorum fanftorum abfcondenda fuerat ièpultura : Se
quia Salomon adjutorio dxmoniorum templum xdificayit ,
in quo opere ingens multitudo laboravit, quid tam fabu-
lofum ?
Hareticum hominem poft primam correptionem devita,
feiens quod perverfus eft huju/modi , di' delinquit a fernet ipfo
damnatus. Hxretici hi funt, qui per verba Legis Legem
impugnane ; proprium enim Cenfum verbis adftruunt Legis,
ut pravitatem mentis fux Legis auttoritate com«iendent.
Sciens enim impietas auttoriratem Legis multum valere,
fallaciam fub nomine ejus componit ; ut quia res mala per
’Ltvit.ii
Dcul.ii.t
f . IO.
if. Ü.
adventum glorix magni Dei', quod revelari habet, judice F fernet iplam acceptabilis elle non poteft , bono nominis
Chrifto, in quo Dei Patris videbitur poteftas Se gloria ; -commendetur. Idcirco hujufmodi homines ut inexcufabiles
•ut fìdei fux prxmium confequantur. Ad hoc enim redemit fint, fèmel corripi oportere dicit; frequentius enim correpnos
Chriftus, ut puram vitam feètantes , repleti operibus t i , exercitatiores fient in malo. Cogere autem illos videbonis,
regni Dei heredes eflè poflìmus. Hac loquere & ex- tur, qui fxpe corri pit ; ut follicitiores fiant ad perditionem
multorum : ideo dimittendos, ut negligentiores efFeèti, foli
forte depereant.
Cum mi fero ad te Arttmam aut Tychicum,feftina ad me
venire Nicopolim ; ibi enim ftatui hytmare. Poft epiftolam
datametiam ipfum viderevult affé ¿bus causa ,& utplenius
illum fìrmaret in ecclefiaftica difciplina.
Zenam legifperitum & Apollo follieite pramitte ; ut nihil
illis defit : difeant autem & noftri bonis operibus praeffe ad
ufits neccffarios , ut non fint infruttuofi. U terque nobiìjs vie
eft fapientia & operibus ; Se idcirco jubet fumtus illis nc-
I d. Rom edit, glori* magni D ii fibi f ofulum fccnliarcm.
e. Onuics edit, cum miT. nonnuilis, ¿¡u* jpcs credentium fit. . , . cui bono
f. Ita vet. edit., ac mil', fere univcrfi : Rom. atatem edit. & quidam mlT.
CAP. p
f . i.
f . 1.
$• ^
t . 4.
1 5-
ir. 6. 1
f x
fi. 9.
m
b
! i - 10.
ÿ .n .
1 u.
ï ■ ij.
m m
ceflärios dari ab iis , qui crediderant, ufrefrigerarent; quia A Salutant te omnes t aui mecum Junt. Psopter compen-
dignum erat ut qui ipiritalia tradebant, non illis deeflent dium fimul omnes confalutare fignificat. Saluta eos, qui nos
carnalia. Quamvis enim Zenam legifperitum vocitet j amant in fide. Illos ialutatione fua dignos videri v u lt , qui
Apollo tarnen perfeftus erat in Scripturis : fed quia Ze- fiddliter illum diligunt afFedu Chrifti domini noftri. Gratia
nas hujus profeillonis fuerat in Synagoga, fic illum ap- Des cum omnibus vobis. Nunc generaliter omnes ialutac
peflat. fratres & domefticos Titi.
IN EPISTOLAM BE ATI PAULI
A D P H I L E M O N E M
P R O L O G Ü S .
J H ì l e m o n nulla erat ecclefiafticx ordinátio-
WJMì nis prxditus dignitate , fed vie laudabilis, unus
l i g l l ex plebe. Cui causa Onefimi fervi ejus familiaris,
Ütteras facit ; ut non folum ignofeat e i , fed &
Deo gratias agat ; quia talem illum recepir, ut non fer-
vum x ft ime t , fed dileètiffimum fra treni.
P Aulus vinttus Chrifti Jefut & Timotheus frater Phile-
moni diletto f r atri, & laborum nobis participi, ó Appia
forori carifftma , dr Archippo commilitoni noftro , & domefti-
ca ejus Ecclefta. Gratia vobis & pax d Deo Pa tre
A nibus forma fit ad profe&um meritorum. Onefimum ergo •
profugum recurrentem ad divinum auxilium, cum eflèt in ,
cuftodia urbis Romx baptizavit Apoftolus , videns in
ilio utilitatis fpem. Quem fic commendar, uc fuum ani-
mum in ilio fignificet woneum ex inutili faótum tam fxcù-
laribus, quam divinis obfequiis.
Forfitan enim idcirco feceffit ad horam, ut in aternum illum
reciperes: non jam ve lut fervum, fed pro fervo dilettum fra-
trem, maxime mihi i quanto autem magis tibi & in carne &
in Domino ? Onefimus, offènfo domino proprio, confugit
longa peregrinatione ad Apoftolum ut oftenderet fe non
b«, ^ ......... ............ ad noe recefìlflè, ut deliài eflèt obnoxios *i&.urc>blicera-
Jom^rjifei Chrifto! TJtdignitatem epiiiolx à fe miflx B «s peccatis, utilis reverteretur in tantum, ut non folum
faceret, ab injuria fua coepit. Sicut enim peccati causâ vin- domino fuo xqualis fieret meritis , fed & ipiì magiftro fraciri
opprobrium eft, ita c contra pro Chrifto cuftodix vin- ter. Et ne Philemon aliquod, ut adfolet, quafi dominus adverad
a fuftinere maxima gloria ; eo enim tempore quo hanc sùm fervum, faftidium inflationis pateretur, humiliât illum,
epiftolam mifit, in cuftodia erat. Quamvis autem cleri- cùm dicit illum fratrem & in carne Se in Domino -, ut fucus
non fuerit Philemon, tamen intererat ecclefiafticis ne- blatâ humanx conditionis causâ , quia omnes ex uno fuceflitatibus
caüsâ devotionis , unde participem hune dicit mus Adam , fratres nos cognofcamus : maxime eum fides
laborum. Sunc enim multi, qui cùm fint digni ; excufanc accedic media , qux omnem fuperbiam amputar,
tamen, ínfimos fernet ipfos judicantes tanti minifterii : un- Si ergo c habes mefocium, adfume illum peut me. Tantum
de vere digni apparent. fe affèòtum habere circa Onefimum oftendit, ut tunc Phi-
Gratias ago Deo meo tfemper mentionem tuifaciens in ora- lemonem , quem fùperius laudat, participem fuum dicat,
tionibus meis, audiens fidem tuam & caritatem, quam habes fi iftum fic fufeeperit , ficut Apoftolum. Hoc eft enim
in dominum Jefum, & in omnes fanttos ; ut communicatio tua ^ quod dixit Salomon : Servo fapienti Uberi fervient. Quod
accepta fiat in agninone omnis boni , qua in nobis eft in diètum terrori eft Philemoni, ut faltem vel hac caufa adfu-
Chnfto. Gaudere fe dicit, Se Deo gratias referre in preci- mereteum, fi caritate netti nonpoilet. . . . . 1
- ■ • - . - 1 •- s ì autem aliquid Ufìt t e , aut debit or eft, hoc mtht imputa.
Nunc çxcufationem iracundix convellit; ne forte fic 1«-.
fum fe eflè ab eo quereretur, ut illi ignofeendum minime
videretur. Quod fi eflèo , fibi imputandum dicit, per quem
ir . iS.
y . 16.
bus fuis , quia firmus erat in fide, & bonis operibiis infif-
tebat ;■ qui enim diligit Chriftum , a probare hoc debet in
fervos ejus , feiens Dominum fibi imputaturum quidquid
conftiterit eroeatum in fervis. Apoftolus. tamen hoc fe di- ■ - - . . .
cit addere precibus , ut operatio ejus cum cognicione fiat regni cxlorum heredes futuri fiint , qui ante peccaverunt.
bonitatis ; hoc e ft, ut tali hoc mente operetur , ut in futu- Ego Paulus feripfi manu mea , ego reddamj ut non dtcarn
turn hujus rei exfpedtet mercedem. tibi quod etiam te ipfum mtht debes.Si qua oftenia eft One-
<3 audium enim magnum habui&confolationemfupercaritate Ami, cautionem fuam teftatur efle ldoneam ; utproullo
tua : quia vifcera fanttorum requieveruntper te , frater. Ma-n iatisfaciac. Et uc verum loquatur 1 fubengit fe , & dicjt
nifeftumeft quia idcirco fe fignificat Ixtum efle ; quiau quia minus ab illo exigit, quam debere probatür. Iniervo
fanttorum neceflitatibus M l minifttabat: unde & plus enim coguur facisfacere; quia fe ipfum debito onerat.
eaudet, certus ex hoc quia obfequeretur & mandatis ejus, Ita frater tfic ego tefruar m Domino, refove vijcera mea
quem conftat efle potiorem. E S B Fiductam habens obaudmonis tua , fenpfi tibi|
Quapropter mult amfiduciam habens in Chrifto imperandi tibi, fefens quia fupra quam dtco, facies. Modo blanditur , ut
quod ad rem pertinet ; propter caritatem tamen magis deprecory obaudirio ejus voluntana f i t ; ut poffit fruttum habere. Sic
citmfis talis, ut Paulus fenex | nunc autem & vinttus Chrifti enim provocat eum ut amplius fiiciat , quam poftulatur
Je/u. Quantum ratio exigebat, dignum erat imperare diici- ab eo ; folet enun fieri, ut qui videt bene de fe fetittri,
pulo maeiftrum ex fjducia apoftolicx audoritatis : fed quia meliorem fe prxbeat. . . . . . . . _ .. . ,
vir bonus erat Philemon F per affettum ilium provocat Simul autem & prapara miht hofpnium y fpero enim quod
obaudire , quafi coxvum xtatis , & yinttum Chrifti Jefu, per orationes veftras donabor vobis. U t foHicmorem ilium
id e ft , obligatum negotiis Dominicis , vel propter nomen faciat, & magis obediac, venturum fe effe 1II1 fignificat;
ejus fubjeftum B H W ecant & ipfi spoftoli.. Tales folem emm abfeiites contemn,. Et ut quidI Apofto us hie
mim fuerunt Judas & SUas I qui cüm ex plebe effent pri- E adhuc effe non dedignatut, qui fempet tidia paffiis eft &
mores inter fiatres I obligaxerant femet ipfos B B K « a n a , cffdes. petfecutiones, ac vqicula. & cujus reqiues
aftibus iutunacumapoftolis coagonizarentbpropter (idem non erat, mfi in folo Chrifto ! ^ed propter p o & a u n
MBa « • A__(.rp/lsinrinm nr ,9. inimirnfi ClTlcis CH rifti COllfundcrCC fid D f l
^ 17. .
Ecclc/.,o.iS.
f . is.
t . ip .
fr. 10.
ftf. II.
f . l l .
Dei. Unde Silas patticeps laborum invenitur Apoftoli.
Obfecro te pro meo filio , quem geniti in vinculis, Onefimo
quondam tibi inutili , nunc verb tibi mihique perutili., quem
remi fi ad te. Tu autem illum t ficut mea vi/cera fufcipe : quem
ego volueram apud me ipfum retiñere , ut pro te mihi ministrar
et in vinculis Evangelii : fed citra tuum con/ilium nihiC
voluifacere ; ut non vtlut ex necfffitate bomun tuum effet,
fed voluntarium. Non magnum eft humilem inclinare f e ,
laudabile vero fublimem virum humiliare fe ; ideo Apoftolus
rogar eum, cui imperandi habet poteftatem, uc in oraa.
Codex Vail, probare hoc debit in ftlios ejus.
b. Rom. edit, fola, ¡ir.oflcr Filium Dei.
c. Eadem Rom. edit, habet me fartiupem. ••
d. Sed propter profefínm, & qux fequuniur ad finem urquc.commc t
dcfidctaavur in pluribus opcimxquc not* codicibm : m alus lamcnnonnuii .
credentium,ut & inimicos crucis Chrifti confunderet ad Dei
gloriam augmentandam , carnem fiiam paflionibus ofière-
,bat; ut animx fux Se corpori coronas immortalitatis ad-
quireret.
,,„v - Salutai te Epaphras concaptivus meus in Chrifto Jefu:
nihiC Marcus, Ariftarchus , Demas, Lucas , adjutores mei. Hos
omnes participes glotix fux teftatur.
Gratia domini no siri Jefu Chrifti cum fpiritu veftro ,
amen. Hxc fubfcriptio Apoftoli eft confirmantis epiftolam
miflam. *
nec non in omnibus editiouibus eadtm illa reperiuntur.
*. Commentatili in epiftolam ad Hibrxos cut in haite edinonem admit-
tcnda non vifa fuctint, caufas adtulimus in Admomtionc univetfis hilce com-
mentaciis à nobis prxmifla, quam confale.
ÿ . l t .
» -H -
ÿ . i j .
■ K B