fijo n Habens contra (i*m generare f e , fed. Còtta omnia A mam fide! Trinitatis, accepÉdque Spiriti! fendo I ■ ■
olle Deum mim eft credentium, quod lmt hin Dei. Et ut ad cumulimi
P° t h fiere* pater multar,m gentium, fecundum quod diVium nobis juftificationis proficeret , refurgens prxceptis fu is
eil • Sic erit fernen tuum. Hoc inGenefi j oftendens enim il- auttoritatem tnbuic -, ut eorum | xmuli mentis augeamus
li ftellas cxli dixit : Sic erit fernen tuum, quod credens juf- nos, per qua: gloriam adepti, clan appareamus in regno
- • • •' J----- D e i , hae fiducia qua; juftihGati a morte teneri non poinmus.
Paifione enim Salvatoris vi ¿la mors qua: prius
causa peccati dominabatur, juftificatos ab eo retinere non
auiet.
tificatus eft. Credidit enim quod mundo impoflìbile videtur.
dum in rerum naturam non cadit, ut poiEnt lènes generare
, & tanta copia moltiplicaci fernen eorum , ut numerari
non poflìt. Ideoque preciofa eft fides, quia contra id quod
feit aut videi, credit futurum : hac fpe confolatur fe , quia
Deus eft qui promittit 5 de quo plus fèntiri par eft , quam
Humanaimbecillita» capii. <*, ......■■■■■■■■ - 1 •>- . _ ...
ÌVftificati igitur ex fide, pacem babeamus ad Detm per
dominum noftrum Jefitm Chriftum. Pacem cum Deo
E t ne» infirmatuseft fide : nec confidefavit corpus fuum B habere fides faci«, non lex : hxc enim nos Deo reconciliat 1
iAm murwim, ehm ¡Am fm etntum,g ii Annorum, & m .r - fubktis peccarti. q u i nos Dco.fecerànt iriinhtcos. Et quia
tuum vulvam Sarte. In repromijfione autem Dei-non hsfita- dominus Jefus hujus grati* mmifter eft , per ìpium paci-
‘ lentia , fed confirmatus eft in fid e , dando gloriam ficati fumus Deo : major enim fides, quam lex eft ; lex
C a p .
f . i
Deo : certum habens quia qua promifit, potens eft (fi facere ;
ideoque ajtimatum eft illi ad juftitiam. Hoc laude dignum
prxdicat Abraham ; quia cùm (è feiret non polle, infirmi-
catem fuam fide firmavic ; ut crederei fe polle per Deum ,
quod feiret fieri per mundi decreta non pofle. Magni ergo
meriti eft apud Deum § qui contra feientiam fuam Deo crenoftrà
causa e ft . fides Dei : Se lex ad prxfentem difi.
ciplinam pertinet. fides vero a’d falutem perpetuam. S e i
qui de Chrifto non ita fentit, ut debet, ad fidei prxmia
non poterit pervenire j quia fidei nón tenet ventateti).
Per quem & acctjfum habemus perfidem in gratiam iftam,
in qua ftamus , C7 gloriamur in fpe gloria filiorum Dei.
M
didit non dubitans polle ilium., ut potè Deum, quod feit Manifeftum eft per Chriftum nos aditum habere ad gra-
fecundum mundi rationem fieri non polTe. Pro certo enim tiam Dei ; ipfe enim eft arbiter Dei & hommum ,qui nos
habet Deum ultra rationem mundi effe ; nemo enim intra C dottrinà iuà erigens , fperate fecit donum grati® Dei
id elfe dicendus eft, quod creavit. Ideo hujufmodi remu-
nerandus eft a D eo, quia auttori fuo plus tribuit, quam
ipfe fapit. Quod quidem' nullius pretii elfet, fi omnes
xqua fentirent : fed multorum diffidentia commendatur
fides credentium apud Deum. Hortatur ergo gentes a ad
liantes in fide ejus. Idèo liantes , quia prius jaeuimus :
credentes autem eretti lumus, gloriantes in fpe claritatis,
quam promifit Deus nobis.
Non folum autem, fed & gloriamur in tribulationibus
noftris. Quoniam per tribulationes oportet nos intrare in
hanc fidei firmitatem, ut Dei promifiìonem & gratiam fine regnum D e i , ideo & in hi? gloriandum docet. Spei autem
aliqua ambiguitate filici piane , fecuri exemplo Abralix addita tributario augmentum fecit prxmii ; index enim fixx
quia inde credenti laus crefcit, fi quod incredibile e f t , & fpei tribulatio e ft, qux teftimonium perhibet ad coronam.
mundo ftultum videtur, credatur -, quia b quanto impelli- Unde Dominus ait : Beati eritis, cum vos perfequentur, &
bile putatur quod creditur, tanto magis honorabilior erit dicent omne malum adverfum vos propter juftittam Det.
credens : Se vere tamen ftultum eftet hoc credere , fi fine Gaudete &exfultate', ecce enim copiofa eftrnenes veslra in
Deo fieri diceretur. Et ideo tanto laudabilior eli Abrahx'D calo. Contemnere enim prxfentia , & qux oble&amento
fides ceterorum fide jquia nullis fignorum prodigiis adrraóla funt, & in preffura non cedere fpe. futurorum magni me-
' • ’ -----A— — riti eft apud Deum. Ideoque in' tribulatiénibus gloriandum
eft; quia tanto plus accepturum le credit, quanto in
tribulatione fe viderit fortiorem.
eft. Quoniam autem mundus certa lege & poteftate gu-
bernatur , & regitur modo definito à p eo : c homines autem
catnis amore circa rationem ftudiofi , Deum hujus.
opmcem opificem ncgic*neglexerunt ciunij ; Deus, ut errorem auferret, H & B dohoc
B Scientes quod tribulatio patiehtiam operatur. Hoc eft
mimmi fe omnium demonftearet, hoc fe polTe & fecilfe tribulationem patientiam operari, fi tribulatio ìpfa motum
prxd icari voluit , quod mundo impoflìbile e ft; ut qui non patiatur infirmitatis aut dubitationis.
crederent , damna t is iis qui catione mundi inflati
Deum neglexerunt , difereti falvarentur , Dei dominio
mancipan.
Non autem fcriptum eft uhm propter ipfum folum » quia
Patietotia autem probationem. Manifeftum i eft quia pa-
tientia, fi talis fueric qualem diximus, firma videbicur pro-
batió.
Probatio autem fpem. Spes in eo qui probaras videtur,
¡B
reput a turn eft Uli‘ ad juftitiam : Jed & propter nos, quibus £ non immerito dicitur j dignus enim fcieiur , accepturus re.
reputabitur credentibus in eum, qui fufcitavit Jefitm C hr if munerationem in regno Dei, '
tum dominum noftrum a mortuis, qui traditus eft propter pec- Spes autem non confundit j quia caritas Dei diffufa eil in
cat a noftra , & refurrexit propter juftificationem noftram. cordtbus noftris per Spiriturn ,fan£lum, qui datus eil nobis.
in Abraham formam datam dicit Judxis & gentibus ,ut Spes non confundit, dum ftulci & hebetes a perfidis' judiexemplo
ejus credamus in Deum, & in Chriftum , & in camur, credentes qux mundana carent ratione ; pignus
Spiriturn fandlum , & reputetur nobis jullitia. Quamvis enim caritatis Dei habemt« in nobis Spuritum fandum
dilfèratd quod nunc creditur , unum tamen donum habet
fides. Hoc ergo confequimur, quod credimus : credentes
enim Chriftum Dei elfe Filium, à Deo adopramur in filios ;
nihil enim ultra potuit donare credentibus, quam ut filii
Dei dicantur , perfidis abdicatis. Nos enim filii Dei vo-
camur, illi autem nec lervi digni funt nuncupari. Pro infinita
enim magnificentia lua Deus hoc dònavit diligenti—
bus le , quod fua dignum eft majeftate , non quod homines
mereantur •, quia in dono plus magis dantis quam accipien-
tis confideratur 'fublimicas , & ex eo plus accipit laudis ,
cùm parvulis magna dona largitur per Chriftum, qui noftri
cauta occidi fé paflus' eft ; ut nos , data venia, à fecunda
morte erueret, id e f t , à pana inferni : & furrexit , f ut per
lxtitiam triumphi mortis eviótx gratiam nobis juftificatio-
nis donaret, ut digni ellèmus dici filii Dei. Ante palfio-
nem enim qui baptizati fune, lolatn remiffionem accepe-
runt peccatorum, quorum zelo latanas occidit Salyatorem :
pod refurreitionem vero, tarn ii qui prius , quam ifti qui
poftea baptizati funt, omnes juftihcati funt per datam for-
». Codex Corb.' ad hanc fidti dignitatem.
b. Nonnulli mff. quanto ftultum futatur. _
c. Rom. edit. Homines autem circa rationem carnit ßudioß.
d- Vet. edit, plurefque mil', quod non creditur, quidam , quod non credit:
melius auc edit. Rom. quod creditur,»atco.\. Uic'a. quod-nunc creditur.
e. l u mff. plures.ae potiores; alii tamsn noaaulli, & o inaci edit, nt pro
datum nobi§. Fidele enim effe promiflum Dei probat Spiritus
làn&us datus appllolis , & nobis,qui prxftitit; ut di-
verfis linguis imperiti loquerentur cum interpretationibns
ad confirmandam fpem , ut & cantatem Dei commendar«
in nobis ; uc quia caros felli impoflìbile eft , fecuros nos
p feceret de promiffione : quia & Deus e li,q u i promifit; &
iis quos caios habere vult, promifit. Quia enim fidei noftrx
rationem humana verba adierere non valent nifi, virtutum
teftimonio, qux cùm tacent, clamant, rationabilis appro-
batur ad confufionem prudentium'mundi : qui audacia ver-
borum terrenis armis contra cxleftia dimicant, & carnali-
bus aflverfus fpiritalia ; & prudentes fe dicere non erubef-
cunt. Nana ficut peregrini hominis improbabilis origo in
terra aliena eli ; ita & fidei noftrx veritas peregrinacur in
teriis : & quia natura ejus verbis explicari non poteft, vir-
tutis, qux major res eft , teftimonio commendatur.
V t quid enim Chriftus, cum adhuc peccatores ejfemus, f i - p
cundum tempus pro impiis mortuus eft ? F ix enim pro jufto
quis mori tur ; nam pro bonoforfitan quis audeat morii S i pro
f. Omiics edit, ac quidam mil. amule
iflificemur, meritis nos augcrc its, per .
iiir , & land m ) gloriati! adèpti, ciar a
sti fcc. S«d multo sommadi«] aiii cod.
nphi.
ucia fÉctrrt, per quam
edit, meritifque augta-
rigno He i i quia jujtifiincredulis
ac Deo inimicis Chrillus ad tempus morti le
dedit, ad tempus enim mortiuis e l i , quia tertia die refurrexit
; quanto magis cùm in illuni credimus, auxiliis fuis:
muniet nos ? Ad hoc enìni prò nobis mortuus eft , ut Se
vitam Se gloriam nobis adquiréiret. Itaque fi prò inimicis
mortuus eft, quantum prxftet amicis, debet incelligi. * Apud
homines ergo, id e f t , fecundùm tempus mori vi’fus eft ;J
ille enim apud inferos pro feliite animariim irreverentes Se
nequam ipiritus judicabat. Tempora in muiido funt,iibi ori-
tur & occidit ib i , Se luna incrementum b Se detriméntum
fecit, Sc dies Se nòX in ftatu fuo non pérfeverant ; res enim
qux tempori Se xtati fubjeita eft , mutabilis fèmper eft.
Huic ergo tempori Chriftus mortuus eft, dum excèifit è |
corpore. Ubi autem tempus non eft Se xtas, ibi non fò-
lum vivus, ièd Se viólor repertus eft. Hinc voluit affectum
Salvatoris erga nos commendare , cùm dicit : Fix pro
juslo quis moritur : Chriftus autem pro impiis mortuus eft. '
Si enim pro jufto vix aliquis moritur, pro impiis quomo--
do poteft fieri ut qiiis moriatur ; Et fi pro bono uno forte-
audeat quis mori, aut forte non audeat j q u i i utrumque'
difficile effe lignificar ; quenìadmodum videri poteft, ut audeat
aliquis pro multorum' impietatibus mori. Etenim fi'
quis pro jufto aut bonó audeat forte mori miferatione-
quadam illeótus, aut affeólu bofiorum òperum ejus : pro
impiis vero non lò!ùm,quod fiiadeat mori,deeft ; fed & (
quod in lacrymas provocet. Chriftus autem mortuus eft
pto impietatibus populi, & adhuc c non fui ; ut omriià'
qux mundus diffidit, feceret credibilia. Duos ergo gradus
fe c it, jufti, Se boni : quamvis enim & juftus bonus dicendus
fit ; tamen genera ipfa pofuit, juftum exercitio lìgni-
ficans, boniim vero natura, qui fimplicitate innocens di-
catur. Unde quamvis melioris - meriti f i t , quantum7 ad
locum iftum pertinet, juftus quam bonus; tamenpro bo-,
no, inquit j/orre aliquis audeat mori ; ut quia miferabiliora
caufa innocentix eft, ad hoc cogi forte aliquem poflè fig-*
nificat. Denique optant patentes pro bonis filiis inor
i , non dicam uxotes pro bonis maritis. Nam 'fi veli- 1
mus de bono & jufto proponere, aliquando melioiem ju f tum
deprehendimus, aliquando -prxponendum bonum. Si
enim juxta Dei legem qui-juftus eft, melior bono eft : fed
ilio qui needum fecum iaboravit-, ut amplificar« fe bohis ;
exercitio enim bonum naturx fux juftus meliorabit. Si autem
juxta mundum fuerit juftus , prxponitur illi bonus
propter innocentiam ; quia hujufmodi non eft d fine feveri-
tate jullitia. I taque omnis natura bona eft , juftitia autem
legis ‘Dei fruólus eft competens naturx ; ideoque juftitia
bonitas eft , unde jufti Temper appellantur & boni. Non
tamen Temper boni jufti ; quia non propter opera vocantur-
boni ', led propter innocentiam : juftitia enim perfetta eft
bonitas , dum explet opere naturx fux bona.
Commendai autem Juarn caritatem Deus in nobis. Sic commendar
fuam Caritatem, dum adhuc inimicis luis benevo-
lus eft, Se mittit qui. felvet eos ; cùm utique non mereantur.
Quoniam f i cum adhuc peccatores ejfemus, Chriihts pro
nobis mortuus e s l, multo magis jUsltfiiaii nunc in fanguine
ipfius, (alvi erimus ab ira per ipfum. Hoc dicit, quia fi
pro peccatoribus Filium füum Deus occidi permifit, quid
faci« pro juftifìcacis, nifi fervet eos ab ira , id e ft , tutos
illos prxftet ab illufione diaboli; ut fecuri fint in die ju-1
dicit, cuna caperit pérfidos ultió devaftare? Quoniam enim '
bonitas Dei nullum perire v u lt , mortem digniflìmatn de-
d itju t intelligcntibus Dei gratiam circa fe-, adderei dignitatem
Se gloriam, e ingratis cumularci panam. Ingrati ii .
funt q u i, Dcp vocante, dijfentiunt, Dei gratiam abnuen-
tes , ut in propolìto erroris.& malignitatis permaneant.
Si enim cum inimici ejfemus, reconciliati Jùrtius Deo per
mortem F ilii ejus , multo magis reconciliati Jalvi erimus in
vita ipfius. Manifeftum e ft , quia fi , uc reconciliaret nos
libi, Deus fiìium fiumi mocci tradidic, quanto magis reconciliaros
falvos faciec in vita ipfius ? f Non enim pocen.
Rom. edit. Nam dum apud homines mori vidibatur, ille apud infcros &c.
vcc. edit, ac mil', inter fc non diferepant, nifi quod pro irreverentes legitur in
nonnullis riverènur.
b. Rom. cdic. (sr decrcmentum. Infra vero pro mutabilis, uomiulli mfi/hakcnt
c. No» fu i, hue mil'. Corb.- Se Rcmig-[addir ; ficut pro callidii dcbitoriÙns
aut tardis tarde quit ¡idem fuam obligare patiatur.
d. Omnes edit, ac plures mil', /ine imputate juftitia : magis concinne alil
plurcs, fine feveritatt juftitia, è quibus aliqui adjiciunc, nec ¡cv cri tas .immunis
c. Ingratis cumularci pcrnam, abeil à cunclis m(T. at in nulla edit, non cxkibctur.
L rit minime diligere amicos, qui prodeft inimicis. Si enim
mors Salvatoris profuic nobis adhuc impiis ] quanto magis
jùftificatis vita ipfius, cùm refurgità morcuis ; Quia ficut
mors ejus à diabolo nos eruic, ita & vita ejus de die ju-
dicii Dei ìaos liberabit.
Non folum autem hoc, fed & gloriamur in Deo per domi-
nUm noftrum Jejìsm Chriftum, per quem nunc reconciliation
nem accepimus. Non tantum pro accepta felute Se fecuri-'
tate Deo gratias agendas docet , fed & gloriandum per
Chriftum Jefum in D e o ,g qui dignatus eft ex impiis &
inimicis' dici nos fiios amicos ; ut omnia beneficia per
Chriftum co'nlèquutos nos gaudeamus : ut quia per ipfum
cognovirhus Deum , gloriantes in eo , reddamus ei honori-
ficentiam parem Deo Patri , ipfe fibi idòneo tefte prxdi-
cante ; V t honorificent, ihquit, Filium, ficut honorific am Pa- 1
trern. Pò fi Dei ergo Patris providentiam , Sc donum quod
dedit per Chriftum, ut perfonam Filii nobis gratam feceret,
quia per unum Chriftum redemti fumus ab uno Deo Patte
, adjecit : •
Propterea ficut per unum hominem peccatum in hunc mundum
intravit, & per peccatum mors ; fìc in omnes homines'
mors per tranp i t , in quo omnes peccavermt. Quoniam fu-
perius Dei gratiam per Chriftum datam oftendic fecundùm
ordinem veritatis ; 1» nunc ipfum ordinem unius Dei Patris
per unum Chriftum Filium ejus déclarat ; ut quia Adam
unus , id e l i , Èva , Se ipfe- enim Adam eft , peccavit in
omnibus ; ita unus Chriftus Films Dei peccatum vicitin
omnibus. Et quia propolitum graiix Dei erga genus hu-
manum oftenditjut ipfe primordia peccati offender«, ab'
Adam c a p ir , qui primùm peccavit ; ut providentiam unius
Dei per unùm reformaffe doceret, quod per unum fuerac
lapfum Se trattum in mortem. Hic ergo unus eft per quem
felvati, hanc illi reverentiàm /quam Deo Patri debemus ,
ipfo volente. Dicit enim idem alio loco : Qui in his fervit
Ghrifto, placet Deo ; cùm fcriptum fit : Dominum Deum tuum
àdorabis » & illi f i l i firvies. Si' ergo ioli Deo ferviendum
dicit, & Chrifto fervire prxcepit, in unitate Dei eft Chriftus
, nec dilpar aut alter Deiis ; quando cùm fòli Deo fer-’
viendum » lex dicàt, communiter utique Chrifto ferviens
Deo piacere prxdicatur. Igitur ficut per unum hominem pec-
Catara in hunc mundum intravit. & per peccatum mors ; ita
Se perainum Chriftum damnatio Se mors peccati, prxftans
vitani xtemam, quod inferiùs declarat.
In qùo, ideft ,in Adam , omnes peccavernnt. Ideo dixit,
in quo, cùm de muliere loquatur -, quia non ad'fpéciern-
retulit, fed ad genus. Manifeftum itaque eft in Adam omnes
peccalfe quali in malia ; ipsà enim per peccatum cor-
ruptus-, quos genuit, omnes nati fùht fub peccato. Ex ea
igitUE cuntti peccatores, quia ex eo ipfo fumus omnes ;
hic enim beneficium Dei perdidit, dum pr-xvàricavit, in-
dignùsfettùs edere de arbore v itx , ut moreretur. Mors
axitem diflblutio corporis e li, cùm anima à corpore lèpara-
tur. Eft & alia mors, qux fecunda dicitur in gehenìia,
quam non peccato Adx patimur, fed ejus occalione pro-
priis peccatis adquiritur : à qua bòni immunes lùnt, tantum
quod in inferno erant, k fed fuperiori,quali in liberà
, qui ad-cxlos adfcenderehon poreraiit; lèntenrià enim
tenebantur data in Adam, quod chirographum in dccretis
morte Chrifti deletum-éll. Sententia autem decreti fuit, ut
unius hóminis corpus lòlveretur lirper terram : anima vero
vincùlis-inferni detenta exitia pateretur.r
■ VJque ad legem enim peccatum trat in hoc mundo : peccatum
autem non inputabatur, cum lex non ejfet. In Adani
omnes dicit peccalfe, lìcùt fupra memoravi, Se ulqùe ad
legem datam non imputatum efle peccatum ; putabant enim
fe homines apud Deum impune peccare , fed non apud homines.
Néc enim lex naturalis penitus obtorpuerat; quia
non ignAabant quia quod. pati nolebant, aliis fecere non
debebant. Nam ufque adeo non ignotum fuit peccatimi
inter homines, ut Jacob, cùm idola fua apud illum quxce-
ret focer ejus Laban , in quo inventum fuilfet furtum
,f. Ron), edit, è variis lc£l. Gill, hxc refticuie : Non enim.. . . qui frodeft
ìnimiii> iqux vetba etiam in cod. Viiui. Tiiuàn. ScRemig. rcperiuntut. ‘
g. Mil', aliquot, qui dignatus tjl ¡ilio fuo arbitro ex impiis Sic.
h. Ita vet. edit. Se cuniti mil. Ac contra Rom. edit, nunc ipfam unius
Dei T>atri, Sic.
i. Omnes edit- I.cx commontt Chrifto [rvicns Deo piacere dicatur : mff. vero
frcqiicmiflìmi, ut nos in tcxtu.
k. Nonnvilli mil", fed fuperiorc, quaft lib/ra putitati : alii aliquot, fed fu-
periora , quaft libera, Vail, addit, tenebani , non .ipcommodc. Atcamen me-
Jius reliqui mff 8c omnes edit, fed fupcrhn , quaft in libera, ubi fiibiucellige
custodia. ~