C a p . I.
atei, 17. io,
j8p Bcrengaudi expofitioin Apoc.DeyifioneVII. J90
•nobifeum gratin domini Jefa-Chrifti, & dee nobis arma virtutuin, qui- A
bus muniti, ipfo duce acque fignitcro, & ab incenonbus hoftibus, &
ab exterioribus defendamur ; ut vicæ ætemx participes ellcanereamui:
qui cum Patrc & Spiritu fanito vivit & régnât in fscula lxculorum,
amen.
A V C T O R I S A D M O N I T I O.
a Uifquis nomen Auitoris feire defid'eras, Iitceras expofitionum
¡n capitibus feptem Vifionum primas adtende. Numerus quatuor
' vocahum au x défunt, fi gtxcas p o fu c r is e f t L x x x r. Ecce quanta
potui brevitate hune librum confcripfi. Obfecro autem t e , cui dedit
Deus feientiam Iicteraram, & in cujus manibus hic liber ad legendum
devenait ; ut nön propter fbetidam ac rufticiffimam elocuttonem ler-
xnoncs hujus libri abjicias : fed imitare potius ilium, qui gemmam in '
fterquilinio repercain tamdiu aquâ nitida abluic , ulque dum ad lplcn - J
dorera priftinum perveniret ; ita & tu aqua fapientia: tux ablue impe-
lit ix m ex Tordes, tuifque pulcris & compofitis verbis lermones hujus
libri neceffarios adorna, quacenus non jam à fuperbis leftoribus utilitas
libri causa rufticitatis abjiciatur. Scio enim quod h x c mea impolita
diitacio à multis feientia litterarum cumidis defpuetur atquc lubunna-
bitur. Indignabuntur etiam contra me > cur ego id io ta, & nihil fciens,
prxfumfcrim fuper tantæ obfcuritatis librum volumcnExpolitionis a i -
dere. Quibus refpondeo quiaficut terræ iterili amplius proncit acllper-
fio ftercoris » quam alicujus metalli pretiofi -, ita & indodis hominibus
plus proficit divina feriptura mediocriter p rolata, quam fi philofophico
auc poetico fermone proferatur : fciantquc dominum noltrum Jefuni
Chriftum facramcnta dodrinx fuæ non primo philofophis, fed pifea-
riïh-c Auftsris admonitio prxcermifla eft in fuperioribus editionibus: I
toribus tradidific, ut per pifeatores venirct ad philofophos. Etenim ille
qui dedit afinx Ten latos fermones ad coitigendam prophetx infipien-
t-iam, ipfe mihi indigno & omnium hominum viliffimo inceliigentiam
libri hujus ex parte donare dignatus eft. Ego autem tradans apud me
iliud Salomonis : Sapientia ab,condita, & thefaurus invifus, qua utili-
tot in utrìfquei Simulquc confiderans grave mihi pcriculum imminere,
fi parviffimum chefaurum, quem mihi omnipotens Deus largiti dignatus
e f t , tacendo abfcondcrem : confiderans edam non me ette idoncum
addoc endaca , q u x incelligebam , co quod nullus invenirctur, qui
more diicipulì, dignaretur verba infipientix mex audire ; definivi apud
m e ,u th a n c pajvam feientiam, quam mihi divina mifericordia con-
tu lit , qualiquumque ftylo profequerer ; ne talencum Domini mei ableo
ndens , cura ilio fervo damnarer» qui abiens fodit in terrain, &
abfcondit pecuniam domini fu i. Et quia idoneus non fuin ad duplican-
dam pecuniam D omini mei > trado earn nummulariis ; ut ipfe veniens,
reci piar quod fuum eft cum ufura. T c autem , cui loqui cc ep i, num-
mularium voco ; quia ficuc nummularius pecuniam incompofitam fuis
fuperferiptionibus adornar > ut apta fit aa lucra peragenda : ica Se tu
hanc pecuniam D om in i, quam cibi commicco, potens es tua fapient
ia , tuifque compofitis verbis adornare 5 ut apta fiat ad lucra domini
noftri Jefu Cluìlìi perficienda: feitoque te mercedein opdmam ab ipfo
effe recepturum, fi hie liber, ut puro , Ecclefix Dei neceflarius, per in-
duftriam tuara acque dodrinam fordes didionum amiferit tuifque
verbis dccentibus exornatus, uciliorad xdìficacionem legentiuni, live
audientium fuerit effedus. Hoc tarnen non permitió, ut fenfus hujus
libri 3in alios fenfus permucentur ; nifi force , quod abfic, aliquid in eo uod contrariiim fit verita ti, inveniatur : quod funditus effe delendum
ccerno, vel certe in melius commutandum.
lem pr.emifimus in Alimonie ione
M O N I T U MH
Vnc librum de Pcrtiitentia è codice Sorbonict bibliothecs, in quo nomen Ambrosi tamquam auttoris faifo inferiti tur*
Gillotius primus c di di e : fed ita tamen ut ei locum non tribueret, nifi poft Opera omnia fantti Dottoris , & eumdem
fuppofititium effe validis admodum rationibus demonftraret. Ejus autem funt hxc firmamela, nimirum quod elocutio fit affettata
, & Ambrofiana prorfus diffìmilis, quod eadem illa afperior f i t ,& quibufdam verbis, qua Africanumfcriptorem refer am»
pafftm adfperja , quod Ambrofius non mfi duorum librorum de Poenicentia abs fe editorum mentionem factat, quod hu\ut
Auttorntillamfecer.it Novattanorum , denique quódidem Auttorfibi Vittori nomen fuiffe in calce libri aperte prodat. Satis
xjuidem erat ultimum hoc momentum, ut hic trattatus ab Ambrofio alienus effe dettararetur, fed ut cognofcatur quis ille Fittor,
folum non fufficit. Memoratus Gillotius ciim ex Gennadìo de Tritthemto comperturn haberet a Vittore Cartenn* in Africa
epifeopo librum de Pcenitentia futfje compofitum, non alti Vittori hunc tribuendum exiftimavit : quam fententiam,ut potè veri-
tatis colore haud deft it ut am , poftmodum amplexi funt non pauci. Verum tamen opinio ifta demum evanuit ■> poftquam fagaciffi•
mus i\le veterum codicum indagator Stmondus hancce opellam Vittori Tunonenfi etiam in Africa pontifici in manuferipto
B . Maria Rernenfis, & in alio abbatta tìerivallenfis adferiptam legit, quemadmodum Labbxus teftificatur. De codice quidem
fjerivallcnfi, quem non licuit nobis videre » nihil dicimùs : at de Remenfi, ad quem hunc librum emendavimus, lubentffimt
Sirmondi teftvnonium noftro profeqttimur. Hxc enim tbi exftat infcriptio : Incipit liber fanóti Vi&oris de Laplìs Tonenfis
epifeopi hiftoriographi ; nam quod Tonenfis non Tunonenfis ibidem fcribitur, not ario fine dubio imputandum efi: quod ver«
etiam additar hiftoriographi, tllud inde efi, quod chromcon ab eodem elucttbratum ad pofteros tranfmiffumfuit.
V I C T O R I S T U N O N E N S I S EPI SCOPI
D E P O E N I T E N T I A
L I B E R U N U S .
v v i O s m i t ì m t i A officia & merita narraturus mihi> fra -A
Jj¡¡[ t er cari (lime , puto non verbis effe > fed fàtftis opus. Res
»r-.fi! enim falubris ac neceffaria non tam. dicenda eft , quàm
docenda : qux totum habeat infitum amaritudinis a&um ,
fru£him perfert in effeñu dulcedinis > & hxrcc faucibus,
cùm cordi impertit (aiutare remedium. Pcenitentia, inquam, eft prio-
tis s v i damnatio , & in fiituro promiffa coitcñio : & velut in aliam .
vitam duci tur ufus vi vendi, dum pia mens, ea qux furie a tergo, non
refpicit. Hanc non ita d ià is do ceo , ficut geftis cxerceo : & quamvis
jufti perfona non competat, me tamen in initio mei fermonis accufo. ;
Habct enim juftitix partem errati cauta, confcffio ; quia lic e t , ut tu
doces, Dei fit punire commiffa, fententiam tamen cognitoris prxve- ■
Bit in . humilitSte exercita pcenitentia ; fcriptum eft enim : Poenittntibus
dedit partem juftitix , & corrogavit deficientes f»fimere , e£* deftinavit _
illos. infortemveritatis. Ageigitur poenitens, propria feelera confitere, B
pande Deo tu x iniquitatis arcana, denuda fecreta pc&oris tu i , & amove
internx prxvaricationis operculum. Nota funt Deo cunéla, q u x in
occulto fecifti : qux fi non dixerit lingua, non poteft celare confcien-
tia. Fruftra te latenti corifolatione deludís , & abfconfum putas effe
poffe, quod fine tefte commiferis. Patet Deo orane quod claufum eft,
& in aperto lucct quidquid nox abftrufx cogicationis intenebrar. Reum
te tibi officio confeflìonis inftitue, caufam tuam in confpcdhi tu o , te-
xnet ipfo acculante, compone : difta in te fub fevcritatc fententiam,
jt. Edit, quod non fnnitur inferno : m(. Rem.. . . in fervo,
antequam judicis fentias iracundiam : Se ut mulgeas mifericordiam, exer-
ce prior in te ipfo cenfuram. Crede mihi , totum quo fufpe&us e s, fit
illico veniabile , cùm inventa fuerit in te hujufmodi pcenitudo juftitix,
Scriptum dicentc : Pamitentibus autem dedit partem juftitix, & corroga- ( ^
v it deficientes fuftinere, deftinavit illos in fortem veritatis. Exfpe&ac , * ’*
ecce Dominus confcifionis munus, fi conficcntcm non involvie rcatus :
& cùm fit nota divinis fenfibus hominum confcientia , mavulc lingua
prodere, quod non poffunt occulta cordis celare. Pcenitentia itaque eft,
q u x uno a&u diverfa officia congeminaiyhine enim publicac coniiccntcm,
inde cònfelliim revocai innocentem : hinc reatum nundinat, inde crimen
excufat hinc óbjicit propius peccata peccanti, inde indulgenti am
exigit pcenicenti ; nec permiteie Dominus puniri confcffum , qui poeni-
tentem nofeit revocare damnatum. .O magnificum bonitatis divinx
thefaurum ! è fingulare clementiffimi judicis infticutum ! A dhocdereis
vult confeifionis cxfculpere voccm , ut non inveniat ,.quod ultum iri
debeat : & cùm apud fxculi judices confcffus inox dirigatur ad poenam,
apud Dominum conficens ftatim pergic ad, veniam : nec hoc ulìis elicit
de confitente tormentis , cùm patiens in fernet ipfo officium videacut
exercere terroris. Lucra funt enim pii judicis gemitus conficentis , &
gaudium cognitoris eft fine quxftione confcffio : adquiricur Domino,
a quod non punitur in fervo > & multum confertur auilori, fi deputa- «
tus poenx , venix condonecur. Cupit enim damnum effe vindi&x »
quod non Yult perire clcmentix : nec optat u lc ifc i, qui paratus eft
mifercri.'
591 De Pcenitentia Liber unus. fpz
nifererì, ipfo de fé per prophetam dicente : Nolo mortem morientis, A folum curat-, quod ad corpus adtinéc -, cecerùm Deus ariimàm fanat
quàm utrevertatur, & vivai. Quibus Sapicncia concinens Salomonis :
D eu s, inquit , mortem non fe c it , nec litatur in perditione vivorum.
Judicis ergo noftri clcmentia non optar reos perire v i t x , fed perire
ièntentix : nec defiderat morientis exitium, fed feftinàc magis fefvarc
confeffum..lfi/(>, inquit1, mortem morientis ,fed ut revertatur, $> vivai.
Ecce verus v itx au d o r , qui non vult morientis mortem , fed lamenta
converfi : & vult fc fempci in miferatlone elle beneficum ; nc juftitia
teneac judicacum.
Damnum ergo in moriente experi tur, a qui in uno perdiro non Ixta-
tur; quia in donatore v itx neceffe eft ut ex morte veuiat eaufa triftitix,
non quali ex corporalium fenfuum lege defeendat,. quod cum in perdite
peccata eonvulaerane : & ille profert ad prxfens profutura reme-
aia , hic autem adhibec pcrpccuam medicinara. Et tamen homo nec fc
ipfum poteft juvarc medicus, nifi fubVcncrit Deus ; nam incaffum laborar
plerumque aftutia medicinx , fi Deus x g ro to vivendi -remplis
noluerit prolongare. Quos nec (ibi videbimus nonnumquam polle iuc-
currcrc > cùm prxvcnti corporalibus viciis fraudantur beneficio fofpita-
tis. Nullum ergo beneficium medicinx erit, quando medico ipfi medicina
non fubvenit. Nemo t e , crede mihi , melius rcficit , quam qui
fecit : nec alius jiiftificat-, nifi qui flag e lla i, & curar. Sólus novit operi
s fui farcire rupturas, & limi noftri quaffatam fp ecìem in ftatus prilli-
fubftaritiam reformare , ipfo per prophetam dicéntc : Sicut lutum 1
ac moriente contriftat ; cùm in audore incorporeo non cadat om- figuli ,f i c voseftis
> quod venie è corpore : fed cùm nullam capiat ex pèreuntis morte temporis operatur
manu mea. Ñeque hoc ipfum aliquo intervallo
ut dixeris vitfum tuum, illico impertit & ad-
Jxtitiam, triftitix adus in prora cu e ft; ut fit miferantis affedio , non jucorium : implorami» fubfidia & conferencia remedia nullum prope-
dolentis anxiecas: b & decurreus ex pietatc triftitia , non de-paffione B modum tempus intervcnlt : hoc tàncùm exfpcdat , ut fàtearis; mora
.,11« « ..._____ f __r,. «n. .. . J . l ______ M ulla externa perpeffio. Confcquens ergo eft ut doleat perdi rSu»m , qui . . .A ______r ,;. ...
gaudet inventum : & non lxcecur ex mortilo, qui gratulatur ex vivo.
H o c per parabolani Dominus in Evangelio manifcftar dicens : Gratu-
fa r i autem ó r gaudere te oportet ; quoniam frater tuus mortuus filerai,
Ó ' revixit : perierat, ó ' inventus eft ', & iterum : Sic erit, inquit, gaudium
in cxlo coram Patre veftro & Angelis ejus fuper uno peccatore poeni-
t enti am agente. Unde per El’aiam prophetam Dominus provocar poeni-
tentern, dicens'; Ego f um qui deleo iniquitates tuas, & non rememora-
bor : tu autem noli oblivifci, & judicemur. Die tu prìor iniquitates, tuas,
u t juftific tris. Q u id , oro , hac fponfionc jucundius ? quid poteft hoc
invitamento dulcius inveniri ? provocare judicem , diccrc aaversùm fe
reum pro fe , non u t puniac , fed ut abfolvat : non ut animadvertat in
-confcffum , fcd uc juilificet à fé ipfo convidum ? Ego autem
, uc (ancris. Die t u , iuquit, prior iniquitates tuas, ut juftificerh.
H o c per Ezechielem prophetam idem Spiritus repromittic 'injuftis t
lmpitts quacumque die converfus fuerit ab injuftitia , & juftitiam fecc-
r it ; ipfa die peribunt omnes injuftitia ejus : in fua injuftitia quam fe c it,
non morsetur ; & alibi : Cum converfus fueris, & ingemueris, tune
falvaberis. .
Sed fpfitdn dicas; Non habe© confcium, & nulli omnino manifefta
fu n t , qux commifi. Quid e rgo, fi non habes dinfcimn , (altem neicis
prxfcium Dcum conicicntix tu x inevicabilcm confcium ? Et fi fada
tua nemo hominum novit , nempc Deus fad a tua & adhuc futura
prxnofcit. Quid enim non videc, qui ubique & totum v id e t , ipfo ad
Job dicente: Quis pucct aliquid me latere ? Da mihi loeuin , in quo
— -fit Deus, e qui tocus eft occultus; & eris in fadis tuis & tu , ficuc
■E\ech. 18. 57.
Ifti. ià. «y.
morabor, tu autem noli-oblivifci; hóc eft dicere ; Ñon rcmancbic pe- Qarbitraris, occultus. Sed Deus ubique e f t , & cotus in toto e ft, ipfo di-
1 propri: oblivifearis errati : & de- cente : Cxlum mihi fedes e ft, fcabellum pedum meorum ; & : If4l. ee. 1.
Icbicur infamia criminis cu i, fi ejus recordationc compulíus, non ceñes Cxlum & terram ego impleo. Unde & beatiffimus propheta David : Sjüo
•meis auribus confiteri. Vides ergo Deum in flagicia peccatoris
rum, fi nullum peenitentix exiftat officium : & imminentem cervi elibus
rei iraní jufti judicis, cui non placuerit gemitus confitentis : illa
autem in oblivionem ducere, qux tü non quiveris publicare : & abo-
^leri criminis notam, fi non vulneres filentio confcientiam. Ego ftim,
•inquit, qui deleo iniquitates tuas, ó ' non rememorabor i tu autem noli
ibo, iriquit, a Spiritu tuo , & a facie tua quo fugiam ! S i adfcendero]
cxlum, tu ibi es: f t defcendero in inferos, tu ibi venies. Si recepero pen—
nos meas direSas , ut inhabitem in novijfimo marts; etenim illuc manus
tu a , Domine, deducetme, & continebit me dexter a tua. Fruftra ergo
dicis non habere te confcium, cum audias Dcum totum ubiquc, &
per omnia majeftatis fux ainbitione diffufum, cui fit notum quidquid
m m m m
& H -
oblivifci. Nulfum Yoluit effe temporis pundum , nullum momenti "putatur abfconfum. Sed non habeo , inquics, confcium. H o c rede
momentum , quo -in pedus tuum ir repat oblivio peccatorunr; fed ut dixiffcs ,.fi exemplum Cain parricidarum principis non haberes. Perfuaexfecretis
qux ante commiferas, non uc priftinorum obledatione ca- ferae ire fccum in campum pio fratri parricidalis impieras, & nihil de
piaris ; & fit in tc non ex defidcrio prxteritorum, fed ex doloris recor- fracre fe cuftodire xftimans rudis adhuc & nova germanitas, prxceptis
aatione fufpirium. Cafiun tuum fempcr ante oculos proponas & lugeas, ejus bono fimplicitacis obtcmperar. Gradiuntur uno paricer comitatu
&funera tua momentis omnibus plangas , mortuum te jugiter fentias, ' , ambo germani, & parricida infauftus ad perficiendum nefàrii feeleris
moriturumque fine dubitatlone cognofcas. H x c Dominus non impu- cogicatum quafi locum elegie fine tefte. Quafi vero fi (ibi hominem
-tabic ad poenam, fed detorquebit ad gloriam i & itamémorabiturtui, confcium non haberet , lacere aliquid Dei oculos potuiflèr : auc
ut oblivilcatur eorum, q u x ante in peccatis e g i fti, prxbiturus tibi p roQ celare poffet Jludio folitudinis , cùm nihil obeutibus celetur A udo -
tcmpòrali ludu xtcrna atque infinita folatia; cùm peccata tua evafe- ris. A t ubi infàndi fàcinorìs artifex primitivus aptum judicavit locura
-line impunita, ipfo dicentc : Beati qui nunc lugent, quoniam ipfi con-
folabuntur. T u autem noli oblivifci, & judicemur. Iuterea judicemur,
aie. Annumquid Dominus • judicabitur, q u id ic it , ut cum peccatore
•j.udicetur? Abfic-. Judicemur, inquit, tu conficcps, ego dimiteens : tu'
offerens debita, ego donando peccata : tu dicens iniquitates tuas, ego ce
abfoluta piccate juftificans. Denique vide quod fequicur : Die tu prior,
inquit » iniquitates tuas ; ut juftificeris, non ut condcmueris; ut maneat
in te prxmium converfi, non confeffi fupplidum ; ut judicium tecum
comitetur-jufti, non nota damnati. Et cune carebis cundisiniquitati-
bus tuis, cùm adversùm te teftis & accufator exftiteris. Die tu , inquit,
prior iniquitates tuas, ut juftificeris. Sed numquid tamquam ignorans
provocac t e , frater, ut cònlìtearis iniquitates tuas, qui lcic antequam
■fiant ? & tamquam nefeius ex tc optar audire, qui nec dum natos folec
e x prxfcieritia judicare ? Aut néfeis in utero fan dx Rebeccx geminum
partumuno tempore conccptum , eodemque ptogenicum,.prxfcientix
notione retuliffé judicium aifparium meritorum ?
Vult ergo te magis noffe quidagatur in t c , ut cùm exponis medico
vitium tuum , neceflàrium tibi propincc antidotum ; tunc euim po-
ceris perfedum confequi beneficium medicinx , fi non celes medico
tu x vulnera confcientix. Ceterum qual iter curandus eris, qui ea qux
funt in ce abfconfa non pandis ? Opinor enim, nifi intcrpellecur medicus
, non curatur xgrotus. Exfpcdat ergo diu (ibi offendi doloris tui'
caufas, ut medicinx remedium jam curatus iutelligas > quid enim medico
debeacur, c juftà xftimatione penfabis, fi moibum tuum in te ante
•cognoveris. Et ut pluribus te Aon teneam, confcffio tua poenitens medicina
e f t , ipfa tc curai, ipfa te vivificar ; nec patitur vulnus tuum tenere
putrediuem, fed mox uc ingemucris, fuperinducit d inde nodabi-
Jem cicatricero. Hodie fi quifquam te morbus corporalis adficiat , &
& fentias arcus cuos incettino gravari languore, aut vulnus tuum intel-
lig as tabo & forde putredinis cancerarc , ftatim curris ad medicum,
quxris de arte remedium, excubas ance januam dormientis, & ante foies
ejus maturinus falutator adfiftis ; precibus orafe, dona promittere,
munera offerre, Se totum pacrimonium pro tua cupis fanitate prodere :
& cùm plerumque imperitià ejus auc gravetur languor , aut certe in
longa tempora differatur ; nihilominus carnea in obfcrvatione aflìdua
perlevcras: & homo ab homine fperas carda remedia, nec defperas ad-
jutorium profuturum, cùm adhuc non fentias corroboracionis effcdlum ;
Se non curris ad Deum tuum gracuitum medicum, ad ultroneum pig-
mcntarium, qui in curandis animx tux valecudinibus nuljum norie
paci faftidium, nec cxfpedlac ex fanitate tua prxmium , fed magis .defiderat
prxmio numerare caratura. Et ucique temporalis medicus hoc
* . Codcx Rem. qui in vivo perdite.
■b. Sic edit.fi Sorb, m f Rem. vero, & decurrens expiota triftitia.
c. Reni, codex 6t Sorb, junta aftimaiionem pcnfiibit
d. Edit. & cod. Sorb, inde notabilem cìcatriccm : melius cod. Rem. inde nodabii
touts eft occultus,
nè regione prior ¡sa«
nifi: Rom-edit.NobiS'
i i
Appendix Tom. I I .
>r v(fa elVleäio K
tt i Infra vero ut
perpetrando flag itio, infiliit in fiirorem, & patientiffimum fratrem ac
minime repugnanrem, diabolo inftigante , interfecit. Res quidem ira
effeftu evideus c r a c , fed quantum f Cain ratus fuerat , fine confcio
admiffa latcbat. Ec credebat crudeliffimus hominum fine tefte aditum
crimini non làceri, cùm ob hoc ipfum crimen agnofceret, quod occultare
cupiebat. Sed ecce rcium Dominus, cui quidquid abfconfum pu-
tacur, in promtu e f t , & quem non poteft latere quod in cogitationum
occulcis agicur, Scriptura dicente ; Cogitatiohominis confitebitur tibi;
& iterum : ImperfeStum meum viderunt oculi tu i, & in librò tuo omnes
fcribentur ; & iterum : S crut ans corda & renes Deus. Unde idem pro1-
pheta David ; Cogitationes, inquit , meas à longe vidifti ; parricidam
voce indignantis appellar. Et fciens ferocis facti atrocem fpiritum
quem gefierat, negarurum ; ut reatum cumularet impii parricidx, fi-
mulat fe yeluti quod admiffum fiicrat, ignorare. Et d ix it, inquit, Do- <
minus ad Cain : rl )b i eft Abel frater tuus ! E t dixit Cain .- Nefcio,
£ numquid cuftosfratris mei fum ego ; O infaniam dcceftabilem ! ô auda-
ciam fingularem ! Fidus negat, quod fine tefte coirimiferat : & credidlt
fine conlcio crimen publicari non poffe , g cùm ipfo negotio reacura
magis proderct confhicntix. Quid a g is , Cain infelix ? Non habes ullum
hominem teftem : ecce habes effufum fanguinem proditorem : ipfe te
publicat & accufac. Vox ejus adversùm te interpellât Au£lorem, & facie
cruor diffiifus invidiam ; nc latentem prxtereac ultio parricidam.
Gjuid, inquit, fecifti I Ecce vóx fanguinis fratrie tui clamat ad me dt j
terra. Verum ubi parricida fenfir prodicum, quod putabat occultum, &
fanguine tefte conviilus, fruftra finxilïè contumaces infidias j facinus
confitctur: exoptat in fe acrius diftati judicium , cùm cxcufàrc non
poffet confcientia parricidium perpccratum. Sed differtur interim feve-
rior pçena, ut tantifaoinoris auftorem diutius tracidarec lenta fenten-
tia, nec ccleritas irrogati fupplicii compendium magis vidcrctur addititi:
F & fierce h pccnali diuturrtitace long xvum, quod latrociuii moriendi ex-
tenuarec facinus parricidii. Quid ergo tibi fuper eo blandiris, quod non
habeas confcium ; cùm videas teftimonio fanguinis innoccntis Cairi
fuiffe couviilum pariter, & punitum ?
Sed confcium , inquies, non habeo, qui mea filila divulgct. R ogò,
dicas m ih i, fi non habes confcium , non habes confcientix tettimö-
nium ? aut te ipfum potes -cffugcre , & confcientiam declinare ? Coii-
fcientiaminquam, apud quam non moritur omne quod gcrimus, qux.
rios in fait is noftris accufac & judicat : q u x cùm non habeat loqiiendi
ufum, nefcic tamen tenere filentiurp. Poteft confcius morte fubduci,
poteft tibi ad tempus i prodcffe teftis abfentia : h xc tecum femper eft,
Sc fine' ce non eft : hxret p éilo r i, nec umquam te deferii ; & ycIuc
cum Rem. cod. 8c Speb'. aditum crimini non fateti', edit. Rom. ex Gill, margine,
aditum crimini non patere.
». Rom. edit, ex margine Gill, cunt ipfa negatio.
%. Ita Rem. codex, ac Gill, in corpore, nifi quod fcribit longevior : idem vero
nui parrfcidii : quam Iciïipnem Rom. edit, amplexa, estenuarci tarnen recinuit.
». Mf. Sorb. 8c Gill, prodeffe tefti* confcientia. Nec reHum fupeteß : in marg,
autem .prodejfe. Tejlis confcientia &• tecitmftmper eß : Rom..edit, prodejfe t eft it.
Confcientix vero tecum femper eft. Sed locum optime reftituic Rem, codex.
X x
Tfal.ie. n.’
Pfal. ijSi iiV
•Pfal. 7. jo.
Pjol.ti S.i^