j.
V
* . ? •
ir. 8.
Ì ' 9
Cu i ferttentlx veteres adfenfere , ita ut definire« omnes A
■ prudente s effe liberos , ftultos autem omnes effe fervos -,
‘ quia prudens abftinet à peccati*, ut hicingenuusfit, qui
reéta fèquitur ; fèrvus autem qui per ftolritix imprudentiam
fubiieit le peccato: Unde & Chanr propter ftultitiam, quia
rifu nuditatem patcis fluite,fervus' eftappellatus. Often-
dit ergo dominis, quia non vere funt domini, fed quafi per
imaginem ; corporum enim, non animorum funt domini.
Solus enim dominus, te. au&or rerum invifibilis Deus
cam corpotibuS quam animis dominacur -, ut hxc confide-
rantes, juftaab eis exiganc ièrvitia : talia utique qualia Se
à fe ex’iei volunt à Domino communi. Nam cùm ipfi non
ut dignum eft', Dèo ferviant, quem non negane omnium B
poteftatem habere, cujufque quotidiana dona per roinifte-
ria creatura humanis ufibus' exhiberi, à paribus fuis ( ut
non dream fratribus‘j tam gravi» exigunt fervida ut ferri
non poilìnt ; non ponentes in animo , quia & ipfi veline
tiolint, fervi- funt'; & viderint cujus meriti.
Granoni in Hate , vigilantes in ìli* cum grat,arum attto-
f lf : orante’s fonai & pro nobis , ut Deus aperiat nobis ofitum
verbi ad eloquendum myfttrium Chrifti ( propter quod et,am
virìhsfiim ) ut manifeßem illud,prout oportet me loqut.Jam
prudenribus myfterium domini Ghrifti»a & cautis in evi-
«andis vitiis peccatorum oradoni inftandum oftendit ; ut
mericis crefcant.deficientibus tentationibus adverfarii.QuosC
in tantum dignos habet, ut judicet eos etiam fe poflepreca-
bus adjuvare ad adferendum audafter Evangelium, ad quod
tnanifeftandum legationem acceperar.
In fapientia ambulate ad eos , qui for is funt , tempos re.
¿mentis. Strino vtfttr fm p tr ingrttia fiele f t conJims -,
ùt feiatis quomodo oporteat vos fingulis rejpondere. Qponiam
neceflè eft ambulare nos inter inhdeles, & colloquia mu-
cere causà converfationis mundanx : hoc eft quod commoner
, ut cùm fapientia fit ipfa converfatio propter fcanda-
Ium genrilium ; ne occafionem per nos accipiant blafphe-
mandi, Se incitentur ad perfequendum. Quid enim opus
eft loqui cum e o , quem Trias intra&abilem , & obftinatXQ
menris, paratum ad contumeliam faciendam ? Ideo hxc
monet, ut opportuno & loco & tempore, magiftrl mo-
deftià, relìgionis verba promantur : aut fi per fona talis in
medio e f t , qua: perftrepat, reticendum. Aliter enim cum
potentibus mundi, aliter cum mediocribus , Se alicer cum
hamilibus agendum eft. Alicer icerum cum manfuetis, ali--
ter cum iracundis, quibus cedi oportet, hoc eft redimere
tempus. Cùm enim infidiand Dominici* verbis & furenti
temporis audacia cedis, injnrias infefti temporis lucrifacis.
Nam fi caput, id eft , rex adfentic corpori , cune eft liber-
berras loquendi verba Dei cum manfuetudine , ut provo-
■centur ad bonum. Perftrepentibus tarnen Se animofis ad j
cornicia feoiper cedetìdum j vincis enim,dum cedis.
Qua circa me fun t, omnia notafaciet vobis Tychicus di-
Itttus frater, &fidelis minifter , & confervas in Domino :
quem miß ad vos in hoc ipfum , ut cognofcat qua circa -voi
f ir n , & confile tur corda veftra, cum Onefimo carijfuno &
fideli fratre , qui ¿fi ex vobis, omnia qua hic funt, nota fa-
citi vobis. Ad hoc fe dicic fratres mi fi (Te, ut invicem fibi
nòta fierent, qux agerentur ab invicem. Quamvis fupe-
riùs dicat fpiritu fe prxfentem apud eos, Se videre qtf®
ageréiif, internuntiis tamen opus eft. Solliritior enim fier
■qùis, quando videt ad fe venire ad confiderandam con-
yerfationem fuam ; plus enim vCretur, fi fpeculetur fe via.
Et cautis ex mfl" Remig. Laud, ac Vali, teftituitur.
deri qux agat. Nam cùm Deus omnia vidèat, & feiamus
omnia illi nota effe; quia tamen non videmus nos videri
ab eo , contraria- facimus;
Salurnt vos Ariftarchus comes captivitatis mea , & Mar-
cus con¡obrinus Barnaba ( de quo accepijhs mandatum, ut f i
venerit ad vos , excipiatis illum ) Ó’ Jefits, qui dicitur Jufius :
qui funt ex circumcifione. Hi foli fiunt adjutores mei in regno
Dei t qui rnihi fiolatio fuerunt. Hic Ariftarchus bonx converfationis
ac meriti videtur, qui devotione Dominica par-
ticeps & Ìòcius laborum Apoftoli defignatur. Marcum autem
ut commendec, quid fit,non tacer; ut cùm laudabili®
viri Barnaba: aifinis addifcitur , honorabilis habearur. Ad-
dit & Jefum, quem Juftum nomine vocari appellar. Quibus
folis teftimonium perhibet, quia hi ex circumcifione
adjucorio fuerunt c i , adfentientes te participes fententix
ejus; ut jam circumcidi ulterius non debere predicare«,
ideo participes illos dicic fuos in regno Dei. Circumciden-
dum autem e ffe , tc fabbata Se neomenias ièrvandas prxdi-
cate non fpiritale eft, fed terrenum.
Salutai vos Epaphras , qui eft ex vobis t fervus Chrifti.
Cariorem illis facit epiftolam , quando ei qui ex ipfis eft ,
teftimonium reddit. Semper fillicitus pro vobis in orationi-
bus, ut ftetis perfetti, flb abunde expleti in ornni voluntate
Dei. Tarn falutaria Ce illis exoptare teftatur ; ut illum qui
civis illorum eft, & affeélu unanimitatis cariflìmus , b par-
ticipem fux devotionis in proferium eorum oftendat.
Teftimonium enim adhibeo illi quia habet multum laborem
pro vobis , & pro its qui Laodicea funt & Hierapoli. U t
Ibllicitos eos falutis fux faciat, aliorura vigilantia quanta
fit pro his, oftendit ; follicitior enim quis fit pudore, quando
in caula fua alcerum viderit laborare.
Salutai vos Lucas rntdicus carifftmus, & Demas. Vere
cariflìmus Apertolo fuic Lucas ; quia omnia poftponens,
Apoftolum iemper ièquutus eft : qui te Evangelium, tc
Adfcus apoftolorum fcripfiilè perhibetur.
Salutate eos qui funt Laodicea fratres, & jNympham , &
domefiicam ejus Ecclepam. Quoniam limili modo te pro iis
qui Laodicex fune, follicicus erat ,in eorum epiftola hos
falutandos commonetjNympham cariorem exiftimans, cuius
te domum falutat ; cam enim devota videtur fuillè, ut
omnis domus ejus figno titulara effet crucis.
E t cum letta fuerit apud vos hac epiftola , facète ut & in
Laodicenfium Ecclefia legatnr , & vos ut oam qua eft Lao-
dicenfìum, legatis. Quia generates fune inftruriiones Apoftoli
, tc ad omnium profedtum Ecclefiarum fcriptx epiftola: ;
idcirco etiam Laodicenfibus epiftolam hanc legi prxripic,
ut per hanc quid agendum libi eflè t, addifeerent : 8c C o -
lofienfes ut eorum ìegerenc, juxta iènfum fupradidlum.
E t dici te Archippo : f'ide minifterium> quod fuficepifti in
‘ Domino » ut illud impleas. Prxpoficum illorum per eos
ipfos commoner, ut ut follicitus de lalute ipforum ; & quia
plebis folius causà epiftola fcribitur, ideo non ad reélorem
ipforum deftinata e f t f e d ad Ecclefiam. Poli enim Epa-
phram, qui illos imbuii« hic accepit regendam eorum Ecclefiam.
Ipfa fitlutatio mea manu Pauli. Memores eftote vinculorttm
tneorum. Gratia domini noftri Jefù Chrifti vobifeùm. U t confirmer
epiftolam manu lua fubfcriptam dicit , memorans
ut in mente habeant exitus ejus , quos patiebatur pro fa-
iute gentium : te tales fe prxberent « ut non ferret ?gre
pati pro his ii^utias.
{ b. Codex Laud, furtitiftm fua dtfenfioois.
IN EPI STOLAM BEATI PA U L I
A D T H E S S A L O N I C E N S E S P R 1 M A M -
P R O L O G U S. A dei imbiberant fpiritum, ut fpe futurorum , etiam civiitmi
fuotum Macedonum perlecutiones illatas pro nomine
Chrifti devotoanimo paterentur.Ut horum ergo meritum,
te fuam ex eorum profedlu lxcitiam licteris fignet , ita
feribic ad eos :
P Aulus t & Silvanus, & Timotheus Ecclefia Theffaloni-
cenftum in DeoPatrc nofiro, & in domino feftt Chrifto>
T horum , id eft , Theffalonicenfium exemplo
alios exhortetur ad fidei incrementa , idos laudar
, eo quod in accepta gracia permanentes, ad
profedtum prxmii au£ki funt, meliora le ¿lando :
:hortatur -vero ut ad perfedlum tenderent, ut eorum virtu-
ybus quxfica dignaras cereros provocaret. Tantx enim fi-
^.10;
' f . I
b
ir. y .
* . ‘i£
i r .ix
ir. i t
ir. if.
^.18.
C A P. I
m
f - 4 -
’t m
f . r6.
W m
i f í k
f . -i».
gratia vobts & pax. * Trium quidem èp'iicopo'rum nomina A T Pft enim fe itis, fratres , irrtroitum nóftrum ad vos >quia
íolius Apoftoli funt. jL non inanis fuit :fid ante multa pafft, <& conturneliis affetti,
ftcut fe itis , in Fhilippis, exert a liber tare ufi fitrnus in Deo
noftro loquendo ad vos Evangelium Dei in magno certaminc.
Hanc prelluram , quam nunc memora’t . paffus eil in Phi-
lippis Cum Sila propter fpiritum pythonem , quem a puella
e/ecerat, quod jam fuo loco-didlum eft. Cui preflurx non
ceflit, led fortior invencus e i l, dum audet prxdicare , nec
k>qui timet,ipe utique promifli prxmii;ur tc hi feer
Ticcerx continenc ,fed iènfiis te verba
Quia enim-.communi gaudio exfultanc in profedu illorum ,
ex confenfu ad plebem epiftola iccibitur in exaltacione Dei
-Patris, te domini Jefu Chrifti pacem & gratiam bis exop-
tans.
Grarìas agimtts Deo fèmper prò omnibus vobis , memori am
veflri facientes in orationibus noflris, fine intermiffione, memores
tionis domini noftri Jefu Chrifti, cor am Deo & Patre noftro. eflènc in periecutionibus , gaudentes propter futuram mer-
-Quoniam omnia bona à Deo funt, idcirco ei primum gra- cedem. Signum ergo devoti te fidelis prxdicacoris hoeditias
aperis fidei veftra , & laborum caritatis, & exfpetta. , , l t t __ _ _______...
referunt in profecilu illorum, qui dignatus eft non lo- cit eflè, fi in preffura loqui verbum Dei non timeat, ina-
lùm donum fuum dare hominibus lub peccato conftitucis B nem illum fignificans, qui terrore prxlènti formidinem pa-
fed in filios hos adoptare, fimul adjuvans eos ad omnia- ritur prxdicandi. Qui enim fecurus eft de promi-flk ip e ,
exitia toleranda, ut digniores fiant. Quamobrem meminiflè non cedit, ut coronetur.
norumdicunt lè in orationibus fuis, eo quod ccebfefcerent • Nam exhortatio no ¡ira non ex fallacia, »eque ex immuti.
in opere fidei ceteris Ecclefiis; ut nutu Dei' perficerenc ditta , ncque in idolo: fèd ficut probati fiumus'u Deo ; ut ere.
opus -ceeptum, prornti in ftudio caritatis. , te pa'rientix, b & deretur nobis Evangelium ,ita loquirnur, non ut hominibus
fpei adventus Domini ante Deum , qui dignacus eli Filium p/acentes , fed Deo , qui probat corda noftra. Hoc propter
fiuirn^ incarnare prò iàlnte humana. Plaoitum enim Dei plèudoapollolos dicic, qui in dolo & fallacia prxdicàbant
non miffi, ut circumvenirent gentes ad ièrviendum legi
faélorum. -Itìe auceni eleiSlum le & milfum prxdicare mul-
tis probat rebus ; quia tc in preliuris forcior inventus e ft ,
& in converlàtione trreprehenfibilis ; ur nihil eflèc in hoc,
C a p . I t .
f . i.
/ ,2> '
Sr.^
A4
■eft, fi proficiatur in Chrifto.
Scicnns, fratres diletti à Deo , eletti on em Veftram ; quia
Evangelium noftrum non fuit ad vos in verbo folurn, fed &
in vèrtute, & in Spiritafantto, & in plenitudine multa,f i cut
fcttis quales fuerimus in vobis vefiri causa. Humiles le C cluo^ minus Deo vidcretur dignum , pròlèquencibus fignis.
fuiflè inter eos lignificane, ur illis. formarti datene maníue-
tudinis, -non quod defueririt, qux ad fidem illos hortaren-
tur, magnalia ; quia dodfcrinx evangelica robur virtus prx-
ftabat ugno rum & prodig jorum ,iu Spiritu fandto, id eft,
-uon in phancafia , led in veritare plenitudmis ; ut nulli ne-
ceíficati deelïèr auxilium, led fiiperabundans gratia videre-
:tur &'in do ¿Irina , & in converlàtione, & in «gris curan-
dis ; ur perfedtum opus Spiritus faniti appareret inThefla-
lonicenlium Ecclefiis , ut in -nullo f e minores videntes Ju-
dxorum Ecclefiis , gauderenc in.dóno D e i, qui participes
illos facete dignatus eli promiflionis Abrahx.
E t vos imitatores noftri fatti eflt
Quidam enim quxftus caula Chriftum prxdicabanc, favori
hominum fervientes ; quia tc in arguendo remilEores eranc,
quippe cùm nec auéloricas eflèc ,& in tribulacione infirmi ;
quia non ex corde, lèd in fallacia-erat ièrmo eorum. Oni-
nis enim qui aliquid fine ipe agic, orca cribulàtione fuc-
cumbic.
■Ncque enim umquam in verbo adtilarionis cóñverfati fu-
mus , ficut feitis , neque in occafionem avaritist. Deus teslis.
esi. Nunc aperic quod -fupra fignificavit , cùm dicit : Non in
occaftone avaritia, -Deum dans tellem , quia iftlid ex corde
•fecicbat, non in hypocrifi, quafi •concemneris pauca, uc
& ipfius Domini-, £) force plura offèrrentur. Unde & ipfós convenir, fciences
fitfeipientes verbum in preffura multa cum gaudio Spiritus ac probantes quia nulli fuerac adulatus ; pièudo -enim ap of
fan tti, ita ut fueritis vos exemplum omnibus credentibtts
in Macedonia & in Aehaia. Cupidi creduütatis , probra
Se injurias aoivibus fuis palli colerarunt fiducia futurorum.
Unde xmuli dicuntur apoftolorum, & ipfius Domini ■; quia
te Dominus eadem paffus eft à Judxis apoftoli lèquen-
•tes fidem Dei, perlecutiones palli Cane,gaudentes quia digni
habitì funt pro nomine Domini contumelias pati, feientes pro
bis magna fore prxmia repromiflà ; idoseus enim iervus
.probatur, quando ;pro amore domini fui inimicos ejus of-
fendit. Cujus rei memores, gavifi fune fpe promiflioms
coli formam avaricix dari fibi optabanc, ut ipfa ;oceafione,
dum veros apoftolos- omnia illata videnc aecipere, poflènt
ipfi fine invidia fimpliciores homines deprxdari. .
Nec quarentes ex hominibus gloriam , neque à vobis , neque
ab aliis ", cum poffemus apud vos c oneri effe . ut -Chrifti
apoftoli. In tanami grayat plèudoapoftolorum caulàm, ut
•fe abnuere dicat, cum liceret illi obfequia teqnirere, ad
comprimendos eos quibus nec facuhas era t, nec pudor,
te tamen honorem fibi;pofeebant.; le enim pdtius quam
Dei doélrinam commendare volebant. Apoflohis autem
in preflìira. Itaque magna exhortatio eft ad prcrfeftum , E qui gloriam non ad prxlèns,fed in futuro requirebat, fe
■cum fimiles illos fadlos dicit & Chrifti tc apoftòlórum
■ad formam prxbe'ndam ceteris credentibus illis in locis,
quibus fama illorum.-ambulabat.
A vobis enim diffamatus eft fermo Domini non folum in
Macedonia & in Achilia, fed & in omnem locum fides veftra,
qua eft ad Deum , pròcejftt. Tale eft h o c, quale & illud
ad Romanòs ; cùm dicit : Quia fides veftra pradicatur in
univerfo mundo. Sèd in his amplius j quia non folum fides,
•lèd opus fidei illorum pervenir in omnem locum. ' .
Ita ut non ncceffe habeamus. nos aliquid eloqui. Ipfi enim
de nobis annuntiant, qualem introitum habuerimus ad vos:
•huniilem faciebat,' ut Dei prxdicatio exaltarctur.
Sed fuimus-parvuli in medio veftrum , tamquam f i nutria:
foveat filios fuos ; ita defìderante-s vos ,4 upimns impar tiri vs-
his non folum Evangelntm Dei,fèd etiam animas nofìras ;
quia carifftmi ncbis fatti eftis. Tantum a#c¿tum ha bete fe
circa illos oftendit ( quem, quia ver us eft , non verbis ma-
gis quam rebus probatura vult videri ; pote ft enim in verbis
lacere fallacia) ut his exhòrcationibus provocati om-
■nem iènfum fuum in dilezione habèrenc apoftoli.
Meminiftis enim-, fratres , laborem noBrum & fatìgatio-
nem, notte ac die operantes ad hoc , ne quem vefti itm gràva-
& quomodo convtrfi tfits ad Deum ab idolis rad fervìtndum p retnus. Hoc eft, qüod dicic in A£lis apoftolorum. Omnia •>
f - f .
Deo vivo & vero , Cr ad exfpettandum Filium ejus de-c&lis , •
quem fufeitàvit a -moriuis Jefum , qui -ertpuit nos ab ira
veniente. Sic peragraffè dicuiit famam introitus fui,Se converfationis
eorum -cum predicanone Evangeli! , ut non
eflet neceflè ea dicere^ fuperfluum eft enim ea fari , qux
nota flint. Ad omnes enim in. circuitu pervenerac ; ita ut
& annunciarent ceteris qua devotione fufeeperant apoflo-
-los. Et quia ad omnia, qux andiérant ab e is ,. fuerant
.promtiores , relinquentes --debs mortuos : exfpeilarent autem
Chriftum de c x lis , quem human« falutis-caùfa mor»
tuum audierant ,& refurrexiflè devi ¿la morte cu n ear-.
ne adfumtum in cxlos miniftra nube , ad confufionem pru-
flentium mundi, qui confi.derat-ione haliita mundanorum •»
carnis n.ituram, quia gratis eft , putaiic non polle fieri, uc
fuftollatur in cxlos. Hoc affé ¿In fit Spiritus fan6ti, ut
■erubefeant terrigena: prudences.
• 'P'H
Appendix Tom. I /.
inquit, qua rnihi, & iis qui funt mecum .fuerunt neceffar.
laboraverunt manus itta. Unde & in alia epiftola dicit:
Qu i non labor at. nec manducet- Et hoc Contra pfèudoapofr
colos -, ut qùj otiofi man’ducarent, pradicatores fé finge-
banc eflè. U t ergo exemplum darec, quemadmqdum gu-
bernanda fit vita -chrifti alia , & fi ¿lores proderet , labori
infillebat humano , offlifcans pfèndoapoilolos i prxcerea
quia qui labori infiftunc, à rna-hs-cogitacionibus declinane,
eccupantes animiim fuum , Sé à periculis. prohibentes.
■Pradicavimus vobis Evangelium Dei, vos teBes e B is , &
Deus, quam fanlle & jufte, & fine querela vobifium qui credi
tis , converfati fumus ficut feitis : & quomodo erga unum-
quemque veBriim, Ut pater filios fuos yóbfccr:antcs vos , &
confo/antes , & pbteftantes ad hoc ut ambuletìs digne Deo ,
qui vocavir vos in fuum regòum-& gloriam. Manifefta fune
nxc ; commoner enim illos quomodo crediderint fé prxdjtnclius
raff. ae Giù. ift-niarg.
1 i)
t - "■
i . 1»,
Ili
hI I I S I