I
; li im
y . 5- 6.
f . 8.
■dat, quod judicatur nön daturus, vincìt, oftendens fe v e -A cuti homines 8 de remi filone , promte petcarent : cum
racem , ilium autem mendacem , qui non credit verbis ejus, conftet poft acceptam fidem periculofum effe peccare > 8c
Videbit enim Dei Filium in majeftate, quem negat : vide- hoc przdici credentibus.
bit & cainis referreèlionem » a 8c feiet viètam effe perii- Qjßd h ergo ? pracellimus tos ? Nequaquam. Caufati enim
diam pollicitatione & veritate Dei. Nam & Chriftus cùm fumus Judaos & Gracos omnes fub peccato ejfe. Hoc e ft ,
judicacus e ft , vicit : inique enim oicifes e f t ,& reum fe- quid adhuc immoramur latiüs loquentes ? O (tendinius
cit diabolum , quem jam non peccando fuperaverat ; ut enim redditis caufis, tarn judzos quam Grzcos , omnes
fecundo vièlus amitcerec, quos téhebat. b reos e ffe , ideoque fruftra legem fervari. Primum enim
St autem injußitia noftra Dei juftitiam commendai, quid ,Grzcos oitendit reos juxta legem natura;, & quod nedicemusi
Nurnquid iniquus Deüs, qui irtfert iram ( fcctwdum que Legem Moyfis reciperent ; quamobrem peflima eohorninem
dico) abfit. Hoc juxta feniüm prophet« David rum & pergraviffima caufa. Deinde etiam Judzos oftendicit
Apoftolus ; David autem quando peccaverat in cauià dit reos, qui fub lege Dei vivere videntur,ac (ibi me-
U rix Hethxi, iciens quia promi dio peccatoribus dari non ß rito Patrum defenderenc dignitatem , ex eo prxcipue,
pooeft, exorat ut juftificatio verborum Dei vincat judi- quod promiffionem Pattum (p re v e r in tDei gratiam in iry
* 9.
cium cquo iudicantur j i , qui peccant; 8c poenitentem re-
formctian&ificans, ut det ei quod juftis ie daturum pro-
■mi fit. A c per hoc febjecit: Si autem injuftitia nofira Dei
juftitiam commendat, & c . id e f t , fi quia nos peccatores
fumus , Deus juftificatur ; iniquus erit, fi vindicet. Nam fi
injuititia noftra ei proficeret, fine dubio iniquus erat fi dämmtet
peccantes ; d quia injuititia noftra Deum facit juftum>
fi peccantibus nobis det , quod promifit fandtis. Quia
quamvis peccatores Gmus, reformamur tarnen per peeni-
tentiam ; ut non jam peccatores , fed abluti promifiionem
ritum deducentes. Ad quàm rem firmandam exemplum
propheticum fubdidit ex pfalmo tercio decimo dicens :
Sicut feriptum eft , quia non eft juftus quifquam. Ab in-
juftitia ccepit mala opera eorum enumerare, & partim pe-
jora fubjicere ; ut manifeftaret in his nullarn fpem videri,
nifi implorent mifericordiam Chrifti , qui peccata dimi
teit.,
Deinde adjecit : Non eft intelligent. Verum e f t , quia fi
daret operam intelligere , injuftus non eilet.
Non eß requirens Deum. Nee iftud occultum e ft , quia fi
.il- . \ -r\ o .__ r.___
y . io.
4-
&-f‘T
f . M.
mereamur accipere. Non ergo is fenfus eft in verbis pro- C intelligent quid prodelfec, Deum quærerec : & non ficut
Aia rex Juda, qui poft multa Dei beneficia fic depravatus
eft ; ut in firmitatem pedum paflùs , propheta prxfente,
non quxrerec Deum.
Omnes declinaverunt,ftmul inutiles fatti funt. Nemini
dubium , quia omnes non quxrences Deum, inclinantur, ut
auxilium requirant à vanitate : vanicas aucem eft idolum ;
ideo inutiles fiunt.
Non eft quifaciat bomini ,noneftuJque ad unum. Quia negletto
D e o , inutiles fatti fune ,bonum utique facere non
pherx David , cùm dicit : Tibi foli peccavi , & malum co-
ram te feci ; ut juftificeris in fiermonibus tuis ,dr vincas cum
judicaris, qui malevolorum hominum prava interpretacione
adferitur; ut peccata hominum 8c mali aètus Dei j ulti fi-
cationi proficiant, & per mala noftra bonus appareat , Se
injuftitia noftra illum juftum oftendat. Quoniam itaque
iniquus non eft Deus, cùm irrogat iram, jam non pec-
catis noftris juftificatur ; quia fi peccatis noftris juftificare-
tur, iniquus eflèc, fi vindicaret : fed quia non eft iniquus,
cùm vindicac , manifeftum eft quia injuftitia noftra Dei
juftitiam non commendat. Si autem commendar«, non
vindicaret ; quia juftus eft.
pollunt j jam enim depravati proficiunt in pejus.
Sepulcrum patens eft guttur eorum. Jam mal is. mancipati
D bonos , fi poifet fieri, devorare volebànt ; ut ficut fepul-
crum patet, ad recipienda cadavera, ita & adverfus bonos
guttur eorum.
Linguis finis dolofie agebant. Qui tam malis operibus ad-
fueverant, qua; loquebancur, in fallacia erant.
Venenum ajpidum fub labiis eorum. Hoc d icit, quia verba
hujufinodi hominum mufeipula, funt. Ad hoc enim lo-
quuntur, ut decipianc •, ut ficut per labia ferpentis vene-
A c per hoc fubjecit : Secundum hominem , inqilit , dico.
Abfity hoc eft,abiit,ne Deus iniquus dicatur ; quia hoc ho-
mini competit, quem conftat & errare, & falli & fallere.
Nam Deus immutabilis perfeverat, nec poteft non amare,
qu z fecit.
Alioquin q uomo do judicabit Deus hunc mundum ? Verum
eft, quia non erat juftum, ut judicaret Deus mundum , fi
peccaca ejus ipfi proficerent ; ut nutu ejus peccantes dum num infunditur, ita 8c per labia eorum dolus 8c circumveniam
confequuntur, Deus bonus viderecur : e & fi non ventiones.
pcccarent, non videretur juftus ; fi enim non peccent, non Quorum os maledigliene & amaritudine plenum eft. Ma-
habendo cui remittat, non erit bonus. nifeftum eft quia contra bonos mali Temper maleditta 6c
Si enim veritas Dei in meo mendacio abundavit in glo- ^ amara proponunt, in conviciunj illorum prorumpentes Se
riam ipfius , quid adhtic & ego tamquam peceator judicor ? detraitionem.
Manifeftum e f t , quia fi ad gloriam Dei proficit menda-
cium hominum , ut ille folus verus appareat, peccatores
non funt dicendi, qui peccant ; quia non voluntate, fed impuliti
ejus videbuntùr peccare : quod abfit.
E t non, ficut blajphemamur > & ficut aiunt nos quidam
Veloces pedes eorum ad effundendum fianguinem. Hoc de
nece propnetarum dixit, quos occiderunt impigre, ad bo-
nura fegnes, ad parricidium velaces.
C.ontritio (ÿ* infelicitas in viis eorum. Quoniam citati
erant ad malefaciendum, iter ipforum vel greffum tribu-
latum 8c infelicem pronuntiat.
dicere ,faciamus mala,utveniant bonai 1 Nunc aperic quo-
rum causa hxc follicite , & cum reverentia difputat. A per-
verfis enim hoc opponebatur, quali hic eflct fenfus prxdi-
cantium remiifionem peccatorum, ut facerent mala, & ve-
nirent bona, hoc e ft , peccarent, ut remittendo illis Deus
videretur bonus , fecundum qua: fupra dièta funt : quod F quam itur in gehennam.
Et viampacis ' non cognovejrunt■ Via pacis lenis eft &
inturbata; omnis enim bona vita tranquilla eft, 8c aètus
modefti ipfi funt pacifici, 8c per iftos itur ad Deum. Illi
ergo nolentes hæc feire, elegerunt viam tribulationum, per
blafphemium appellai, 8c àbjicit à feniu divina: doètnnz.
Nec enim peccare debere fides tradir, quippe cùm judica-
turum Deum przdicet ; fed delinquentibus confu l i t , ut
recuperata ialute, fub lege Dei viventes jam non peccent.
Ideoque fubjecit : Quorum damnatio jufta eft , id eft,
horum hominum qui xmulatione invidi« iftud de nobis in-
terpretantur, quod fupra diètimi eft , damnatio jufta eft.
H x c enim jaètabant J u d z i , ut doètrinam apoftolicam
criminarentur, dicentes quod cùm remiifionem peccato-
Non eft timor Dei ante oculos eorum. Quoniam hujuf-
modi fine fenfu fun t, Dei timorem non habent : Initium
enim fiapientia timor Domini, dicit Salomon. Et non dixic
timorem Dei hos non habere, fed : Non eft , inquit, timor
Dei ‘¡ime oculos eorum. Videntes enim tam maligna
opera iua , & non horrentes , timorem Dei dicuntur ante
oculos non habere. Iftos omnes 8c propheta Hieremias
lignificar, dicens inter cetera : Tunc omnes infiurrexerunt
in prophetam Domini, volentes occidere eum. Et fequitur ,
1 . 14.
f - M -
f . i S .
Ir. 17.'
»S!«,¡i)!,.
rum przdicant, peccandi foni item przbeant; ut quali fe- Omnis autem populus non permißt. Illos ergo omnes dicit,
i. Olio ruU’-.ado
mfoLs
7 follici
l> niff.. Cquo judtt,
il. Qujdam mil. F.r -verum fi
ferie f ' erfol™nC¿
calli nefiris, lier qua illc ftlus
muta» dico , ioc eß , fenfus hic
Deum , ut iniquus fit, feci in I,
jußum , fi pc c cant sun s nobis il
e b is , qui peccant.
s propesa t nofira smq
■m i , f i j „dicati quia
fufiificeiur, iil efi, ■.
¡real. Sed abfit. ait
juod promifit fanais.
r. Sed quia
Ili injufii-
deatpecfccuiidiim
c. MIT- Aliquot , ut fi non pecei
ejfet bonus.
f. Nonnulli m(T. Hoc eft unde fibi ■
g. Quidam ni IT. de promiffione. In
rep o fu it& hoc prailitare.
li. MÌ1. aliqui, ¿¡ilid ergo tenemur
i. Corb. codeX,& Oion.apud Gill.no»
fpreverunt, nolentes feirs qnoìiiitm bo
bebunt ¡¡pud Deum.
’¡abendo quo
citJpofiolus
, & boi pro
■
E/bef. 1.}.
IH
y .ip .
'ft. 2-0.
fed maio,; & ho, o ^ s ; , M A i Ö- pn fh etii. Apenom eli quia joffití.
dicit: Omnes declinaverunt, totam penitus plebem fi^nificat, lln n r a r r e , /l.J 1 _ _ /* I I . - -
fed hanc partem plebis, licut & memoratus propheta re-
fe r t : In qua omnes mali fe condiderunt. Semper enim duo
populi iunt in una plebe. Hic eft ergo populus quem in-
• crepat Dominus fub nomine Hierulalem , dicens : Hieru-
falern, Hierufalem, qua occidis prophttas. Et alio loco :
Generatio, a it , mala & adultera, & : Natio viperarum. De
hujufinodi queritur etiam propheta Efaias, dicens : Va
genti peccatrici, fernen peßimum ! Per malam enim volunta-
tem ,dum frudtus malos faciunt, fernen pelfimum funt. Et
quia fi voluerint, poffunt converti, vox probat Apoftoli
. _ o s t ----- ----"«»1 .V*. IU1UIIDei
fine Lege apparuit, fed fine lege fabbati 8c circumci-
lioms & neomeniz 8c vind'nftx ; non tarnen fine facra-
mento divinitatis Dei : quippe cüm juftitia Dei de facra-
mento Dei fit. Nam quando quos lex reos tenebat, juftitia
Dei ignovit illis , fine' lege ueique hoc fecir; quia in quos
lex vindicatura erat, h z c donavit illis peccatum. Et ne
hoc forte contra legem fadtum putarecur, adjeci^ juftitiam
Dei teftimonium habere ex Lege & prophetis, hoc e i l ,
quia ipla Lex ex alia parte olim iftud futurum dixerat; e/Ü«..? k
quia venturus erat, qui hominesfalvaret : quod legi con*
cellum non erat, ut pedcata donaret. Ideo autem juftitia
Í 8 B H h W M : Eram‘ & n0! W B B Dei diifc. eil I■ vífctut effe mifericordia I B i p "
c l L ) ! r , milfione originem habet : 8c cum promilfiim Dei reddi-
/ B 8 M H H L ,x H H | ■ H I tu r , juftitia Dei dicirat. Juftitia enim eft I quia r.AAi,„m
U g 'rm t . W « r . Mamfeftum eft quia hos mcrepai L e x , eft, quod promiffum eft : & a l m fufdpit ^ X i e n t e s l d
qu. & pnmdm non ctedidernnt duci f io Moyfi, neque f e , juftitia dicitut; quia non fufciPetePc o ,V ie lt em iniprophetis
patcntibus fu is , ejuos & petfeíjjléntes decide- quitas eft ■ Z‘% P eontugrentem intrunt
, neque apoftoli, c o g n ä * (¡si* fttundum tarnen,, ataim D 'i ftr fidm l 'f * CÜriti. Quid eft aliud
quorum ßngumem effuderunt, femper tmpii, & i „ Deum f t r f i j ,m Jcfa chrißi , niG q d a ipfa Dei M ir ia mani
rebelles; „ t per Jegen, damnentnr . cujus auftoritafem feftatio Chrifti eft 1 Per- f id e l enim p t a i d S ö L lefu
contemnendam putanmt. Sicut enim ommun, malotim, Chrifti agnofeitur donum dudum ptomilfiim ä Deo vel
* ui» eft caufa ,n malo , ,ta & cunctorum bonorum. In fuaitur ptomnium a u e o , vel
W m B a /»e»>»«w />? r rm » d . ?» , ^ » « J ho6ell.fuperom. im iuis B S %¥rn-a*am veri Dei
D e . Hoc die,t, qu,a Jud^is m. peccaris conftr,a,s , om- cos Dei 4 efife jjftiriam . ut hoc probater aJiecit . < ¿ 7
n . fu,Wlt“ * 0 “ : Null, enim dnbium e f t , a i t , J c a v ,n „ t. Hoc g e L a l iS r a c c S d t o ÚÍ
qn,a pagan, obrnr, funr dehft,, & ,mp,erar,bus. ac per l:o’c intelliganrui tam Judzi quam G,reci; unde ab • Ä “tf
rotus mundus Deo prortratns eil urpoffir b ad iníulgen- d i ß j i . ; omnes Inim hic comprehendir, e t iam & f i,c e f
tiam peevemre : quia omms mundus ludxi pranr Är (Twiri- ... __i - meerf
t .U .
pervenire ;omnis ju d z i erant & gentile
s , à quibus fegregati funt fideles. Quando ergo Judzos
qui legem acceperunt àD e o , 8c quibus faèla promilfio
e i l , peccatis probat obnoxios, dubium non eil omnes
Grzcos reos elfe mortis. Quamobrem : Omne os obftrua-
tur, a i t , & fitbditus fiat omnis mundus Deo ; dum omnes
rei prqbati indigent mifericordia D e i, cam Ju d z i, quam
etiam Grzci.
Quoniam quidem non juftificabitur ex operibus Legis omnis
caro coram Deo N o n ideo minime juftificatos homines adfe-
rit apud Deum } quia legem jullitiz non fervaverunt in
prsceptis : fed quia làcramentum myllerii D e i, quod in
Chrillo e i l , credere noluerunt. Per hoc enim decrevit
Deus juftificare hominem, non per legem ; quia lex ad
tempus juftificat, non apud Deum. Ideo legem fervantes
in tempore , juili funr non apud Deum ; quia fides per
quam juilificantur homines apud Deum, non eft in eis.
dotes, ut oftenderet nihil profuiffe legem fine fide. Sic
enim lex data e f t , ut fides elfet in leg e, qi^e fpturam fpe-
raret falutem; Quamobrem mors Clnifti omnibus profe-
c i t ; quia 8c hic in izculo quid credendum Sc obfervandum
eft, docuit: & de inferno omnes eripujr.
) Juftificati gratis per gratiamipfius. Juftificati lunt gra- ¿4
t is , quia nihil operantes, neque vicem reddentes, fola fide ’
juftificati funt dono Dei.
Per redemtionem qua eft in Chrifto Jefu. Gratiam Dei in
Chrifto effe teftatur; quia voluntate Dei a Chrifto redem-
ti fumus; ur manu milfi juftificaremur , ficut & ad Gala-
tas dicit: e Chriftus nos redemit, oiferens fe pro nobis. Galat.^. t3.
Permifit enim fe diabolo iz vien t i, fed imprzfeio. Putans 0
aucem fe Ghriftum polfe retinere, veluti accepit eum: fed
quia virtutem ejus ferre non potuit, omnes quos tenebat,
fimul cum illo amilic.
propojuit^Deus propitiatorcm ftdei. Hoc dicit quia
e in B n •>'r4 ofiiit B M B B I p o l i t i ■ttì ' ........... futurum humano generi, fi credane.
In fanguine ipfius. Ideo in lànguine ipfius , quia morte
ejus liberati fumus; ut & manifeltarec illum,mortuum, Se
mortem palfioné ejus damnaret.
A d oftenftonem juftitia fina, hoc e ft , ut promiffum fuum
palam faceret, quo^ nos à peccacis liberarec, ficut ance
promiferat; quod cùm implevic, juftum fe oftendic.
Propeer propofttum pracedentium deliElorutn, in patientia
Dei. Sciens Deus propofitum beniguitatis f e z , quo cen-
fuit peceatoribus febveniire, tam iis qui funt apud fepe-
ros, quam iis qui in inferno cenebantur; urrofque diutiffime
fides ad Deum. Idcirco lex temporalem habet juftitiam,
fides «ternani. Nam omnem carnem dicens omnem hominem
fignificavic, ficut 8c propheta Efaias ait : Et videbit
omnis caro falutareDei, id e f t, videbit omnis homo Chrif.
tum D e i, in quo lìilus omnium continetur. Et idcirco carne
fignificantur , quia peccatis obnoxii fune. Sicut enim
juftitia fpiritales fac it, ita 8c delièta carnales ; uc ex aètu
nomen aceipiac homo.
Per legern enim cognitio peccati : per fidem autem abolirlo
y ideo fequenda fides eil. Qu« eft h«c lex , per quam
dicit cognitum elfe peccatum, & cognitum quomodo ; Viy
■ *5-
ftoiS.
quia & Jo- F exfpedlavit, e'vacuans ftnteniiam, ^ juftumJijjecur om.
o nes damnari j ut oftenderet nobis, quod olim decreverat liberare
genus humanum per Chriftum, ficut promific per
Hieremiam prophetam , dicens : Propitius ero iniquitati- y
bus eorum , & deliSlorum illorum non memorabor. Et ne
forte hoc donum folis Judzis promififfe videretur, per
Efeiam dicit : Domus mea dornns orarionis vocabitur in omnibus
gentibus. Quamyis eijim Judaifmo fa£la promid 1
fio f it , led przfeius Deus eo quod donum ejus reproba-
turi effenc impii Judzi, gentes le ad percipiendam gratiafti
feam promific admictere, quarum zmulacionein irammilli
cruciarentur impii Judzi. •
In hoc tempore, id eft, tempore noftro ,quo dedit Deus
quod olim promiferat dandum tempore, quo dedit. V t fit
feph in carcerem miffus e li, licet per calumniam ; & pincerna
& piftor Pharaonis, causâ peccati. Quomodo ergo
Jatebant peccata ? Triplex quidem lex eft ; ickuc prima pars
de lacramento divinitacis fit Dei : fecunda autem quz con-
gruic legi naturali, q u z interdicit peccatum : tercia vero
faèlorum, id e ft , fabbati, neomeniz, circumcifionis, See.
H z c eft ergo lex naturalis, qu z per Moyfen partim reformata
, partim auèloritas ejus firmata in vitiis còhibendis
cognitum fecit peccatum ; non quod laterec, ficut dixi : « led
oftendic peccata qu z fiunt, non impune futura apud
Deum 5 ne force quis ad tempus evadens , le^em illulilfe
putaretur. Hoc eft quod lex often lie.
Nunc vero fine lege juftitia Dei manifeftata eft, teftimoa.
Mf. Corb. Rcmi'g. & Tinian, nniim eft nomen in malo.
b. Idem Corb. codex, ad indnlgentiam perlinere, omnis enim mundus Iudai
trant & gentiles, ad quos fatta promiffio ell, peccatis probat obnoxios. "
c. I idem codkcs , f id often,lit futurum Del judicium. ut nullus pecca,or immuni.
i a poena fit ine fo r te .,.. Hoc eft quod lex ofiendit , quia peccatum imputantur
apud Dcum. 1 1
d. Iidem mC.juftitiam,id tj
c. Corb. cod. Chriftus no?i
fattiis pro nobis malcdittum. .
accifitcr avem.
, gratiam. Et ut probarte , adjecit: Omnes enim
am Grxci ; oftenderet nihil profuiffe Legem,
demit de maleditto l egis, öfterem ft pro nobis,
■ Tutavtt enim fi Chriftum pojfi ntinere, y .h t
1 I ]
: PI
I y
I *