C a p . I I .
■O', i.
Ÿ . 3*
ÿ . 4 .
ir .-6.
tf-7 *
f .B .
j r - *
ir. i l .
y . li.
T
I? erco, ftli mi , confer rare in gratia, qua eft in Chrifto A addi poteft' perfedo ; quia non 1U1 aliquid praftat, qui
“ ■ udtviiii a me per multos teftes: hac credit in ilium : quomodo nihil aufert e i , qui non credit in
J ■ •> illam. Quidquid ergo agitur, ad profedum noftrum pertinet
j ne in ignorantia maneamus. Nec enim a nobis fir-
matur ,cum ipfe ex fe & apud fe firmus fit.
Hac admone , contestant coram Domino. Noli verbis pug-
nare; ad nihil enim utile eft, nifi ad fubverfionem audien-
tium. Contentiones vitandas monet, pracepta autem dan-
da fub Dei timore & terrore ; quia contentio poteft adhuc
^» Jefu , & in iis qi ,
commenda ftdelibus hominibus, qui idonei erunt & alias dolere.
Conltantem hunc Se robuftum eflè pracipit in docen-
•do orariam D e i, qua; data eft in Chrifto J e f u & non fo-
JiTm°in oraria, fed etiam in myfteriis, qua funt de Chrifto.
Arcanalidelibus & dignis tradi v u lt , qui alios poffint do-
cere., non paffim vulgacibus ac negligentibus-, magna enim
-cura eligendus eft dodor.
Lab òr a ut bonus miles Chrifiì Jefu ; nemo enim militant minus ftabilitis generare fcrupulum. Solent enim in conten-
Deo, obligat fe negotiis faculartbus -, ut plaeeat e i, cuife pro- rione talia opponi elimato malevolent« ferro, ut moveant
bavit. Manifeftum eft quod dicic ^ quia nenia poteft duobus animos incipientium rratrum. . . . . ...
domini' fcrvire ; negotia enim Accularla avariti* ferviant B Solitene cura temet ipfum. ut probabtlem te exhtbeas Dea,
meceflè eft : & nifi mentiti fuerint „.tran&gifle non poflùnt. operarium non impudoratum, rette trattantem verbum veri-.
Eft ero© , ièd leve peccatum. Ecclefiafticus autem idcirco
Deo le probat, ut huic devotus , officium impleat quod
■ Ìpopondit, in Dei rebus follicitus, à fleculari neootio alie-
nus -, non enim convenir unum duplieem profdlionem habere.
a Etficertet quis , non coronatur , nifi legitime certaverit.
Dei militerai tam exercitatum vult effe in Dei operibus, vel
officio deputato, u t poffit ad gloria meritum pervenire;
tota mente vigilantem divinis obfequiis, prafentia fpernen-
tem, caleftia diligentem ; ad hoc enim fe probavit, ut hic
laborans remuneretur in calis,
laciter fub nomine apoftolorum hoc adfeverare nituntur.
Subjecit , fecundum Evangelium meum , ut excluderet mal*
mentis falla colloquia > non enim plus hareticis dedendum
eft de apoftolis, quam his ipfis de pradicatione fua
•teftantibus , quam pradicationem cüm labore fe agere que-
xitur. Prefluris enim tribulabatur & carceribus , eo quod
tam Judaos quam gentiles offènderei, ficut illis videba-
tu r , incredibilia predicando ; iratos e'nim habebat Judaos
propter Legem, quam celiare docebat : gentiles autem ini—
micos libi faciebat ; quia unum Deum pradicabat in Chrifto.
Unde quali latronem hunc tradabant, alligantes, clau- ^
dentes fi poflèt tacere, nelcientes quia verbum Dei alligari
non poterai. Denique flepe claufus non difpendium fe c it ,
fed lucrum -, neque enim defuit, cui prxdicaret in carcere ,
u t quos libere invitare ad iidem non poflèt, in vinculis
pofitus palceret Dei verbo.
Ideo omnia fitjfero propter elettos ; ut & ipfi falutem con-
fequantur, qua eft in Chrifto Jefu cum gloria caletti. U t
piedicatione fua falvaret homines prxdeftinatos ad vitam,
exitiis erat fubjedus, feiens profedum fe habiturum qualità;
ialutis illorum.
Fidelis fermo •, f i enim commortui fumus, & convivemus :
f i fìtftinemus , & conregnabimus. Sic polle ad immortalitàtem&
gloriam Chrifti perveniri fignificat, fi in forma bap- p nihil enim tam iniquum, quam Dei fidei contraire. Et fic
M .
tatìs. Quoniam iùnt aliqui, qui dicant contentionem au-
dientibus prodeflè : Apoftolus autem Iciens magis obeflè >
hoc mandat, ut unufquifque hoc curet, b ut ipreta alter-
catione , lèmet ipfum probabilem faciat, impudoratos ap-
pellans eos , qui conteniionibus nituntur. Neceflè eft enim
ut contentio extorqueat aliquid, immo multa qua dicuntuc
contra conlcientiam *, ut intus in animo perdat , foris victor
abfcedat. Nemo enim patitur fe vinci, licet iciat vera,
qua audit : rede autem tra d a t, & bona confcientià, qui
volentibus loquitur & pacificis. Collatio ergo inter Dei
C ièrvos eflè debet , non altercano.
Prof anas autem vocum novitates devita ; plurimum enim
c proficiunt ad inanitatem, & fermo eorum ficut cancer firpit.
Hoc idem adhuc profequitur , ut contentiones vitentur ;
nec enim congruit unius fidei viros habere contentionem,
fed in tra&atu patiantur fe invicem, & conlèntiant bonis
di&is: -fi quid autem improbabile videtur, cum pace dilfi-
muletur. Adverlarii enim & dilfidentes lòlent le invicem provocare
, ex quibus unus catholicus e ft , & alter profanus»
Hic ergo catholicus eft, cui Apoftolus mandat , ut fpernat
Se declinet à fabulis inanibus : quietus debet elle ; ut lèm-
Laborantem agricolam oportet prhnum de fruttibus perci-
fere. Intellige qua dico ; dabit enim tibi Dominus in omnibus
intellettum. Tantx abftinemix fan&us fuit Timotheus, ut
etiam a licitis fe temperaret j hoc enim vult intelligi > quia
ä participatione gazophylacii le abftinebat, cum hoc Do-
minus decreverit, ut qui Evangelium annuntiant, de Evan-
gelio vivant. Ideo Apoftolus prius hunc fumere prxcipit,
<jui primus eft, & fic ceteris diftribuere.
Memor eftoChriftum Jefum rcfurrexijfe d mortuis exferni-
ne David fecundkm Evangelium meum > in quo labor0 ufque . r
ad vincula , quafi latro, fed verbum Dei non eft alligatum. per de confcientia verba emittat, nec patiatur fe coram
Quoniam multi futuri erant filii diaboli, qui Filium DeiD impia verba depromi. Dane enim quibufdam occalionem,
diicarnamm negarent; idcitco hoc memorat, qooniam fal- ut in pejus prohciant; non enim defunt, qui audienres pro.
fana, concipiant cogitacum malum: ideoque obeft cou-
rentio.
E x quibus eft Hjmenaus & Philetus , qui deerraverunt a
veritate , dicentes jefurrettionem jam fattam ejfe , & fidem
quorumdam fubverterunt. Nunc ipforum quorum causa vii.
tandas contentiones monet, prodidit nomina, quos & pro-
fanos 8c impios defignavit, errantes k veritate ; hoc enim
negabant, d quod palmare eft chriftianorum , ut credant
ie in futurum ä mortuis refurgere. Hi autem, ficut ex alia
Scriptura docemur , in filiis fieri refurre&ionem dicebant,
quibus non deerat, qui adlenfum praftaret perverfum contra
fidem, quam in primordio fuerat confequutus.
Firmum autem fundamentum Dei f ta t» habens fignaculum
hoc j cognovit enim Dominus, qui funt ipfius: & difcedat ab
iniquitate omnis, qui nominat nomen Domini. Fundamentum
Dei fides e f t , qua continet qua promifit Deus , qua fides
non poterit infringi perfidorum & hareticorum commentis •,
quamvis enim hi negent futura, qua credimus ; Deus tarnen
dabit qua credimus daturum ilium > tefte promilfione ejus.
Signaculum itaque promiflionis D e i, fides noftra e ft , qua
firmat Dei verba. In die judicii cognofcet D eus, qui habent
lignum ejus, dillentientes ä perfidorum & hareticorum
iniquitate , qua Dei promiflionem infirmare fe putat;
f.\6 .
f . i ? .
f . t i .
•fr. 131
tifmatis manferimus, ubi omnia deli&a moriuhtur 3 ut innovati
omnia vicia vetera & crimina fugiamus, ut au&oris
ièquuti veftigia, peccatis mortui videamur. Si vero addi-
•tum fuerit ad caufam , ut & tribulationes ac prefluras non
agre pro nomine Domini patiamur, fuftinentes ha c, fimul
cum ilio regnabimus ; dignum eft enim ut qui pro ilio op-
probria patitur 8c exitia, in regno ejus gloriofus apparent.
Si negamus , & tile negabit nos. Verum eft , quia fi minime
confelfi ilium fuerimus coram hominibus , tunc dicet 8c
. ipie nobis in ilia neceflicate futuri judicii : Nefcio vos. Hac
eft punitionis lignificano.
Si non credimus , ille fidelis permanet, negare fernet ipfitm
non pottft. Nemo poteft Domino auferre. quod habet. Quis
•enim ilio fortior eft, per quem omnia exftiterunci Nec
Dathan , 8c Abiron, 8c Core diftum eft à Moyle , cum
contra Dei praceptum offbrre facrificia pralumerent : Cognovit
, inquit, Dominus , qui funt ejus. Quo di&o often-
dit qua pernicies maneret e o s , qui Dei verba inverte-
rent.
In magna autem domo non fiolum funt vafa aurea & argentea
, verum & lignea & fittilia : dr quadam quidem iti
honorem > quadam vero in contumeliam. Hoc diito lignificai *
vit in Ecclefia diverfos elle homines : quofdam bonos 8c
lummos viros, quos in auro intelligi vult : quoldam bonos
tantum, quos in argento defignat : alios vero non bonos,
quos vafa lignea 8c fiétilia appellar. Quod nulli ambiguum
puro ; nam in Corinthiorum hoc Ecclefia probat frequens
fermo objurgantis Apoftoli. Nunc autem in Ecclefia noftra
f .io .
d. Oiiincs cd
i uUtJUbriJlù
tß chrißianorum : miT. Veto
» tß -, miumquc commode ; •
, quad ftlma-
[iani, quad foe-.
i . u .
palam e f t , & in tempio Hierofolymis, in quo typus erat A bentes formata pietatis, virtutem autem ejut abnegantts > &
■ Ecclefia, manifeftis ledlionibus approbatur. Erant enim ibi hos devita. Prophetia eft hac fanébi Apoftoli, in qua pra-
Sadducai, ex quorum radice erant Hymenaus & Philetus ; vidit quanta mala futura elfent hareticorum 8c Judaorum ;
de quorum prava fententia ci\m Apoftolus elfet loquutus, in his enim omnia ifta ,q u a inimica fidei funt, denotantur.
ftatim hoc fubjecit, non. elle mirabile in Ecclefia videri Ipfe enim Apoftolus dixit: Quo enim mihi de iis , qui foris
homines diflènticntes. Nam & in Corinthiorum Ecclefia, de fun t. judicare ? Qui enim male de Deo fentiunt, & non
qua d ix i, quidam erant qui diflèntientes, refurredtionem timent, quod ad injuriam ejus pertinet, profiteri ; qSomonegabant.
5 Infanus tamen a Novatianus ut errori fuo blan- do in converfatione humana poflìint effe benevoli ? Ideo
diatur, aliter hoc intelligendum tradii; ut domus magna enim dixit : Habentes formam pietatis, virtutem autem ejus
totus muiidus lignificati credatur , qui habet hominum di- abnegantes j quia profitentur quidem fernet ipfos chriftianos,
verfitatem ; ci)m conftet Apoftolum exemplo ufum domus a\m line & nequiflimi operis , & fenfu perverli. Non
divitis & opulenti, qux quamvis copiofa lìt , habeat tamen enim in profeflìone magis , quam in geftis laus Dei 8c
vafa lignea & fiétilia : hoc modo 8c Ecclefia, quamquam virtus eft.
ia n é ta dicatur; habet tamen & vitiofos & prava fentientes, g E x his enim fun t, qui irrepunt in demos , & captivas
ficut fuperius memoravi. Quos contumelia dignos oftendir, ducunt muliercuias onerata* peccatis , qua ducuntur a variis
non tamen perituros, fed purgandos per ignem ; quia do- defideriis yfemper difeentes, & numquam adfcitntiam veri■
6.
^ • 7 -
mui ex ali qua parte neceflàrii funt. Novatianus autem ela
tus fuperbia,ut Ecclefia fua veritatem 8c fanftitatem generalem
defenderet ,hoc modo intelligendum elle decrevit,
quafi Ecclefia penes ipfum f it , & cunétos habeat purificaros
, propter illas caufas quibus b nos innocentes acculât.
Sed quid opus erat hoc loco de mundo aliqüid dicere , aut
tatis pervenientes. Quamvis Omnibus hareticis hoc conve-
niat, ut lubintrantes domos, mulieres lubdolis & verfutis
verbis capiant, ut per eas viros decipiant more patris fui
diaboli, qui per Evam Adam circumvenic; manichais 'tarnen
pra ceteris congruit. Nulli enim tam importuni, tam
fallaces, tam captiofi funt, quam ipfi quos conftat aliud
ut quid adfirmaret mundum domum magnam lignificare > colere, & aliud profiteri; aliud intus gerere, & foris aliud
Nam dicit Dominus apoftolis : Non efti - de mundo, ego au- vendicare. Nam fanétimonium defendunt, & lege fua f i tem
elegi vos dt mundo. Quomodo igitur intra mundum con- vente , turpiter vivunt : mifericordiam laudani, cùm intet
cludendi funt, qui negantur de mündo eflè ? Et idem Apof- fe injufti deprehendantur : mundum fpernend.um adlèrunt,
tolus : Quo, inquit, mihi de iis , qui foris Junt, judicare. C & femper accurati procedunt ; jejuniis in filtere fe ja<äantec
N a m in una d om o omnes fub uno furit nomine; uno enim pradicant, cùm omnes faginati videantur ; tantum quod
Domini fui nomine cenfentur omnes: mundus autem di-
verla profelfionis continet homines ; ita ut difpares profi-
teantur le habere' 8c deos . & dominos. Non ergo domum
magnam mundum dicit, fed Ecclefiam, in qua omnes fub
-unitis Domini funt nomine.
Si quis ergo purgaverit fe ipfum ab iftis, erit vas in hoarte
quadam pallidi cernuntur, ut fallant. Ha c ergo A poftolus
maxime de his prophetavit, quos conftat apoftolorum
tempore non fuilfe , ficut nec amaños ; quippe cùm
Diocletianus impera tor conftitutione fua defignet, dicens :
Sordidam hanc 8c impuram harefim, qua nuper, inquit ,
egrefla eft de Perfide. Hi inveniunt mulieres pra vanitait.
x5.
f . 16.1
Cap. III.
ir. li-:
Ÿ. 1.
ir. 3.
m 4.
m 5.
mrem fanttificatum, utile Domino, ad omne opus bonum pra- te novum aliquid defiderantes audire, & per ea qua plaparatum.
Nunc alia hacefis fraude fua .convincitur, qua cita funt, fuadent illis foeda 8c illicita; cupida enim funt
adferit animas quafdam natura eflè malas, qua ad bonum difcendi, cùm judicium non habeant probandi :hoc eft^fem-
cogi non poffint; cùm hic dicat poflè malos immutari in per.difcere, & veritatis fcientiam non habere,
bonum ,& fordidos purificari. Potuerant enim Hymenaus Quemadmodum autem Jannes & Mambres reftiterunt
8c Philetus mundare fenfum fiium, fi voluiflènt ; ut fierent May f i \ ita & hi refiftunt veritati , homines corrupti mente,
vas f e n d i f i c a tum , praparatum in honorem. reprobi circa fidem. Sed non proficient ampliuf, ignorantia
Juvenilia autem defidcria fuge. Juvenilia defideria ad- enim eorum evident erit omnibus , ficut & illorum fuit.
: verfa funt ; funt enim volupcates mundana, qua omnibus Exemplum hoc de apocryphis eft -Jannes enim & Mambres 1
illecebris mancipata funt -, ac.per hoc à Dei fervo fugien- fratres erant magi vel venefici Aìgyptiorum, qui arte ma- c
da funt. Sellare vero juftitiam , fidem, caritatem , pacem, g ia fua virtutibus D e i, qua per Moyfen agebàntur > amucum
iis qui invocant Dominum de ptir.0 corde. Hac feétanda latione commenticia refiftere fe putabant. Sed cùm Moy fìs
jubet,qua j.ivenilistati devia videntur& afpera.Qui enim virtus in operibus crefceret , humiles faéti, confellì funt
juftitiam eligit ,ei nihil faeit contrarium ; 8c qui fidem di- cum dolore vulnerum Deum in Moyfe operatum. Unde
lig it , fervat mandata : qui autem caritatem fequitur, ora- limiliter 8c hos non amplius proficece in impietace. adfernibus
humilis eft ; pacis veto cuftos nullum laceflìi ad jur- tionis fua dicit ; quia. imperitia eorum palam fiet & fegium.
£ duétio :& licet inviti, confitebuntur tamen fuam imperi-
Stultas autem & inerudìtas quaftiones devita , feiens quia tiam in ultimo.
gcnerant lites. Infenfata quaftiones partim infidelium ,par- Tu vero adfeqmtus es dottrinam mtam, inftitutionem,pronta
hareticorum funt: ex parte infidelium , qua modeftos pofitum,fidem, longanimitatem, dilettionem, patientiam ,pcrhomines
cotmnt ad litem ; c immutantur enim nimia con- fecutiones , pajftones. Eorum vult eflè amulum, qua enutradidione
impietatis eorum , & irati dicunt aliquid contra merat ; hac enim in ultimo non ad pcenitentiam, fad ad laprapofitum
iuum. Nam fòlent quidam hareticorum pa- titiam proficient.
tientiam fingere ( quamvis à catholico non poffint audire QuaJia mihi fatta funt Antiochia , Iconio , &^Lyftris ,
aliquid afperum) ut commendent prava fua, colloquia ; id- quales per fecutiones fuftinui •• & ex omnibus liberavit me Itocirco
diffimulandum ab his eft. minus. Sed omnes qui volunt pie vivere in Chrifto Jefu, per-
Servum autem Domini non oportet litigare, fed mitem ejfe fecutionem patientur. Nequam autem homines & deceptores
ad omnes, docibilem, patientem, modeftum, corrigentem eos, proficient in pejus : ipfi errantes, atque alios erroribus involqui
diverfa fentiunt i f i quando det illis Deus pcenitentiam ad ventes. Ideo qua & quanta paflus f it , memorat ; ut auxilia
agnitionem veritatis , & refipifeant d diaboli laqueis ,dquo p Dei oftendat, quibus defendit & tutos praftat fervos fuos
tenentur capti ab eo ad ipfius voluntatem. Ha c nulla indigent ab impudentia iatana -, ut fecuros illos faciat, & erigat,
■ ---- --- - ne timeant qua irrogari poflunt à perfidis : fed in perfecutione
alacres fint, certi quia omnes qui in Ghrifto rede
converiàntur , odip habentur etiam à corporis fui membris.
Mali autem in deterius proficiunt, dum vident multos fibi
dare adfenfum, ita ut ceteròs in errorem mittant. Dum
enim feiuntur eflè mali & deceptores, 8c nihilominus flore
re & profperari in mundo., aatrahunt quofdam , ut imi-
tatores eorum efficiantur, non iòlum inpròpriis erroribus
Ut cMta.
ir. .8. ^
f . y .
yr. 10.
f . h.
y .n .
t . i y
interpretatione ; flint enim manifefta. Quantum tamen pro-
fit modeftia , declaravit ; fi enim hòc in quibufdam hareticis
placitum eft , quia humiles videantur : quanto magis
laudabile & fruduofum erit in catholico, fi fuerit mitis,
in qao & feufus utilis, Se gravitas imitanda perfpicitur ì
HOc autem feito , quia in novijftmis diebus inftabunt tempora
pertculofa ; erunt t ttivjn j . I n/l. .ennii«m, hovmi.nejs fi —si tantum * 1 C J
ifolentes ,fuperbi , blafphemi, paremibus non puniendi ; verum etiam m horum , quos exempio iuo deobfequentes,
tores , avari, tnlo
natores ,. incontinentes ,immites, honorum inimici, proditores,
protervi » tumidi, amatores voluptatum magis quatn D e i, haa.
ingrati, impii ,fine fide, fine dilettione, crimì- perdunt.
In Rom.edit. hic 5c infra non NovaiUnus fetibitur, fed Niv *ihj.
b. Rom. edii. «ox ut .tocares xccufat. .
Appendix Tom. 1 1 .
Tu vero pcrfevcra in his, qua didicifti , & qua tibi eredita
Junt, feiens k quibus didiceris , & quia ab infamia faÿ
. i+ .
:. Codex i
frapoji
all. iii
«m fi,u