4 3 7 E x Ambrofianamm numero 488
E P I S T O L A I I I .
A nitm oratìonem effudit, dicens : Domine Jefu Chrifte falva-
tot meus & Deus meus, jube fufcipi fpiritum meum ; quia
jam defidero accipeEe coronam, quam lan&us Angelus tuus
Martyrum r ita lU & Articoli,qui Éononia inttr (m u h t ?*• mihi oftendir. Et compieta oratione, emifit fpiritum.
' «"> pbmfuchriftimorum, ggg 8. Sandus vero Agricola mitiotibus ita pneditus etat mo.
dtornm aimirmtmt. u miracoli, mnpmcis invmtiomm tibus , ut ab omnibus impenfe diligetetur ; ldeoque ejus
refcrt Eofdm & a rumini &kconftamia in fippliciis B paflionem diffèrebant. Verum perfecutorum htec indulgesti;
« : aliaaue marmila fiihjicit adtamdim rmftrtintntia. t ia , quapiam etiam immanitate marm i videbatur acer-
~ bior 3 nec enim eorum blanditi* fedulitatis, fed fraudis
Am b ro f iu s fe r v u s je fu Chrifti,VOCatUS ep ifc o p u s , erant 2 differebant quippe coronam. Hinc namque tormehd
ile d if fim is fra cribus , a & univerfis plebi-bus ta fuppliciaque plura in fangoexercuere V itale,ut fandum
p e r I ta lian i £Cternam in D om in o fa lu tem . terrerent Agricolamj fed Dominus illa m majorem ejus
* \ vf Agna atque præcelfa martyrum teftimonia , de
J M quibus vobis fcripturus fum, nofter potius adte-
nuat, quam explicat fermo. Verùm quod fermo adcenuat,
virtus adauget ; idcitco quod in me minus e f t , in martyri-
bus luculenter refplendet.
B conftantiam vertit. Denique videntes nihil proficere , eum
tandem cruci affixerunt ; ficque Deo fpiritum reddidit.
9, Sanófcus Vitalis fendi Agricola fervus fuerat , mox
ejus in pailìone focius , nunc glori* confers fadus eft.
Meritò autem fendus Vitalis primo paflùs e f t , & ut fervus
a» iut.un.mt.1 I B B H prxceffit ; quia domino parabat locum : fequutus eft domiÉ
i Invitatus itaque à plebe Bononienfi negare prxfentiam n u s , ut fervi prudentis '¡idem probaret. Pallio fervi difcimeàm
, Dòmino fuggerente , nullatenus porui5 quoniam piina eft Domini : hic inftituit, ille implevit ; nihil ilh fertempus*
aderat, ut fea qua; Chriftus folet mirabilia , fuis vitute decerpitur. Quomodo autem minui poteft , quod
fidelibus oftenderet. Nam Diocletiäni & Maximiani impe- Chriftus donavit egregie? Ille quidem homini fendendo
tatorum temporibus duo viri , Vitalis nempe Se Agricola ., didicit quomodo piacerei Chrifto : hic geminam adquifivic
oro Chrifto in civitate Bononi® martyrium palli funt ,quo- laùdem in ilio magifterii, in fe martyrii. Beneficiis mutuo
rum corpora , ne à fidelibus reperirentur , inter Judaiorum Ccertaverunt, poftquam xquales elle meruerunt : hic illuni
Tepulcra recondita fuerant, Chriftum igitùr confitemes, Se ad martyrium prxmiiìc, ille iftum accerfivit. Nihil ergo ad
pro ejus gloria morientes , inter eos qui eum negaverunt, meritum hominis conditio detraxit, nihil dignitas auxit: fed
indecore ?e pulci funt. Locum aütem , qui omnes latebat, utrumque fìdes confummavit. Nam fcriptum eft : Sive ttber»
Chriftus dòminus nofter mihi revelare dignatus eft. U b i five fervus » omnes in Chrifto unumfumus ; Se : Vnttfquifque
iejuniis & oratióriibus plures habentes excubias , inveni- quodfecerìt bonum3 hoc recìpict à Domino. Apud Dominuni
¡nus tandem pignora martyrum, prout mihi Dominus reve* enim fervitus & libertas aqua lance penduntur5 cùm nulla
laverai , tamquam inter fpinas rofem legentes,& omnibus fit major dignitas, quàm fervire Chrifto, qui tanti nos aeftipalam
manifeftàia funt. . tnavit, ut animam fuam pro nqbis traderet.
3. Aderat populus chrrftianuscumplaulu &l*titia.J[ud®i io . H a c vobis panca & compendiario, diledillìmi fra-
ludentes dicebant : Flores vififunt in terra noflra. Relpon- tres, de corporum fandlorum martyrum inventione Ugnidebant
chriftiani : Tempus.inefionis advenit. Alii dicebant: ficare curavimus ; Ut ipforum memoriam ih Eccleltis facere
Alii feminaverunt, & nos in eorum labores introimus, & d Valeatis. Palli funt autem fanóti martyrs fub Diòcletiano
martyrum fruétus recipimus j ut quod fcriptum eft implea* & MaXimiano imperatoribus , in civitate Bononienfi pro.
l'Un. 4. »8. tur , quod qui feminac, & qui metit , mercedèm accipit.
ludcei audiehtes voces plaudentis Ecclefi®, ridentes drce-
cant.u l i. bant : Fox turturis audita efi in terra noflra : chriftiani diceibidem
13. bant : Finta florentes dederunt odor cm fitum. Unde bene per
à>/«/. 1». 3. prophétam dicrtur : Dies diei eruttai verbum, & nox notti
indicai feientiam. Quali dicat : Dies diei, hoc eft, chriftianus
chriftiano , & nox »otti, hoc e ft , Judsus Judso»
4. Certe & ipfi dsmones confitebantur, & ab hominum
corporibùs illico egrediebantur. Et multi qui variis vexa-
bantur xgritudinibus, fariòtorum tangentes fudaria, continuo
fanabantur , & plura per faridos fuos mirabilia in g
populi prsfentia, dum facra veherentur pignora, operati»
eft Dòminus.
5. Colligant ergo aliiaùrum atque argentum, Se de la-
tentibus eruant venis, legant pretioia monilium ferra : temporalis
ifte thelànrus eft , & habentibus non infrequenter
perniciofus. Nos legimus martyrum clavos ; & plures
quidem, quia plura in eis vulnera , quam membra fuerunt.
Colligimus fanguinem triumphalem , & crucis lignum.
Namqüe ficut qui ad convivium magnum invitantur, apo-
phoreta iecum referre confuerunt, ita nos ex convivio Bononienfi
apophoreta grati® & fanditatis plena nobis relèr-
Vare curavimus.
6. Sandorum igitur martyrum Uni ilòmen eft V ita lis,
Agricola nomen alteri : utrique nomen aptum ; ut marcyrio
jam defignati ipfis etiam vocabulis nofeerentur. Nam ille
Vitalis didus e l i , quali per iftius vit® contemtum , vitam
aliam q u * ‘®terna eft, libi compararet : ifte vero Agricola,
qui bonos fpiritalis grati® frudus fereret, Se fui fangui-
nis eftufione meritorum Se virtutum fuarum piantaria ri-
Sacet* v < ■
7. Sandes V ita lis, cum à perlècutoribus, u tChriftüm
negaret, imperaretur , Se ille conftanrius b confiteretur ;
adeo omni tormentorum genere cruciatus eft, ut nullus in
ejus corpore fine vulnere elfet locus. Quare hanc ad Domia.
Codex R.cg (y ur.iverft plebi a ternani in Domino falutem. Magna atque
f ratei fa martyrum teftimonia , qua atltenuat nofter fotiufquam explicat fermo.
Igiturinvitatura plebi Bononienfi, negare pralentiam me am nullatenus potui ; quoniam
temfHj aderat, ut fua.Dominus mirabilia, qua folet, oftenderet. Apophoreta
quidem piena fanclitatis & gratta mteum de tuli: apophoreta autem jolent haben
triumflns princtpum. & hac apophoreta triumphalia funi -, Chrifti enim nostri
principis trinmphi funt martyrum palma. Ergo quia in me minus eft , qua»
ifrafumeb.ttur, in mxrtyribus' pitti reperirne. Saniti martyrif nomtn Agricola eft.
Vinci® Itali®, pridie nonas novembris, regnante Jefu Chrifto
Domino noftro, cui eft omnis h o n o r gloria in fxcula
fxculorum, amen.
E P I S T O L A I V . Alias XXIX.
Florìàritìm ad maturar» & continuam pcenitcntiam excitetns >
quid ipfi five in dittisfive in fattisfequendum fugiendurnve
f i t , prajeribit .
Am b ro fiu s ep ifc o p u s Floriano»
i . f~ X lle d e fili,dilige lacrymas , noli difFerre eas. Tati*
l_>/tum promtus efto ad lamenta , quantum fuifti
promtus & pronus ad culpam. Nulla res de peccato te Eec
fecurum faciat.
i . Non poces iram virare , faltem tempera. Magna gloria
eft -, fi cui potuifti nocere, parcas j peccanti in te non
retribuas lècundum culpam, feiens in te venturum elle judicium.
Nam non habebis indulgentiam, nifi alteri donave-
ris ; odium enim hominem leparac à regno , à c®lo fiibtra- iacoh. 1.13.
h i t , à paradifo dejicit.
? 3. In omnibus adibus tuis imitare bonos, ®mulare fanCtos
, habeto ante oculos exempla fandorum : fecios tibi Tfahr- »*•
b®nos conjunge 3 quia fi fecius fueris converlàtionis , eris
Se virtutis. Periculofiim eft cum his qui male vivunt-,
converfari. Melius eft ergo habere malorum odium, quam
confereium.
4 . Vanus fermo cito pòlluit mentem : Se facile agitur ,
quod libenter audicur. Hoc proferacur ex labiis , quodau-
res non polluac audientis. c Mores hominis lingua pandic ; c
Se qualis fermo oftendicur, talis animus comprobatur : E x M*ttl>.ini+
abundantia enim cordis os loquitur. ut fcriptum eft. Retine
verbum quod non xdificat audientes *, quia qui otioium ^
verbum non reprimit, cito d ad noxia tran fit.
n ferie c iifdem verbis * cid.
liabenturin Exbor tat. Virgin, i cap.,i. nam. i . ufquc ad cap. i d poft
verba: hodic dcdicamui fubjungitur ilia invocatio, quam in lib. cit. c. 14. num.
$4. legere eft : poftquam additur claufula: Paffi fimt See., ut infra.
b. Reg. codcx, profiterctitr dominum Icfum Christum , illit omnium torment•*
rum in to genera cxcrcentibus, ita ut non tjet See.
c. Rom. edit. Mentem hominis tic.
d. £adcm edit, ad noxiam trahit.
489 Epiftol® fegregat®. 490
5. De alieno malo ps mum non coinquines : numqoam A jori enim gradu major fine dubio culpa eft :qui mmor eft
detrahhaass ppeeccccaannttii,, ffeedd ccoonnddoollee :: qquuoodd iinn 'aalliuiss ddeectrraahhiiss ,. iinn veni® pcoxitpus eft. 1 *
■te potius pertimefee. Numquam profeéto detrahes fi te
ipfum bene peripexeris. Tantum cura corrigere vitam tuam,
quantum profpicis alienam. Per nullam fallaciam vitam
•alicujus defendas.
6. Nec plaga ,nec mors te terrebit,fi bene & pie vì-
-xeris. Curioncas periculofa prxfumtio eft. Plus dilige audire,
quam dicere : plus aufcultare, quam loqui. Qui
». Nullus d fine peccati periculo tetrenas res àdminiftrat :
valde rarum e ft, ut qui divitias poffider.ad requiem ten-
dat. Undeicriptum eli ; jimen dico vobis quod dives difficile
tmrabit in regnum ccelorum. Qui curis terrenis fe implica
i, e a Domino fe feparat. Nemo poteft ample&i Dei
gratiam fimul & fxculi. Difficile eft cxleftibus & terrenis
curis fimul mfiftere. Difficile eft Deum fimul Se mun-
Temperar m malo, fimibs oft e i , qui fa c t ma um Facen dum d.ligere. Toro animo odi & damna quod diligit muucem
&obfequenCem. par pmmrenm conftnng,t. Qu.dqu,d dus, Tamquam mortuus , à Jabe & affeftu iftius munti ?=
bom cum èferenone feccrts, virrus eft : vircus vero tndif- • fepara : ficut fepulrus, nullam habeas curam de hocficculo -
creta prò vino deputarmi B tamquam defuniftus, ab omni terréno i
7 . Teftimonium tuum nulli noceat : fermo tuus non fit
xeprehenfibilis, ièd ab omnibus fit acceptus atque lauda-
bilis. Nullius perfon® afiètitu à re£to judicio defleòfcaris
an dives, an pauper f it , cauiàm refpice , non perfonam.
Juftitiam pro fola æterna retriburione diftribue -, qui enim
prafentia dona a fiè ita t , futuram gloriam non quærit, vel
iperat. In judicio numquam miièricordiam déferas : b impia
juftitia eft human® fragilicati non ignofeere. Nullum
.ante judicium condemnes : nullum judices fuipicionis arbitrio.
- » - ----- ----- ..j pte priva negotio.
Contemne vivens, qu® pbft mortem habere non poceris.
10. Omnibus tribue : non eligas , cui miferearis ; ne
force precereas illuni, qui meretur accipere : incertum eft
enim pro quo placeas magis Deo. Non auferas uni unde
tribuas alceri ; ne alieno Ipólio mifericordem te oftendas :
condemnar miferatio ifta,non proficit.
11. Bonum quod facis, mifericordi® non ja&ancix caufà
facias ; fi enim lue -laus quxrirur, in cxlo remuneratio à-
mittitur. 8 De his dicitur ; Amen dico vobis, receperunt mer-
cedern juam-Juikis in c x lo , non in terra merces protnittitur.
l i . Legò quod feripferim, Se vide ne quod legendo mira-
ris, vivendo contemnas. V a le , & nos dilige 5 quia te ut fib.
8. Cave honores, quos tenere fine culpa non potes. c Su-
blimitas honorum fine onere peccati vix tpnetur 3 ideo di-
-cit Apoftolus : Nec qutrentes ab hominibus gloriam y in ma- lium nos dili^imus.
Codcx Reg. impia mens eft,
c. Idem cod. Sublimatus honort
d. Regius codcx, fine peccato
c. Rom. edit, ab eo te fepara
Undo eft fcelerum
ts res See.
>s commode.
f. Ea'dem edit,
g . De bis diet
deiidctantur : in q
e ..n e fortepraferas ilium See.
:um fubjefto Matthati loco in R
rbum promittitnr epiftola dt-finit
te quod legendo refpicis, vivendo cot
M O N I T U M.
S Ententes d o* prccationes in omnibus quidem Ambrofiunis editionibus reperiebuntur : f id feriptu ¿arum
ex empUtia per q tum r m fu n t inventa difficili* . Nobis prefetto , fo rulis nobiliorum bibUotbecmm
non tnddigenter perluflratis , manufctiptum prioris orarionis nullum ,p tJ k r io r is -vero tantum unicum detene
r e lim it. $ u od argumcntum eft baud mediocre illos à quibus inte r Ambrofi opera primum edita fu n t , non
frequentium exemplarium auttoritate n iti potuiffi,! Non mìrum igitur f t à judicibus fagaiioribus utraque
partus adulterini loco habita fu e r it ; etiamfi enim prima non ptucis Dottore noftro v i fa f t digna , tamen
adtentins confderanti & ejus J ijlu s ab Ambrofiano paulum. d ìv ir fu s , & in e a citati e x antiquo fardere
loci nonmltt cum L X X . verfionc non congruere deprehenduntur. ft>aod vero adtinet a d pqfteriorem , in
ea rejicienda minor efi difficultas s quippe qua licet non inelegante Ambrofana gravitatis v ì x quidquàm pra
f t fe r a t . Eam autem adcodicem Tloriacenfem annorum cirtittr -fòo ■ ex.ictam. multo quam fu e r a t , cmendatio-
rem exhiberttus. Ceterttm nobis minime pla cet, quod Tbcophilus Rcinaudus utramque ea propter M td iolanenf
epifcópo adfcriptàm p u ta t, quia caratteres S . A . eifdem oratìonibus in manuferipto àliquo pranotàtos de
fa n tto Ambrofio quifpiam interpretatus f t , ehm per illos fa n t tu s Anfelmus m itr a ti tur. Enim vero u t d ia
quadrarmi ,n im ium unius ratio diffidet ab a lte ra , quam u t ambarum eumdem auttorem fu i i j i arbitremttr.
P R E C A T I O N E S D U i
H A C T E N U S AMB R O S IO A D T R I B U T jÈ.
Precario f r im a p raparans a d M i j fa m .
H U m m e iàcerdos Se vere pontifex Jefu Chrifte,
hjlf rx g S qui ce obtulifti Deo Patri in ara crucis hof-
tiam puram Se immacula tarn pro nobjs miferis
peccatoribus, Se qui dedifti nobis carnem tuam
ad manducandum, Se iànguinem tuum ad bibendum, Se
pofuifti myfterium in virtute Spiritus fanéfci, dicens :
Hs.c quotiefeumque feceritis»in mti memoriamfacietis j rogo
per tuum fanguinem pretiofum, magnum falutis noftrx
pretium : rogo per hahe miram Se ineffàbilem caricatem,
qua nos miferos Se indignos fic amare dignatus e s, ut lava-
res nos à peccatis noftris in fanguine tuo 3 doce me fervum
ruum indignimi, quem inter cererà dona tua ad officium
fàcerdotale vocare dignatus es nullis meis mericis, fed
fòla dignatiòne mifericordi® tu® :*doce me , quxfe , per
Spiritum tuum tantum. myfterium trattare ea reverentia
Se honore, eaque devotione Se timore , quibus oporret Se
decer.
l 1. Fac me, domine Jefu Chrifte, per gratiam tuam fem-
per illud de tanto myfterio credere & intelligere, fentire
& firmiter retinere, dicere Se cogitare, quod tibi piacer,
& expedic anini* me®. Intret Spiritus tuus bonus in cor
meum , qui fonec ibi fine fono, Se fine ftrepicu verborum
loquacur.omnemveritatem cantorum myfteriorum. Profunda
fune nimis, Se facro teda velamine.
3. Propter magnani clementiam tuam concede mihi ho-
die & femper miilàrum folèmnia puro corde & pura mence
celebrate. Libera cor meum ab immundis Se nerandis ,v a -
nis & obnoxiis cogicationibus. Muni me beatocum Ange-
lorum pia Se fida tuteli, atque fortiffimà cuftodià ; ut hoftes
omnium bonorum confufidifcedant pervirtutem tanti myf-
terii, Se per manum fendi Angeli tui. Repelle à me, domine
Jefu C h r ifte,& à cundisTervis tuis duriffimum ipiri-
tùni fuperbi* 3 cenodoxi*, invidi* , iracundi*, fornicatió-
nis Se immunditix, dubietatis Se blafphemix. Confundan-
tur qui nos perfequuntur, pereant illi qui cunda perdere
feftinant. Rex virtutum, caftitatis Se integritatis amator
H h iij