Judeus fe&us chriflianus non putet fe force indignimi ,
quia praputium Jion habet, dans gloriam preputio. In pra-
.pittio quis vocaius eftì Non circumcidatur.U t gentilis vocatus
non eftimet fe debere circumcidi, per ia quod filios
Abrahx audit preponi. Nec enim quia circumcifi funt,
praponuntur, fed merito Afcrahe , cujus filii funt in utro-
•que , fi -credane fi quominus , pejores erunt gentilibus v
deterius eft enim fuiflè & non elle, quam numquam fuiflè.
'fi', ip. Circumcifio nihil eft ,& praputium nihil tfi. Manifeftum
eft , quia nec obeft , nec prodeft. Sed obfervatio mandato-
rum D e i, id eft , fides ptopitium facie Deum , fi bonis
operibus approbetur.
fi.iQ . Vnufquifque in ea vocatione, in qua vocatus eft, in ipfa
permanent. Hoc firmat, quod fiipra dixit. Servus vocatus
e.f ? Non f it tibi cura: Jed & f i potes liber fieri, magis utere.
Hortatur ut bene ferviens de Dei timore carnali domino,
f i. ai. dignum le faciat liberiate , ne audiens force : Servus vocatus
es i Non tibi fit cwvqnegligentior eflèt circa bonos a&us
carnalis domini, & doftrina Chrifti blaiphemaretur, Se nec
ille Deum promereretuc, qui in his terrenis bene ieryiens ,
meritum fibi collocat apud Deum; quia dixit Dominus :
lue. is. i®. Qui in minimo fidelis efi y ó" in magno,
f i .li .' Qu i enim in Domino vocatus efifiervus, libertus efi Domini.
Ereptus enim à peccatis, qua: vere fervos probant, li-
bertus fit ; hie enim omnino fervus eft , qui imprudenter
a g it , ficuc & veteribus placuit, qui omnes fepiences libe-
ros appellarunc, imprudentes autem omnes fervos. Unde
Ttov. 7. i . & Salomon : Servo, inquit, fipienti liberi fervient. Hie
ergo qui credit, etfi fervus fit ad tempus ; quia rem fecit
prudentem, ut credat in Chriftum , libertus fit Domini. Si
ergo peccata fervos feciunt, ficut Cham filius Noe peccati
Se imprudenti« caufa fadtus eft fervus ; cùm quis accipic
remiffionem peccatorum, libertus efficitur.
Similiter qui liber vocatus efi, fiervus efi Chrifii. Profeétus
•eft ex libero fèrvum fieri Chrifti ; liber enim erat à D eo ,
quod maximum crimen eft : & ideo amillà amara & contraria
libertate, conditionem fortitus eft, que prodeflèt, fi-
Hitnh.xi.if. 'cu* dicit Dominus : Tollite jugum menni fiper vos > quia fiua-
ve efi : & onus meum, quia leve esl. Superbiam itaque ab-
feidit, & unitatem fecit ; ut neque fèrvus pudore conditio-
nis defpe&um fé putet, neque liber elatione mentis inflatus
, fervo fé fuperponat.
f i. 23. Pretio emti efiis, noli te fieri fiervi homi num. Verum eft,
quia tam caro emti fumus, ut à nullo redimi potuiilèmus,
nifi à Chrifto , qui omnium dives eft. Qui ergo pretio
emitur, magis fèrvire debet; ut aliquatenus vicem reddat
emtori. A Deo ergo emti, id e ft , à Chrifto, fervi homi-
num elle non debent. Servi autem hominum hi funt, qui
humanis fé fubjiciunt fuperftitionibus. Apoftolus tamen
illud memorat, quod in capite epiftolx reprehendit , eo
. cor. x. ix. quod dicerent : Ego. fum Pauli ; alius autém : Ego Apollo.
Dedit tamen articulum Chriftum fatendum Deum, quando
fervos Chrifti non hominis fervos appellandos oftendit.
. Vnufiquifique fra ter, in quo vocatus eft, in eo maneat apud
Deum. Hoc e ft , quod fiipra dixit, quod ut piene commen-
det , reiterar.
De virginibus autem praceptum Domini non habeo. Hoc ad
fcripta illorum refpondit, ficut fupra dixit' : De quibus an~
tem ficnpfiftis mi hi> &c. Confilium autem do , tam quam mi-
fieri cor diam confiequutus a Domino ; ut firn fidelis. Praceptum
de virginibus negat fé accepiflè ; quia non poterat au&or
conjugii rem advérfam nuptiis imperare,ne faóhimfùum
priftinum' accufàret. Confilium autem, aie, do : non quod
difpiiceat, neque quod adulatione fucatum fit; quia ad hoc
gratiam confèquutus e ft , ut idoneus fit in dandis confiliis
falutaribus.
f i . 16. Exifiimo ergo hoc bonum effe propter prafientem necefiitatem;
quia optimum efi homini fic effe. Bonum dicit eflè virginem
permanere. Et ut hoc abfolutius oftenderet , propter prafientem
necejfiitatem ait ; quia optimum eft ,ut inter bonum
Se optimum nihil tam praclarum atque utile eflè cognof.
ceretur, quam eft virginitas ; quia non folùm àpud Deum
virginitatem commendatiorem docet, fèd & apud vitam
prafèntem, dum neceflìtates temporis nefeit, quas patitur
conjugatio ; & m err ores partus , fimulque orbitates fili©-'
sum ignorat. U t ergo ad hanc affèdandam hortaretur,
a. Qnidquid ab his verbis ,quamvi: feirttI ad inferiora illa, O' q»i ha- ■
bint ttxoret, concinecur , in mi. Corb. omiilìim fuit.
, b. Nonnulli mU'. praticata: à Salvo tort. Sc Ccq. yerfu , pro confulamm j
fi-H -
f i. 1Ç.
Cap.7. * . i .
A prxfèntis neceflìtatis exitia luerari docet h a s ,qua: illam di-
Iexerint ; ut ciìm non folùm hanc apud Deum locum me-
liorem habere difeunt, verum etiam in prafènti , ornili in-
duftria hanc appeterent. Unum enim e f t , quod laborat ; ut
aflè&um carnis vincat, in ceteris omnibus libera. Quia
enim caro in originefua eft & natura, ufiis ejus fiiavis vi-
detur & dulcis affcótus ; ideo he c fuperare non brevis gloria
éft.
F ’mSlus eft uxori ì Ne quafieris fiolutionem. Hx c remedio-
rum confilia funt ; dicit enim non debere quemquam ab.
folvi ab uxore,nifi causa fornicationis. Frequenter-enim
fuas dimittcntes, fub tegmine continenti» alias décipiunt,
refrigefeente propofito.Sed fi melius yult vivere cum .uxo-
B re fua pofitus, exhortetur illam, ut fine fcandalo punite
vivant.
Solutus eft ab uxore ? ne quafieris uxorem. U t feiens hoc
magis Deo acceptum , 8c à neceflitate liberum, non qux-
rat uxorem; ita tamen ut à ceteris temperet. Si quominus,
quid prodeft defiderium carnis premere, hoc e f t , rem lici-
tam lpernere, Se illicitis fubjacere ì
Si autem acceperis uxorem, non peccafli. Non utique peccai
, quia quod conceffìim e f t , facit. Si vero contemferit,
meritum libi collocat Se coronam. Magna: enim patientix
ef t, hoc non contingere, quod prohibitum non eft. Et f i
nupfierit virgo,non peccavit. Non peccai, quia apud Deum
C ex hac cauta libera eft.
Tribulationes tamen camis habe bunt hujujmodi. Hoc eft,
etfi à peccato liberi fint ; in hac tamen vita tribulationes
habebunt, gemitus ventris , nutrimenta filiorum , vidtus ,
tegumenta, dotes, xgritudo, apparatus domus, uxoris ne-
ceffitas, mariti dominatio.
Ego autem vobis parco. Parcic quando ad ha:c magis
provocat, qua: tribulationes carnis,& follicitudincs memo-
ratas excludunt. Poteft fic videri parcere, cùm permittic,
Se non contradicit volentibus , quod onerofum oftendit.-
Hoc itaque dico,fratres > tempus breviatum efi, & reliquum
eft. Breviatum tempus & reliquum dicens , finem mundo
jjimminere fignificavit; * quamvis feiret adhuc tempora fù_
{lereflè. Sed aliter fcribere non debuit propter nos , qui
e ¿turi h«c tunc funt, cùm petbreve fupererit tempus ;
ne femper dum longe eflè putaretur dies judicii , aut non
timeretur, aut fàlfum eflè x(limaretur. Illud autem quod
dicitur, cùm adhuc longe f i t , imminere multum proficit -,
terrorem enim incutit ad meliorem vitam agendam homi-
nibus. Denique hic iii prafènti quam folliciti fìmt ii,q u i
apud judices habent qux agant, cùm a ¿forum dies dicitur
imminere ? Hoc fonat hic,quod alio in loco dicitficdutlores»
Jed verace:.
V t & qui habent uxores » ita fin t, a c fi non habentes. Quia
£ enim mundi finis in proximo eft, non debere ad generan-
dum eflè follicitos, neque ad ufum ipfum deditos ; ut-pro-
penfiores Se vigilantes in divinis operibus, exerritati circa
curam Legis , imminente prxlio , repugnent. Preflurse
enim erunt ,quales numquam fuerunt, Se multi cafuri funt
in laqueum diaboli : denique nullus noftrum vult tempore
fùo hxc provenire , timens b prxdiiftas à Salvatore
preflùras. Ideo ficut nobis optamus, confulamus & aliis ;
ut à generatione nos filiorum'multorum abftineamus, plus
orationi & Dei fèrvituti íubje¿h, prxvidentes diem judicii
; ne Se nos fimus imparati per impedimenta neceflìtatis
prxfèntis, Se illi incurrant, quod nos timemus. Etiam à
F licitis ergo vult temperare fideles ; ut non folum innocen-
te s , fed & gloriofi videantur : conceflà enim preterire
virtutis eft maxime ; & prohibita non defiderare c non
longe eft.
Et quiflent, tamquam non flentes ; feientes enim in proximo
finem mundi mox confolationem eorum futuram , qui
pro Dei juftitia forte premuntur, hac fpe inter eos conio-
lentur fé. E t qui gaudent, tamquam non gaudentes ; in pre-
fèpti enim qui gaudent, feiant mox luitum venturum, eis
videlicet qui mundo gaudent, ambigentes de Dei judicio-.
E t qui emunt,tamquam nonpojfidentes; credentes enim, qui
emunt, parvum tempus fupereflè mundo, fic agant, ut
non omnem curam in rem cito perituram impendant :
magis autem curam anime fux gerani, quam fciunt xter-
nam.
I I (¡r olii:, mf. Corb. exhibet, confilomut dr olio:.
c. Poll, voces non longe eß, addiiur in cod. Vili- i virtute. In cod. autem
, Corb. ab. bis ctfdem yerbis recto ad illa, Etiom k Initi:, aibil repecws,
t -x - i
Malth.i
& f ‘ q.
^■i4 -
f-ÌSjA'cf.
48.10.
».ri».,, j.
E t qui ùtmtùr hoc fiaculo, tamquam non utantur: id e ft, A perat, ut melior fiat ; fimul omnia impedimema carnis
ut non prxfumant de ufu hoc ; quia citò peribit, cofruen- fpernit, non nefeius hxc eflè, que greilùm currentis ve-
te mundo. Praterit enim figura hujus mundi. Quia finiri lut oneribus compedum detinent.
nnindum dixit’ , oftendit figutam'a.ejus preterire ; & hunc S i qui: autem turpem d fie viderit fiupra virginem fuam,
effe finem , id eft 4 non fubftantiàm ejus preterire , fed for- f i fit ultra pubertatem, & fic oportet fieri ; quod vult fammi.
Itaque fi forma mundi peribit, dubium utique non ciato non peccai, f i nubat. Quoniam fuperius ira virginnr
ttifprtr/» Idpn o eft omnia,que in mundo funt, interire. Ideo praterie, S__ ... 11-. ". - t
quia quotidie fènefeit mundus.
Volo vos fine filhcitudine ejfie. Diminuta enim follicitudi-
ne fe cu li, in Dei rebus propenfius vigilatur. Quomodo
-autem fine follicitudine efle pofflmus, oftefldit dicens ; Qui
fine uxore efi , cogitai qua Domini fitnt. Amputata enim foU
Zerobabel unus de tribus cubiculariis Artaxerxis : magna
enim amaritudo eft in domo uxor teiftis. Divifiis ideo di-
c-itur, quia non poteft Se divinis infiftere rebus, Se uxoris
facere voluntatem.
Divi-f a■ e»f t mulier, & v_ irgo. Div--i-i-à-- -n--o--n-- --u--t-i-qJ—ue n--a--t-u ra,> v j n n m ) v x n e J f t U t . DCuuxo.
ii. 9, ledaétu ; quia legimus .111 Numéris muli.res virgines ap- q ne fâ c it, quia lic e t , quod facit. Et qui non dat nuptunh
pellatas. ^ Alia ergo folficitudo mulieris, alia virginis eft; melius facit. Mejius fecit, quia & apud Deum meritum
rtaammpenn cr,iiimm dnimcintumr mmnulliiwet , iintmcerrntumm, e.1f1t q-.u.IiJd fignificet, : i i : Il - o. i r Mrafflnsi >• -il i-i
nifi fignificatiofhbfèquatur : cùm autém dicitur virgo, ma-
nifefta locutio eft. Hic Apoftolus virginem poft mulierem
pofuit, ut mulierem non virginem fignificaret ; per hoc
enim voluit oftendere virginem liberam à tediis & labori-
bus, quos patitur mulier viro copulata.
Nam qua non eft nupta . follicìta ¿fi de its , qua Domini
funt i ut fit fanéa & torpore & fipiritu : id e f t , animo ;
dum enim fpe celeftiiim, mariti Se filiorum fóllicitudinem
nonfùfeipit, de Dominocogitat,quomodo propofitumDeó , _r ___ f ___________________ ^
devotum cuftodiat ; b fi tamen in corpoce mundo animusD nuptie folent malos proventus habere. Tantum in Domi■
terrenaabjiciens, celeftibus ftudeat. Animus eft enim, qui • •..*«*»;. a „ . . ....................
aut fan¿lificat , aut polluit corpus. Quid enim prodeft
corpus mundum habéré, Se animam pollutam ; cùm merito
anime aut honoratur corpus, aut dahinatur; Qua vero
nupta efiy cogitai qua Jknt hujus mundi, quomodo placcai
viro. Lege enim maritali conftriifta, fo!licita eft quomodo
impleat jus maritalis officii, fubdita mundapis neceffi-
tatibus.
Hoc àutem ad vejham ipforum utilitatem diconon ut laqueum
vobis injiciam : fed ad id quod honeftum efi. Quoniam
quibufdam afperum & grave videtur, qùoÙ utilius
illi collocat, Se à feculi follicitudine illam liberai.
Mulier vintta eft lege , quamdiu vivit vir ejus. Hxc id-
circo profequitur, ut doceat quia mulier, etiamfi à viro
fueric eje£ta, nubendi'licentiam non habet. e Si autem mor-
tuu: fuerit vir ejus, liberata efi. Etiam hx c ad íupradi¿bas
pertinent caufas ; ut oftendat quam beata fit virgo, cùm
nulli nifi foli Deo fubjeAa fit. Vincere enim videtur naturalem
íubje¿lionem, quando quod per naturam humilia-
tum eft, erigit. Cui vult nubat, tantum in Domino : id
e f t , quem ubi aptum putaverit, illi nubat ; quia invite
Domino
y hoc e f t, ut fine fufpicione turpitudinis nubat, & reli-
gionis fux viro hubat: hoc eft in Domino nubere.
Beatior autem erit, f i fic permanferit, fecundum meum
confilium. Cùm dicit fuperius , nubat , lege loquitur
naturali ; quamquam à Deo prime nuptie fint , fècun-
d e vero permifle funt. Denique prime nuptie fub be-
^ ¡¿ t io n e Dei celebrantur fublimicer : fècunde autem
etiam in prafènti careni gloria ; concefle funt autem pro-
pter incontinentiam : & quia f folent viduatum juniores
incurrere ; ac per hoc concedit fècundas. Sed quia melius
eft ut fe contineat ; ut dignior fit in futuro, confilium dai
aut meliüs eft propter confuètUdinem temporalis ufus ; ideo £ fpiritali ratione S precipuum , ut fé contineat. Puto
poft ratidnem redditam, hortatur affèiftu caritatis fimpli- ' - • • - ■ • ■
citet hoc utilius, hotfhóiieftius effe quod dicit. Honeftum
e f t , quia fen¿lum Se mundum : utile vero , quia dignius
eft apud Deum, Se leve in fxculó. Quid ergo dicemus ?
S i virgines de Deo cogitant, Se jundle viris de mundo,
q u e fpes relinquitur nubentibus apud Deum ? Si enim ita
y . 3<s.
nirarem tenendam & continentiam, reddita ratione, hor-
tatus eft ; ut pene ad comparationem earum conjugia inu-
tilia Se abjicienda videantur : nunc ne nuptias negare putaretur
, non peccare virginem , fi nubat , oftendit ; fed
rem maximi laboris aggredì, Se que apud Deum premium
non habeat, ficut non habet pcenam : chriftianos enim
licJtudine rei Uxòrie , que fòla in mundo ceteris gravier B vult per omnia eflè meliores. Si ergo aliqua in defiderio
eft ; ad Déum promerendum animus eruditur : fi tamen nuptiarum e ft , jam matura ad ufiim , melius eflè, ut fecun-
■hac fpe animu9 his moleftiis fé exuat, ut Deo magis fèrviat. dum conceflàm legem publice nubat, quam occulte turpi-
Qtti autem cum uxore efi , follicitus eft qua funt hujus ter agat illud, &: erubefeatur in illa.
mundi, quomodo plateat uxori. Cura enim uxoris & fiiio- Nam qui ftatuit in corde f io firmus, non habens necefrurn
cogitano mundi eft : nam inter cetera folent aliquando fitatem, potefiatem autem habet de f ia voluntate, & hoc
•res puniendas admittere; nej illas òffèndant, ficut refert decrevit in f io corde, fervare virginem fuam , bene facit.
Hoc dicit, ut qui virginem habet, cui animus ad nuptias
non e f t , fervet illam : nec illi ingerat fomitem nuptiarum
, quam videt nubendi voluntatem non habere. Benefi-
cia fi preftanda funt, quanto magis minime auferenda ?
h a & qui nuptum dat virginem fiam , bene facit. Be- f . 38.
t - 'i 9 -
t - 4 0 -
enim & ego Spiritum Dei habeo ; ut ratum Se providum
confilium fuum oftendat, humilicate verbi hoc commendai
alto fenfu.
D E h is autem qua idolis immolantur, fcimus quia omnes
fcientiam habtmus. Nunc de fçientia loquuturus eft :
e f t , dubium eft de falute eòrum : nam videmus virgines que fi* fcientia, non ftatim dicit,fed in fubjeélis oftendit
de feculo cogitare, Se matrimonio jun¿las Dominicis flu- dicens , quia nihil eft idolum.
dere operibus. His virginibus non imputabitür fan ¿li- Scientia inflat. Manifeftum eft habentem fcientiam in
monium-'à Deo , Sc his matrimomis erit merces apUd éo ipfo gloriari, fi noh foris, quia prudens eft, vel apud
Deum ; quia cùm obligati eflène terrenis Sc carnis nexi- fe. Genus enim fcientie hoc e f t , ut glorietur in fe fe
bus , operam dederunt, ut in fnturum aliquid immortalis F ideo inflat. Caritas vero adificat. Itaque tunc fcientia ma-
premii mererentur. Illis autem non folum non imputabi- gna eft, & fibiutilis , fi car ita te hiimilittur, ut amplius
C a p u t
V I I I .
f . i.
tut virginitas, fed Se pcene fubjicientur, qui fub tegmine
melioris fpei vitam & converfationem fuam mündiali cura
Sc follicitudine occupantes, pigros fe ad Dei opera agenda
fecerunt ; ficut dicit Hieremias propheta : Maledittus
qui opera Dei facit negligenter. Hi funt, de quibus in alia
epiftola dicit : Habentes quidem c fpeciem pietatis, vir-
tutem autem 'ejus abnegantes. Apoftolus autem his loquitur,
qui mira devbtione obfèqui deuderant celeftibus preceptis,
oftendens & docens quo compendio citius ituc ad Delxm ;
crefcat. Temperatur enim a d i z i o n e , ut non fetis niera
f i t , Se inebriet feientem, ut Ce extollat. Sicut enim vinum
non températum admixtione aque mentem alienai ; ita Se
fcientia fuperbum facit, nifi fuerit temperata. Omnia
enim fola infuavia funt & nociva ; quia nec panis folus
bene editur , nec reliqui cibi fine admixtione grati fu n t ,
hfèd nocivi ; ideo caritas edificat. Ipfh caritas uno licer
vocabuìo appelletur, multis tamen confiftit; fine patien-
tia enim non poteft, neque fine humilitate, neque fine
quia qui propter Deum promerendum virgo manere vult, cordis fimplicitate. Hi ergo inflati erant per fcientiam,‘ quia
feiens quale premium poffit accipere, qui à licito tem- nihil eft idolum , qui contra falutem fratrum imperitob.
Mf. Corb. Si
tcrpHi. Qu* vero ,
Quo il f i dormit
h i.id e o frxttrit; m(T. aliquot pr» fe fenint,
i. hoc ctiam loco in Corb. cod. lacuna eft.
,rpore mundo animus ttrrena cogitel, polluit &
s mlT. alii veto nonnulli. fpeciem vtritatit.
upta eft
paucis mfl. fe vidtri exiflim.it.
plerique rail'. Koiin. autem edit, cum aliis aliquot mil'.
f. Nonnulli m(T. foli
quid intercedit à rerbis
dai, in Corb. mf. pttctc
g. Rom. edit, omiilis v<
& ego me Spiritum Oct h
h. MlT. aliquot. Jed not
i. Corb. cod. qui idolo
ta: edeiiant.
t in diverfum
Denique prim.
Ivi i haud fati;
1» .falmcm ftatr
iKCurrere. Hic quoque quid