1 5 9 Commentarla 160
Prophet* nimm duo vel tres loquantwr', & alti exami-
nent, vel interrogent. Ipfum modum cenuit dicendo : Duo vel
tres loquantur -, fingali autem, ficut fupra. Ceteros autem
interrogare permifit de iis, qux forte in ambiguum veniunt,
aut q u i adfequi aliquis non poteft -, quia diverfa funt ingenia,
ut dilpucatione planiore dilucidentur.
Quod J i alii revelatum fuerit fedenti , prior taceat : id
e i l , permittàt potior inferiori, ut fi poteft dicat : nec agre
fèrat ; quia poteft Se illi dari donum, ut dicat* cum videtur
inferior, quockpotiori conceffum non eft. Sicut enim totum
uni concedi non'poteft, licet potiori j ita & non poteft ali-
cu i, quamvis inferiori > nihil impei-tiri ut nemo fit vacuus
à grana Dei.
Poteßis enim perßngulos prophetare ; ut omnes difcant, &
omnes exhortentur. H x c traditio Synagogx eft, quam nos
vult fe&ari -, quia chriftianis quidem fcribit, lèd ex genti-
bus fa d is , non ex Judxis ; ut ièdentes difputent, feniores
dignitate in-cathedris, fequentes in fubfelliis, noviffimi in
pavimento iùper mattas. Quibus fi revelatum fuerit, dan-
dum locum dicendi prxcipic, nec deipiciendos •> quia membra
corporis funt.
E t Spiritus prophetdrum prophetis fubjettus eß. Quia
enim unus acque idem Spiritus eft, qui tam prophetis futura
dicentibus, quam iis qui revelant Scripturas, infundit lé
pro ratione & qualitate caufarum •, idcirco dixit : Subjeflus
eß p r o p h e t isut ingenia accenderet hac ip e , quod Spiri-
tus-conatus bonos adjuver. Defiderio enim optimo ad Dei
ares enarrandas fubvenit jut impleat boni propoli« volun-
tarem. Nam Se de Salvatore idem didum eft : Bibebant
autem de fpiritali fequente petra -, pctra autem erat Chriftus :
-hoc e ft,& fubjcdum effe, quod & (èqui •, fequebatur enim 4
ut humanis fuffragiis defìcientibus, adeflèt ad auxilium tri-
buendum. Ita & Spiritus fubjedus dicitur, ut conatus bonos
adjuvet, cum fuggerit j fubjedus enim videtur, qui
ccepta alterius perficit..
Non eß enim diJfenfionis auElor, fed pacis, Quia ergo pa-
cis audor eft , dicente Salvatore : Pacem mearn do vobis ,
.jtacem relinquo vobis \ nemo alterum non finat dicere, ncque
dèbebic dicenti, ftudiocontradicendi, refifterej ne discordia
fiat in corpore. Qui enim in pace vocantur, patien-
t ix debent ftudere -, ne pacis jura folvantur. Sicut in omnibus
Ecclefiis fanilorum doceo. Hoc dido hortatur illos ; ut
qua prxcepit faciant ; quando fimiliter iè Ecclefiis fando-
srum predicare teftatur.
* Mulieres veftra. in Ecclefia taceant. Nunc tradir quod prx-
termiferat ; fuperius enim velari mulieres in Ecclefia prx-
cepit, modo ut quieta: fint & verecundx oftendit : ut opera:
pretium fit-, quia velantur. Si enim imago Dei vir e f t , non
femina , Se viro fubieda eft lege natura: ; quanto magis in
-Ecclefia debent efle fubjedx propter reveìrentiam ejus, qui
illius legatiis eft, qui etiam viri caput eft ? Non enim per-
mittitur illis loqui, b fed ejfe in filentio, ficut & Lex dicit.
Quid dicit Lex ? A d virum tuum converfio tua, ti" ipfe tui do-
minabitur. Hx c lex fpecialis e ft -, hinc Sara dominum vo-
•cabat Abraham virum fuum : ac per hoc in filentio juben-
tur eflè ; ne fupradidse legis fententia infirmetur, cujus me-
•mor Sara, viro fuo erat fixbjeda, ficut didum eft. Quamvis
una caro f i t , fed duabus ex caufis jubetur elle fubjeda ;
quia & ex viro eft, Se per ipiàm intravit peccàtum.
Si quid autem dificere volunt, domi viros fuos interrogent j
turpe eß enim mulieribus in Ecclefia loqui. Turpe e ft , quia
•contra difciplinam eft, ut in domo D e i, qui eas iiibjedas
viris iuis elle prxcepit, de Lege loqui .prxfumant ; cùm
feiant illic viros habere primatum, Se fibi magis competere,
ut in domo Dei precibus vacent, linguam retinentes : Se
aures aperiant ; ut audiant quomodo miièricordiaDei mortem
vicit per Chriftum, qua: per eas regnavit. Nam fiau-
■deant in Ecclefia loqui, dedecus eft ; quia idcirco velantur,
-ut humiliatx appareant : illa: autem fe inverecundas often-
dunt, quod & viris opprobrium èft-j in mulierum enim info-
ientia etiam mariti notantur.
An a vobis verbim Dei profeElum eß , aut in vos folos de-
venit ? Arguentis verba funi ; fic enim infiati erant, quali
ipfis promiflà fuiffet hatc iàlus ; & exemplo eorum ceterx
gentes vocarentur ad fidem, aut non eflènt aliqui. qui pof-
ient fufeipere gratiam Dei,apoftolis prxdicantibus. Sic enim
a. Codex Coib. a i Dti -ttl gertr.das,
*. hìc Se fubfequensarticulus in mil'. non paucù ad finem capitis rejiciuntur.
b. Rum. edit. fed fubditts effe.
A fe jadabant qualibeneficium darent magis quam accipe-
rent, accedentesad fidem ; unde dicit : Aut in vos files deve-
nit ver bum Dei. Omnis enim qui vult aliquid emere, quod
feit ab aliquibus non requiri, cum quodam faftidio accedit
ad emtionem ,t]uafi beneficium pr?eftitutus vendenti. Ideo,
hoc Apoftolus arguir in Corinthiis, qui talòs.ie prxbebant
elatione-vanitatis -, quafi fi- ipfi non obedirent verbis fidei,
nemo eflèt qui crederet, ficut- dieit Judxis : ffibts primum
oportebat loqui verba vita hujus : fed quia re pult il is e a , in-
aignos vos facientes aterna vita , ecce convertimur nos ad .
gentes. •
Si quis exifiimatur prophet a effe, aut Jpiritalis-, cog-
B nofcat qua fcribo vobis > quia Domini funt mandata. Hoc,
dicens tangit fupra memoratos fallbs. apoftolos, à quibus
fuerant depravati, qui pro defidetiis hominum non divina ,
fed terrena docebant. Ideo hìc nihil fuum tradere le d ic it ,
fed Domini -, c ut quibus fuadet, Deo adquifiti. non. homi,
nibus videantur : qua fiducia Se conftanter prxdicat, libe-
ram habens confcientiam.; quia rionhomiqibus piacere vult,
fèd Deo. Unde peccatotibus non blànditur, ut crefcarit : fed
admonet, ut dennant. .
Si quis autem ignorai, ignorabitur. Re£le, quia qtìi nefeit
Domini elle, qux loquitur Apoftolus , & iplè à . Domino
, ignorabitur in die judicii, dicente Domino : Amen dico vo-
bis , nefiio vos.
C Propter quod ¡ fratres , amulationem {¡abete prophetandi.
Quamvis arguat hos, Se in multis reprehendat & corri piar,,
eo quod recellèrant à traditione ejus } tamen fratres eos
vo ca t, quia dicit Efaias ad plebem Domini : Dsette iis qui
non reile ambulant in viis meis : Fratres-nofiri eflis vos. Ut
ergo confòlaretùr iftos poli cortepriones, fratres ¡.illos vocat
: Se ad xmulationem prophetix hortatur, ut allìdua. difi
putatione Se explanatione legis divinx fierent inftrudiores ;
ut pollènt difeere perverfas effe.pféudoapoftolorura prxdi-
cationes.
E t loqui lingttis nolite prohibere. Et hoc propter caricateti)
, ut qui poilùnt loqui linguis , fi interprès fuerit prx-
D fens, non vetentur , ne fiat dilfenlio.-
Omnia autem honefte, & ficundum ordinem fiant ; hoc e ft ,
fecundùm ordinem fupradiólum. Honefte autem illud fit,
d quód cum pace Se dilciplina fit.
N O tum autem vobis facto, fratres, quia- Evangelium quod
pradicavi vobis. quod & accepiiìis , in quo & flat i s ,
per quod & falvi efficiemini, quod & fèrmone annuntiavi
ì ( bis, de be ti s tenere j nifi forte fine caufa credi dfiis. Often,
dìt illis quia lì in hac caulà qux fubjefta e ft , à traditione
ejus fedu¿li funt, perdiderunt quod crediderunt ; omnis
enim fpes credentium in hoc fenfu eft ; quia mortui refur-
E gent. Quod autem dicit :In quo & flatis, his dicit, qui firmi
erant in fide traditionis hujas ; promifeuis enim loquitur, uc
Se ii qui in fide fixi fune, gaudeant : & qui nutant, cor ripi
fe doleant, & corrigantur.
7 ’radidi enim vobis in primis » quoniarn Chriflus mortuus.
eft propeccatis noftris ficundum Scripturas. Scripturas Tefta-
menti veteris memorar, qux futuram paffionem Domini
cecinerunt. Dicit enim Efaias propheta : V t ovis ad immo-
landum dufttts eft. Et inter cetera ; Quoniarn tolletur a terra
vita ejus, ab iniquitatibus populi rnei duElus eft ad mortem
: hxc in Chriilo reperta noicuntur. Sed quia prxteriti
temporis lignificatio videtur, non eft adverfum ; quia apud
F Deum, qui omnium prxlcius eft, nihil futurum eft j ideo fic
dicit quod futurum eft nobis,quafi faélum fit. Nam in Apo-
calypfi Johannis apoftoli dicitur : Agnus qui. occifus eft k
confittiti one mundi. Quia enim aliter non fìet, quam feit
Deus, faétum dicitur j nobis enim fit non Deo , quia apud
Deum nihil eft , quod futurum dicatur. Et in pfalmo ait :
Dominus regnavit a Ugno. Et Moyfes de cruce ejus ita.figni-
ficavit, dicens : Tune videbitis vitam veftrarn pendentem
ante oculos veftros, & non credetis. Idcirco enim in eadem
caufa Se futuri temporis aliquando lìgnificantia ponitur ;
ne à perverlis non de Chrifto didlum defenderetur, fi totum
quafi prxteritum fignificaret.
Et quia fepultus eft. Nulli dubium mortuum fepultum
ellè, ficut dicit Elàias propheta : Et dabo malos pro fipul-
tura ejus.
1 c. Coib. cod. i
futiendo adquifiti , ntn hominìbiif dent gloriata,
fed Deo.
E t quia
a al i:mì.
f i ' 5-7*
: ^ -?s.
Mani, „
’ fi'} 9>
Efaì.eC. f.
; ^.40.
d
Cap,XV,
f . i .
i f . i.
fi- 5.
Efai:n-7-
Ibidem 8.
Jpoc.iy*.
Tfal.í<¡. !>•
Deut.i i ■ 66-
fi. 4*
Efti. vi1 ')■
161 in Epiftolam ad Corinthios primam. 16z
-rfj.s. s-
fi’ 5*
1,<M- 54-
i.<s.
Et quia refurrexit tertia die ficundum Scripturas. Omnia A
in fide claula lunt j ideo fub perfona populi refiurreiftio Domini
tertia die futura deicripta eft. Dicit enim Ofee propheta
; * Poft biduum fanos faciet nos, & in tertio die re-
furgemus, & vivemus in confpeblu ejus. In Chrifto enim omnes
rcfurrexille, ficut in Adam omnes mortuos eile, nemo
fidelium denegat. Simili modo iii plalmo iub perfona hominis
etiam de Chrifto fignificat, dicens : Omnia fitbjecifti
fub pedibus ejus : gloria & honorc coronafti cum.
E t quia viflus eft Cepha: id eft, Petro. Hoc etiam b Cleo- •
phx Se locio luo dixerunt dilcipuli, ut in Evangelio Kp A#-
kZv , quod apparuit foli Petro. Poftea tllismdecim. Echoe
in Evangelio continetur. B
Dein de apparuit plus quam quingentis fratribus fimul. Hoc
fua fide loquicur. E x quibus plures manent ufque adhuc ,
quidam autem dormierunt. De nis quibus poft refurre&io-
nem apparuit Dominus, tune multos dici; fuille in corpore.
Dtinde apparuit Jacobo. Singulariter Jacobo apparuit,
ficut & Petro : quod ideo puto fadlum, ut multilaria ap-
parentia fidem rel'urredlionis firmaret. Poftea apoftolis om-
Iterum omnibus apoftolis vifiis eft in monte , ubi
fi. S.
Ah 9. 4-
iM .1-.17.
fi’ 9 ’
fi. io*
t 1’ -
apol
conllicuerat illis Jefus , ficut referí Matthxus evangelifta.
Ante in Hierufalem poft dies o¿to refurre¿tionis fux, id eft,
Dominica die, januis claufis, intravic ad difcipulos ; ut
Thomx animus firmaretur, ficut dicit Johannes apoftolus. Q
In monte enim intelligicur mandata illis dediflé.
Noviffime autem omnium quafi abortivo vifus efl ó “ mihi.
Apparuit illi primum in cx lo , poft oranci in templo. Abor-
tivum íé-dixit; quia extra tempus natus in Chrifto, apofto-
latum accepit jam Chrifto in cxlos recepto cum Garne.
Ego enim fum minimus omniumc aposlolorum. Humiliat íé,
& temporis cauíám fibi adícribic; tempore enim minor eft,
non dignitate. Sed quia Se perfecutor filie, inclinar í é , dicens
: Qui non fum dignus vocari apoftolus ; quo mam per f e -
quutus fum Ecelefiam Dei. Gratia autem Dei fum id , quod
fum. Deo dat glotiam-, qui eum elegir; Se dignitatem fuam
non fibi defendit, fed indignum fe dicit. Unde vece plusD
meretur, fciens dixillé Dominum: d Qui fe humiliatj exal-
tabitur.
E tgratia ejus pauper in me nonfuit. Hoc dicit, quia non
propter quod períéquutus e ft , minorem eratiam in apollo-
latu accepit. Sed plus tllis omnibus laboravi. Addit ad
caufam, quia non lolum minoratus non eft •, led & amplius
e propter conftantiam, qua vigebar in Chrifto, affliílus eft:
quod non xgre ferens , dignior fa¿tus eft. Non ego autem >
fed gratia Dei mecum. Ne fe extulille ja¿kanter putarecur,
ftatim le humiliat ,cüm hoc ipfum non magis fibi, íéd Dei
gratix adfcribit; ut fempet omnem glotiam reporter ad
Deum, unde jure exaltandus eft. £
Sive igitur ego, five i l l i , fic prsdicamus, dr it a credidiftis.
Hoc e ft, quod íupra fignificavit, quia non inferiorem gratiam
in prxdicatione accepit, quám ceteri apoftoli, fed
unam atque eamdem. Unde magis arguit perfidiam Corin-
thiorum •, quia ci\m mánifeftata eílet credulitas hxc apud
omnes Ecclefias, hi ab hac fide Se ípe defeiverant, quam
íúbjecit, dicens: 1
Si autem Chriftus pradicatur, quod ex niortuis rcfiurrexit •,
quomodo dicunt quidam inter vos , quoniam refurreétío mor»
fuorum non eft } Si ergo refierreSlio mottuorum non eft, ñeque
Chriftus refurrexit. Si autem Chriftus non refurrexit, inanis
eft pradicatio noftra, vacua eft & ftdes veftra. Hx c á falfis F
apoftolis erant tradita, qui Chriftum ñeque natum, ñeque
in carne paffum, ñeque refurrexitlé adfeverabant: quos &
Johannes apoftolus denocat, quod Chriftum in carne ve-
niflé negabant. Unde dicit: Qui negat Chriftum in carne
venifie, hic eft Antichriftus : & qui negat Filium , nec Pattern
hi bet. Ifti ambulabant, & quorumdam fidem, ne imprudentes
á mundi lapientibus judicarentur, fubvertebant j
quia prudentes lxculi ftultum judicant, cúm audiunt re-
íurreclionem mortuorum. Quod fi , inquit. verum eft quia
Chriftus non refurrexit, fallí fumus prxdicatores, & fides
veftra inanis eft. Hoc enim crediderunt, Apoftolo prxdi-
cante, quia morcui refurgent, & hac ípe adtra&i funt ad
(idem. Quod utique ad detrimentum illocum proficcre ad-
ferit, fi crediderunt quod futurum non eft : & pudoris eft ,
ut aliquis.proficeacur hoc le credidillè, quod falium eft. Et
verecundiam ergo illis incutit, Se labores illorum dicit in-
frudluofos ; fi quod à falfis apoftolis audierunt, verum eft,
quia mortui non refurgent : quod nemo utique de iè patitur
audire; ut videntes hoc contra fe e ilé , revercerentur ad primam
fidem.
Inventmur autem & fa i f i teftes Dei ; quia teftimonium
diximus adverfus Deum, quod Jufcitavcrit Chriftum > quern
non fufettavit. Qui adlèrit quod Chriftum Deus à mortuis
fufcitavic, falfus eft teftis, fi non eft fa i l um ■ virtutem tamen
Dei prxdicat, non utique ut inimicus , qui tam admi-
rabile fa<ftum virtuti ejus adlcribic. Quod fi verum eft, quia
excitavic Chriftum à mortuis ; f quid huic dicendum eft,
qui Se ceftis contra Deum falfus e ft, & opus ejus ft ulti tiara
adleric ?
Nam f i mortui non refùrgunty neque Chriftus refùrrexit.
Quod f i Chriftus non refurrexit, vana eft fides veftra ; adhuc
enim eflis in peccatis veftris. Ergo & qui dormierunt in Chrifto,
perierum. Terret illos., ut quia nemo fibi male vult, do-
leat illis hoc cccpifté credere, quod contra iplòs eft. Quis
enim peccata libi remiila nolie audire 1
Ergo & qui dormierunt in Chrifto, perterunr. Addir ad ter-
rorem, quia carorum fuorum excellum 8 nolunt x(limare
perdicionem. Qui enim fub hac fpe de fxculo exierunt, live
occidi non timuerunt 5 quia refurgere exemplo Chrifti crediderunt,
Se non eft verum, perierunt. Hoc illis dicit, quod
amore fuorum defundlorum nolunt audire ; ut illis ampu-
tet, quod priùs per errorem volebanc audire.
Si in hac vita tantum in Chrifto fperantes fttmus, mìfera-
bilierss fumus omnibus hominibus. Manifeftum eft quia Se
in hac prxlènti vita & in futura (peramus in Chrifto -, nec
enim hìc deléric fervos lùos Chriftus, h icd dat illis gratiam,
Se in futuro erunt in gloria xcerna. Si autem futu-
rx v itx ipes non e flè t, omnibus hominibus , quod dixit,
miiérabiliores eflèmus. U t quid enim jejunia, v igilix, exi-
tus, munda v ita, juftitia, miiéricordia, mors j fi pro his
nulla merces erit in futuro 2 Increduli autem vel hac vita
fruuntur.
Nunc autem Chriflus refurrexit k mortuis, tnitium doir-
mientium j quoniarn quidem per hominem mors, & per hominem
refìtrreltìo mortuorum. Hxc dicens, tangit plèudopro-
phetas, qui Chriftum natum negabant, ac per noe non rè-
lurrexifiè carnem-, quia qui natus non e ft , nec moritur.
Sic autem probat Chriftum à mortuis refurrexillé, quia homo
fuic, ut dubium non fit honiinem à Deo à mortuis ex-
citatum-, uc quia peccato hominis mors inventa eli, Chrifti
juftitia refurreótionem meruerit morcuorjum.
Sicut enim in Adam omnes moriuntur, ita & in Chrifto
omnes vivificabuntur. Hoc dicit, quia ficut Adam peccans
morcem invenit, * Se omnes ex èjus origine tenuic, uc difi-
iòlvantur : ita Se Chriftus non peccans, Se per hocyincens
mortem ( quia qui non peccar, vincit mortem, quia mors
ex peccato) omnibus qui fune ex ejus corpore , adquifivic
vitam ,id e f t, refurreótionem. Quamvis ergo generalem
tribueric refurreétionem, ut ficut in Adam omnes live jufti
five injufti moriuntur; ita Se in Chrifto omnes tam creden-
tes, quam diffidentcs refurgant, licet ad pcenam increduli;
tamen vivificati videntur ; quia corpora fua recipient, jam
non morituri, ièd paflùri pcenam in eis fine fine : quod credere
noluerunt.
Vnufquifque autem in fuo ordine. Nunc ordinem refilr-
reélionis vult exponere, ne ideo putarent fabulofum eflè ;
quia faÄum non eft adhuc in ceteris : ordines illis expo-
nit Se tempora, quando fa£lum fit, Se quando futurum eft?
ut refurgant mortui. Jnitium Chriftus. Sicut in Aélibus
apoftolorum teftatur fcriptum eflè in Moyfe. Si pajftbilis
Chriftus yfi prior furgens ex mortuis, tire. Prior ergo reiur-
rexit, k ut forma nerec credentibus fibi. Deinde qui funt
Chrißi, qui in adventum ejus crediderunt Hoc duplici modo
intèlligendum eft ; quia Se in adventu ejus fecimdo fanc-
ti refurgent,juxta fidem Apocalypfis Johannis, ficut Se in
a. Vet. edit, ac mlT. aliquot > "Poß biduum &- in urti* dìe refurgemus. ^
b. Ita miT. non pauci. & omnes edit, nid quod pro foli 'Peti ” ~
dit. leci.ut Simoni : alii vero mfl'. efferunt c----
'.va igeilo.
c. Corb. cod. afoßolariim. Minimum itaque fc dicit afoßolorum in Dotation
ion in gratia • Deo autem dat gloriam (f- honorem , qui tum eltgit.
d- Mil' aliquot, £Jh< fe exaltat, humiliabitur.
C• Codex Corb. fropter eonfeientiam.
, (? Em.tui ttßantHT ¿¡
f. Mir. Corb. quid hie dietndus eß.
g. Idem cod. Corb. -volunt xflimare perditionii. Mox re
ac mil', longe plurimi. S¿ui enim non timutrnnt, fub hac
ius legit, ut nos in textu.
b. CodrX Vail, fed dat illil glorian.
i. Rom. edit. (Sr tenuit . ut ornaci exejut origine dißoli
k. Corb. cad. nt firma fiertt ortdtnnbui fibi rcfiirrcttio.
f i- m
f i . 16.
f i ‘ l7 ’
fi.18.
fi.io.
fi. l i to
ubi. osmes edit.
fpe ite. taf. Val!.
TW, i i ! ISi
I