b
Epift.xy.:
IS.
•irais îlfe advèrsìun tc'excrcitiii « M M , i l » I
■Igo inimicum tonni in potcftatem nun, redcgì, ego de :tisponendaduxi. E , f i , u r n , * « • »
fcmine tuo fupra folium-regni con ftitu i, ego te trium-
confiderà, Imperator, quantus fit Detti■ Corda hominum videt,
.phare fine labore feci : & tu de me inimicis meis donas
confcientiarn inferiorem interrogat , novìt omnia antecptam
triumphos ì Cui defcendenti de exhcdra imperator ait :
fiant, novit interna pettoris tui. Ipfifalli voi non patiminì,
Contra nos propofuifti hódie , Epifcope. At ille reipon-
& Deurnvuhis celare ?■ Non cecidtt in animum tuum quid-?
<ìit non fé contra ipfum , fed.pro ipfo fuilfc loquutum.
quam ? Si illi agebant tata perfeveranttr > nonne tuum fitit »
Tunc imperator : Re vera , inquit, dure præceperam con»
Imperator, pro Dei fammi & veri & vivi venerai ioneperfeve-
tra epifcopum de Jynagoga reparanda : in monachos
rantius obfiflere, & negare quod erat in -injuriam facra legis ?
ver-o a vindicandum elle. Ita Se. à comitibus qui in tem-
Et iterum : Quoniam igitur meis vocibus & apud Deurn &
-pore aderant, dicebatur. Quibus Epilcopus: Ego quidem
apud omnes homines teneor : aiiud mihi non licere intellexi ,
'd im imperatore nunc ago , vobilcum vero mihi aliter
aliud non oportere , nifi ftt eonfulerem mihi , quia non potai
¡endurn eft. Acque ita obtinuit ut illa quæ ftatuta fue- B tibi
rant, revocarentur : necprius ad altare accedere voluit,
nifi -fide fua imperator illuni agere debere tcftaretur. Cui
Epilcopus: Ergo ago fide ma. Relpondit imperator : Age
.fidi mca. Qua lponiione iterata, jam iecurus peregit Sa-
cerdos divina myftéria. Harc autem fcripta flint in epifto-
la, quam ad germanam luam fecic : in qua tra&atum in-
. feru it, qóerei eodem die habuit de bacuio nuceo , quid
.propheca Hieremia vifus elle defcribitur.
-24. Per idem tempus causa Thcifalonicenfis civitatis
non minima iuccefiìt tribulatio Sacerdoti, cuni civica-
28. Ih fupradi&a itaque ci vitate Florentinorum, cìnti
in domo clariilìmi quondam viri Deceatis, & quod eft
amplius, chriftiani» maneret, filius ipfius , Panfophius
nomine, admodum parvulus, c-ùm fpiritu immundo la»
boraret, frequenti oratione & impofitione manus Sacer-
dotis ipfius eft finatus : fed .poft aliquantos dies iiibita
infirmitate correprus infantulus exhalavit ipiritum. Cuju
s mater vald© religiofa , & piena fide ac timore Dei.,
ablato ilio de fuperiore parte domus, ad inferiora de-
fcendit, ac in led o Sacerdotis, ipfo abfcnte, compofuit-.
Quem c-ùm revertcns Sacerdos in ledu lo invenitìèt, erat
¿ S m f l t o ia ' t a f i o n exm domum p ó to ^ ^m ifaM o s
fed agentibus comitibus occulte cù:n imperatore pignorante
Sacerdote, ufque b in horam ternani gladio civi-
tas eft donata, atque plurimi interemti innocentes. Quod
fadum ubi cognovit Sacerdos, copiam imperatori in-
gredicndi Ecclefiam denegavi! :.nec prius dignum judi-
ca vit ccctu Ecclefia:, vel lacramentorum comniunione>
quàm publicam ageret pcenitentiam. Cui imperator contra
adferebat David adulterium fimul & homicidium
perpetraile. Sed refpoufuni illico eft : Qtti fequutus es
errantem ,fequere corrigentem. Quod ubi audivit clemen-
tiifimus imperator, ita fufeepit animo, ut publicam pm- ^
.u i./ .r r r r iT • rm i i c r • nitentiam non abhorreret :cujus cfoirrrree dd iioo nn ii ss pDrrooffeedduu ss
-Xecundam illi paravit vidoriam. ^ .
25. Per idem tempus duo potentifllmi 8c iàpientiifimi
-"Vìfì Perfarnm ad fumam Sacerdotis venere Mediolanum,
•fieferentes fecum plurimas quxftiunes, ut ex hisprobarent
fapientia-.n viri :cum quoabhora diei prima uique
in horam tertiam nodis per '.nterpretem dilputaverunt,
admirantefque difceiTerunr ab eo. Et ut fe probarent non
ob aliam caufim veniiTe , ndì ut certo certius noifent
•virum, quem fama compcreraut ; alia die valefacientes
.imperatori, profedi lune ad urbeni Romam , illic vo
.léntes cog
cognita , ad propria remearunt.
26. Sed egreftò Theodofio de Italia & Conftantinopoli
conftituto , Vaientiniàno augufto intra Gallias pofito,
c dire da rl.e Sg_a no eft iub nomine ien-aìttu'.csì- *a*: «S*y smtrCm..a—c»h:o
matrem , Scfidem ipfius contemplatus , Elifieo fimilis
fupra corpus infantis fe ipfe compofuit, atqiic orando
meruitut vivum redderet matri, quem mortuum inve-
nerat : ad quem etiam infantulum libellum confcripfit,
ut quod per m a s infantiam icire non poterat , legendo
cognoiceret. Verùmtamen fadum fcriptis fuis non com-
•memoravit : fed quo affedu declinaverit commemorare j
non eft noftrum judicare.
z9. In eadem etiam civitate “bafìlicam Conftituit-, in
qua depofuit reliquias martyrum Vitalis & Agricola;, Exhrt.;
quorum corpora in Bononienfi civitate levaverat ; polì- v>rg. pan
ta enim erant corpora Martyrum inter, corpora Judaro-
rum : nec erat cognitum populo chriftiano, nifi fe fandi
martyres d facerdoti ipfius Ecclefia revelaflènt. Q ua cùm d
deponerentur fub altari, quod eft in eadem bafilica con-
ftitutum , magna illic totius plebis fan da latitia atque
exfultatio fuit, .pcena damonum confitentium marty-
>rum merita.
30. Per idem tempus Arbogaftes Comes adveriùm gen-
temfu am, hoc e f t , Francorum, bellum paravit, atque
pugnando non parvam multicudinem manu fudit, cum
rehduis vero pacem firmavit. Sed cùm in convivio à
•nolier; .p icenciam illuflxis v ir i. Probi, qua E «gibus gentis f a interrogarctur, utrunl feiret Ambra-
• fium ; & refpondifÌèt noilè fe virum, & diligi ab e o , atque
frequenter cum ilio convivari folitum , audivitt
Ideovincis, Comes., quia ab ilio viro diligeris, qui dicit
foli : S ta , & ftat. Quod ego ideo p o fu i, ut cujus fama
fuerit vir fandus etiam apud barbafas gentes, legentes
agnofcant. Nam & n o s , referente juvene quodam Arbo-
gaftis admodum religiofo, cognovimus, qui tunc inter-
fuit j erat enim in tempore , e quo h ac loquebantur, vini t
-minifter.
;3i. Pro'fedus itaque Sacerdos deTufcia partibus, Me-
;tunc prafedo Urbis de repetenda ara V id o r ia &fumti-
Eus caremoniarum. Sed ubi comperit Sacerdos , minò
libello ad imperatorem , poftulavit ut ad fe relat-ionis
exemplaria dirigerentur , quibus ipfe pro partibus fuis
-reiponfurus eííct. Qua relatione accepta, praclariffimum
libellum confcripfit, ut contra -nihil umquam auderet
Symmachus vir eloquentilfimus refpondere : fed poft- f diolanum revertitur, jam inde egreifo Eugenio contra
quam augufta memoria Valentinianus in Viénnenfi ci- T
•vitate ( qua eft Galliarum civitas.) vitam finivit ; Euge-
nius fiifccpit imperium , qui ubi imperare coepit, non
multo p o ft, petentibus Flaviano tunc p rafed o & Arbo-
gafte comite 1 aram V id o r ia & fiimtus caremoniarum,
-quod Valentinianus augufta memoria adhuc in junio-
ribus annis conftitutus, petentibus denegaverat, oblitus
•fidei fua concelfit. 'W*.
27. Hoc ubi cognovit Sacerdos , derelida civitate
Mediolanenfi, ad quam ille feftinato yeniebat, ad Bono-
nienfem civitatem emigravit, atque inde Faventiam u fque
perrexit. Ubi cùm ahquantis degeret diebus, invi-
tatus -à Florentinis , ad Tufciam ufque defeendit, deeli»
nans magis facrilegi viri adipedum , non formidans
imperantis injuriam \ nani &epiftolam adeumdem dedit,
a. Ita m(T. edit, vero, vindicandum effe à comitibus. Minus concinne.
b. M S . aiiqaot, in horam tertiam eis civitM 6ìc . . . .
t. Omnes edit, direct a relatioejl : omnes mit direct* legittio eft-,
gua: relational! fciliccc offerret Ca:-fari.
heodofium ; ibi chríftiani imperatoris pra:ftolabatuf
adventum, fecurus de Dei potencia quod non traderet
credentem in fe.hominibus injuftis, nec relinqueret vir-
.gam peccatorum ftiper fortem juftorum, nc extenderent pfal.
jufti ad iniquitates manus fuas. Promiferat enim Arbo- 3.
gaftes tunc comes , & Flavianus praefedus Mediolano
egredientes, cum vidores reverfi eüént, ftabulum fe elle
faduros in bafilica Ecclefi* Mediolanenfi» atque cleri-
cos fub armis probaturos: fed miferandi homines cüm
dxmonibus fuis male crcduli fun t, & aperiunt os fuum
in blafphemiam f apud D eum, fpem fibi vidoria: ademe- /
runt. Caufa autem commotionis ha:c fu it , quia muñera
imperatoris qui fe facrilegio m ifcuerat, ab Ecclefia ref-
puebantur, nec orandi illi cum Ecclefia focietas tribue-
batur. Sed Dominus quiEcclefiam fuam tueri confuevit,
d. Exdem edit, cum cod. ai. facerdoti ipfi revelajfent, ccteri
imlT. ut iu contextu.
e. Ita míT. uno excepto : edit, aütem cum codcm , quo htte loqueb.it¡
f . Omnes edit, centra Deum ¡ otoñes taS. apud Deum.
3 9 EÜ
Xplft. di.
62.
£«c.ai.iS.
Matti. 6.
»?•
tbilip.i.zt.
b
de cælo jaculatus eft judicium , atque omnem vidoriam a
ad religiofum imperatorem tranllulit I heodofium. Ex-
t in d o itaque Eugenio fatellitibufque ejus , cum icripta
acciperet imperatoris, non illi alia cura major fuit,quàra
ut pro iis interveniret, quos reatus invcnerat. Obiecra-
tus eft primo fcriptis imperatorem miflò diacono : poft:
Ca vero quam diredus eft Johannes tunc tribunus &
hotarius, qui nunc pr^fedus e f t , ad tüitiönem eorum
qui ad Ecclefiam confiigerant , etiani ipfe Aquilciam
perre xit, prccaturus pro è is , quibus facile venia impetrata
eft ; quia ipfe chriftianus imperator provoliitus pe-
dibus Sacerdotis teftabatur meritis & orationibus ejus
fe eile fervatum. I
32. Revertens itaque de urbe Aquileienfi, uno die
præceifit imperatorem : nec diu clementiffimar memoria:
Theodofius imperator fufeeptis filiis iii Ecclefia & tra-
ditis Sacerdoti, in hac luce fuit : poft cujus obitum fere
triennium fupervixit. Quo in tempore fàn d i Nazarii
martyris corpus, quod erat in horto pofitum extra c ivitatem
, levatum ad bafilicam Apoftolorum » qua: eft
in Romana ,tranftulit. V idimus autem in fepulcro, quo
jacebat corpus martyris ( qui quando fit paflus, ufque in
hodiernum fcire non poffumus ) fangiiinem martyris ita
recenteni, quafi eodem die fuiifet effufus. Caput etiam
ipfius , quoa ab impiis fuerat abfeifium , ita integrum <
atque incorruptum cum capillis capitis atque barba, ut
nobis videretur codem tempore quo levabatur , lotum
atque compofitum in fepulcro. Et quid mirum , quan-
doquidem Dominus in Evangelio ante promifit, quod
capillus de capite eorum non peribit ? Etiam odore tanto
repleti fumus, ut omnium aromatum Yinceret fua-
vitatem.
33. Q110 levato corpore m artyris, & in led ica compo-
f ito , ftatim ad fandUm Celfum martyrem , qui in eodem
horto pofitus e f t , cum fan do Sacerdote ad ora-
tionem perreximus. Numquam tarnen ilium antcaoraffe
in èodèm lo co compertum habemus :fed hoc erat lignum j
revelati corporis martyris,fi fendus Sacerdos ad locum,
ad quem numquam antea fuera t, oratum iflèt. Cogno-
yimus tàmen à cuftodibus loci ipfius, quod a parencibus
Îiiis illis traditum f i t , non difcedere de loco ilio per
òmnem gcnerationem & progénienl fuorum ; eo quod
thefauri magni in eódem locò politi efiènt. E t vere
magni thefauri, qiios non ærugo, neque tinea exterminât
, rieque fùres effodiutìt & furantur-, quia cuftos eo-
rum Chriftus e f t , & locus eorum aula cæleftis , quibüs
Vivere Chriftus fu it mori lucrum, Tranllato itaque corpore
Martyris ad balìlicam apoftolorum b ubi priderri
fendorum apoftolorum reliquia lùmma omnium d e vo -1
tione depofitæ fu eran t, cùm tradaret Epifcopus, quidam
de populo repletus fpiritu immundo, clamare coe-
pit fe torqueri ab Ambrofio. At ille converfus ad eum
ait : Óbmutelcé, diabole ; quia non te torquet Ambro-
fiu s , fed fides fendorum & invidia tua ; quoniam illu'c
vides adfcendere homines, unde tu dejedus es ; nam
Ambrofius nelcit inflari. Quo d id o , ille qui clamabat,
obmutuit, proftratufque in terram e f t , nec amplius vo -
cem qua obftrepere p o flè t, emifit.
34.Per idem tempus cùm confulatus fili tempore imperator
Honorius in urbe Mediolanenfium,Lybìcarum fera-
rum exhiberet munus , populo illue concurretìté,c data ;
copia eft millls militibus tunc ab Stilicone comite hòr-
tatu Eufebii præfedi, ut Crefconius quidam de Ecclé-
fia raperetur ; quem confugientem ad altare Doiriini
fandus Epilcopus cum clericis , qui in tempore aderan
t, defendendum circumdedit. Sed multitudó mili-
tum , d quse duces fuos habebat de perfìdia arrianorùm,
prarvaluit adverfum paucos ; atque, ablato Crèfconìo ,
exfultantes ad amphitheatrum reverterurit , Ecclefia:
ludum non modicum relinquentes ; nam Sacerdos p roi
ilratus ante altare Domini fadum diu flevit. Sed in tema.
Omnes edit, atu eft Romana mff è contrario, qua eft in Romana
, regione fciliccc ; id e f t , prope portam R omanam ùrbis M e -
diolani.
b . Mil’, a liq u o t , ubi prtdie fanttorum apoftolorum.
c . Ica edit. Gill, ac plurcs mff. alii nonnulli, data topi* eft injuftis
fDÌlitibus : Rom. edit, data copia eft militibus.
d. M/T. aliquot, qua duos dates habebat^
pore cùm revertilfent, & renuntialïènt iis , à quibus
fuerant deftinati milites,dimiffì leopardi faltu celeri ad
eumdem lo cum ,in quo fédérant qui de Ecclefia trium-
phabant , adfeendentes graviter laniatos rcliquerunt.
Quod ubi vidit tunc Stilico com e s ,pcenitentia motus
è f t , ita ut per multos dies fatisfacéret Sacerdoti, &
illxfum quidem illuni qui ablatus fu e r a t , dimifit : fed
quia gravillìmorum criminum erat reus, & aliter emen-
dari non poterat ì ad exfilium deftiiiaYit, non multo
poft indulgenti^ profequènte.
3E Per idem tempus cùm ad palatium pergeret, eum-
que pro loco officii noftri fequeremur, e Theodulo tunc . e
notario, qui poftea fumma cum gratia Mutinenfem rexit
Ecclefiam, cùm cafu quidam pede elfet lapllis, atque
proftratus jaceret in terra , ridenti faétum converfus
Sacerdos ait : Et tu qui f ta s ,v id e ne cadas. Qu o d ié to, 1.Cor. 10.
ftatim is qui alienum lapfum r iferat, fuum doluit. 12-
36 . Per idem tempus Frigitil quædam regina Marco-
mannorurn , cùm à quodam Chriftiano v iro , qui ad il-
lam forte de Italiæ partibus ad venerar, referente fibi au-
diret famam v i r i , Chrifto credidit, cujus illum fervu-
lum recognòverat, millìfque Mediolanum muneribus
ad Ecclefiam per legatos poftu la vit, ut fcriptis ipfius
qualiter credere deberet, informarctur. Ad quam ille
> epiftolam fecit prseclaram in modum catechifmì, in qua
etiam admoriùit ut luaderet viro Romania pacem ier-
varé : qua accepta epiftola , mulierfuafit v ir o , ut cum
pqpülo fuo fe Romanis traderet. Quæ cùm venilfec
Mediolanum , plurimum doluit quod fanéfcum Sacerdó-
tem , ad quem fèftinarat, minime reperiflèt ; jam enim
de hac luce migfaverat.
37. Temporibùs vero Gratiani, ut retro redeam, cùm
ad prætorium Maccdonii tunc magiftri officiorum pro
quodam iritefeedendum perrexiflèt, atque ex præcepto
fupradidi y ir i fores inYcnilfet claufes, nec copiam in-
grediendi adeptus e f fe t , ait : Et tu quidem venies f ad f
, Ecclefiam née claufis januis irivenies , qua ingrediaris.
Quod faétum eft ; mortuo enim Gradano, confugiens
Macedoriius ad Ecclefiam,patentibus januis, aditum re«
perire riori poterat.
38. V ir autem ipfe venerabilis Epifcopus multa: abfti-
rientiæ, & vigiliarum multarum & laborum, quotidiano
jéjùnip macerane corpus , cui prandendi numquam
corifuetudó fu ìc , nifi die fabbati, & Dominièo, vel cùm
natalitia celeberrimorum martyrum efiènt. Orandi etiarti
affiduitas magna die ac noéte : nec operam declinabat
fcribendi propria manu libros , nifi cum aliqua infirmitate
g corpus ejus adtineretur. Erat etiam in ilio fol- g
'• licitudö omriiùiffEcclefi'afum,interYeniendietiàmmagna
affiduitas Se coriftantia. In rebus etiam divinis im-
plendis fortiffimUs, in tantum ut quod foiitus ¿rat circa
baptizàridos folus implere, quinque poftea epifcòpi
tempore quó- deceffit, Yix implerent. Sollicitus etiarn
nimiüm prò pauperibus & eaptivis ; nam in tempore
quo epifcopus ordiriatus e l i , aurum oriine atque argentum
quod hàbefe poterat, Ecclefiæ vel pauperibus con-
tulit. Prædia etiam quse habebat, refervato ufufruftua-
rio germana: fuæ ,donavit Ecclefia:, nihil fibi quod hìc
fuum dicere t, derelinquens ; ut nudus atque expeditus
miles Chriftum dominum fèqueretur : q u i cum d iv e s effet, z . Co r.t. ».
; p ropter nos pauper fa S lu s e f t , u t n os ejut inopia ditaremur. H || ^ ^
Erat etiam gaudens cum gaudentibus, & Hens cum i 1
flentibus ; liquidem qùotiefcumque illi aliquis ob perci-
piendam poenitentiam laplus fuos confeflus efiet,ita fle-
b a t , ut & illum fiere compelleret j videbatur enim fihi
cumjacente jacére. Caufes autem criminum qua: illicori-
fitebatur,nulli nifi Domino foli,apud quem intercedebat,
loquebatur bonum reliriquens exemplum pofteris fe-
cerdotibus, ut iriterceflòres apud Deum magis lin t ,
quam accufetores apud homines. Nam & fecundùm
Apoftolum circa h'ujufmodi hominem confirmanda ca- i.cw .i.s :
c. Quidam mff. Theodore tunc notario ; unus, Theodoras tuncne-
iarìUs, non bene.
f . Omnes edit, cum uno cod- Co lb . quam nec tu ingrediere,
januis licet non claufis còd1. unus G crm. apertifque jan uis, non inventes
qua ingrediaris : ceceri mff. ut in contextu:.
g . I ta mff, fcftem : Germ, vero unus, ac «dût torpus ejut 1
nuantur.