b Paulin V.
Ambr.ii. ¡.f.
lib. Exhort.
Virg.
d Exhort;
Virg.
128. N oft rediit fandus Antiftes^McdioIanum, nifi Kal. A cias illuftra'runt, ipfum adnumerans , fic de ilio m canif: m s . Paul.
'mentis' augufti anni fequentis, a egreflo inde memorato - Nec minor occiduis efiulfit gratia terris, Hem xi -df
t y ranno. Qua vero in urbe per hoc fpacium.potiffimum Ambrofius latio, Fincehttus exfiat Iberis , i * S ‘ ‘
commOratus f i t , nobis ignotum eft : compertum autem Gallia Martinum, Delphinum Aquitania Jumfit.
illud habemus cum elfèt Bononiae, ab eo corpora Vita- 134. Ambrofius Mediolano , u t iùpra didum e i t , ideò
ì i s atque Agricola: martyrum Chrilli de tumulo fuo le- feccfferat , ne Eugenii federati hominis confpedum
Y a ta e ffe ; qnx quidem.prius in mediis ipfis Judxorum ferret,& veri admodum nobis fìmile eft clericis fuis eunì
fepulcris jacebant incognita, bnifife ,a i t Paulinus-, fanSli diftridc prohibuifiè , ne fe communione ejufdem ty-
Martyres facer dòti ipfi rcvelajfent, aut quemadmodum ranni contaminarent. n Miniera enim imperatoris qui fe
più r es codices legunt y facer do ti ipfius Ecclefijt revelajfent, facrilegio commifcuerat , inquit Paulinus , ab Eccléfia ref-
Éononienfi nimirum epifeopo. puebantur » nec orandi illi cum Ecclefiajfociètas tribuebatur.
£ AiI won in
eand.epifi.
Epifi, 60.
E/-//U4.
A nnus
JP4.
i Epifi.jt.
ï p.-*«?. /V
Epiß. 4.
-¿hi-
125». Sub idem tempus rogatus à Florentinis fandus Arbogaftesvero & Flavianus, qui ob concelfem fuispre-
Ambrofius , ut dedicatimi novam bafilicam Florentiam B cibuS.profani cultus reftitutioném hac ignominia Euge-
accederet, c non potuit inftantiifimìs illorum poftulatis nium affici non ignorabant, eo furoris exarière, ut mb
narentur 0 egredientes Mediolano,cum vittores reverfi ejfent»
fiabulum fe effe faEluros in bafilica Eccléfia Mediolanenfis ,
atque clericos Jub annis probaturos. Hanc autem amen-
tium hominum impietatem haud impunitam illis fuiflè
fubdit Paulinus^ & Ambrofius quoque idem? teftatur,
fed nominibus comitis utriufque filentio tranfmiffis.
i Paul, ti
Ambr.
<um. p.
>135. Ubi primum Mediolano exceffit Eugenius , u t co-
pias in Theodofium du ce ret, in earn civitatem circiter
Kal. auguftas rediit Ambrofius, q quippc qui non revoca- q epiß.61.
non annuere,etiamfi alio le conferre ipfe decreverat.Per
jejunia igitur quadragefimæ in eamdem veniens civita-
tem,de reliquiisfandorum M artyrum qui Bononiæ exhu-
matifuerant, fragmenta,vel ut ipfe vocat apophoreta fc-
cutn detulit quæ m baiiiica dicanda reconderet. Inter farra
s hujus Confecratiônis ceremonias fermonem habuit,
in quo Julianam viduam,quæ idem illud templum ædifi-
icarat lumtibus fuis, fumme prxdicat ,• & relata ejufdem
txhortatione ad liberos,qui onïnes fimul ea permoti Deo ^ ^
fie devoverant,eofdem fuis ipfe verbis tandem alloquitur, ^ ret in aubium quin huic eidem Theoaofio jullitiæ ac
p Tnarr. t.
pfal. 56.
atque ad virtutes eorum inftituto congruas impellit &
incitat. Hànc ipfam concionem habemus etiam nunc
in libello qui inlcribitur Exhortatio Vìrginitatis.
130. Dimcillimis Eugenian« dominationis temporibus,
id eft , hoc anno v el proxime fequenti ? Ambrofius epif-
tolam Severo Neapolitan« fedis epifeopo feripfit, qua
Jacobum quondam ordinee presbyterum ex ultimo Perfi-
' pietatis partes defendenti adfuturum efièt cælefte præ-
fidium. Et re vera magnus ille princeps tam admirabi-
lem retulit vittoriani , ut miracula quibus eadem il-
luftrata eft , non modo Prxful nofter , r verumetiarri r enarr. in
Auguftinus ,i’O rofius,tClaudianus ,u innumerique ali! >/»/.}«•
celebrarint. ;
.jawt/nu. quwuiua.il «.wuw r . y ..Jr- i}6. Poft magnam illam viétoriam , atque tyrannum c f^ ¿'ei
dis f i h in Campania iòlitudines fe recipientem illi com- v in . idus Septembres de medio iublatum,Theodofius per caf "
mendat. Non tamen defunt qui hanc epiftolam ad M axi- litteras manaavit Ambrofio, ut prò fucceflli tam aufpi- t Lib.yxaf.
miani belli tempora cenfeant referendam. f Quod loco cato publicas gratias Deo redderet. Satisfecit Cæfaris 33«
fuo fatis expenditur. imperatis incredibili alacritate fanótus Epiicopus : id- **'nr.
131. Scriplìt V ir fanâus g etiam Paterno ampliffimum j-j que Theodofio fignificavit datis litteris , in quibus fic Honor.
honorem confequuto, qui cùm_^/io neptem exfilta connu- loquitur : x Epiftolam pietatis tua altari impofiti , ipfitni x Epift.61,
geftavi mantt, cum offerrem facrificium ; ut fides tua in mea
voce loqueretur . ut apices Augufti facerdotalis oblationis mu-
nere fungerentur. Deinde ipfiim enixe obteftatur, ut iis
qui Eugenianas partes fequuti erant, ign o icere t , maxime
biali vinculo jüngere ftatuiflet , epifcopi lui hac in re
fiententiam fuerat fcilciratus , & ab eo remiffus ad Am-
brofium. Paternus -g t.ir deftinaris ad hunc litteris, ra-
tiones omnes quibus ad copulandum nepti avunculum
impelleretur , ipfi aperuit. Huic epiftolx ita reipondit
vero fi non alterius criminis admiflo tcnerentur.
fandlus Ambrofius , ut fimul epifcopo Paterni honorem
deferret legidmum , & rationes quibus illud matrimo-
nium licitum eile in mentem induxerat idem Paternus,
niillas demonllraret.
132. Succeflu non caruit Ambrofianaillaepiftola; nam-
que aliam ejus habemus ad Cynegium,h in qua legimus:
Avo neptem , ut opiror , refudi ; quam neficio plane qua
opinione nurum fibi fieri defiderabat, ut avum ficero muta- ^ tiam in hoftes v id o s certarim laudant Paulinus, Auguf-
Huic epiftolæ adjeâa eft fecun.da , y & mox tertia : fed y
illam iniquitas temporum intercepit, hæc vero qua venia
illis poftulatur, qui ad Ecclefiarum azylum confu-
gé ran t, ad noftram ætatem conièrvata eft. Qtiin etiam
pius Antilles his non contentus, Aquileiam , ut adiè-
rit Paulintis , z ipièmet adivit imperatorem, à quo quid- 2 in v.
quid p e t iit , confequutus eft. Hujus principis clemen- Ambr-n.}\.
Hunc enim Cynegium non dubitamus eum Paterni
Filium e ilè , de quo Paternus Ambrofìum noftrum
confuluerat , & quem etiam fuper eadem re icrip-
fiflè ad fanétum Antiftitem ex hac epiftola cognof-
cere eft.
133. T T U ju s q u o q u e anni partem aliquam Fiorenti«
X JLexegit Ambrofius ; quandoquiaem communis
fert opinio , aum in ea urbe Commoraretur, illac tran-
fiiflè fandum Paulinum , ut comitante Therafia conjuge
Nolam ad Fclicis martyris templum le reciperet. Audie- F
rat jam fandus epifeopus quanto Caducarum rerum contentini
ipfe ac Therafia pretium p< iTefiionum fuarum,qua:
quidem fuerant amplilunix , in pauperes erogaverant :
quam utriufque generofitàtem contra fscularium hominum
oblatrationes , fcripta Sabino epiftola , » ipfe defen-
derat. Inde conjedura lice t adièqui quanta cum la:titia
& voluptate illuni exceperit Certe non repentinam
neque nuperam futile Ambrofii cum eodem Paulino ne-
ceifitudinem aperte Paulinus ipfe proficetur,1 loquens in
^ hxc verba s Ambrofii femper dileElione ad fidem innutritut
firn 5 & nunc in Jacerdotii ordine confoveor. Denique fuo
me clero vindicare voluit. ut etfi diverfis locis degam , ipfius
presbyter cenfiear. Neque hoc tantum loco Ambrofii me-
minit •• ièd cum a lib i, tum ubi magnis illis ac fandis
yiris qui facro cinerum fuorum depofito varias proYintin
us , Orofius , Claudianus, atque alii : ièd adjundum
quoddam memorat Ambrofius , neutiquam indignimi
quod referatur : a Quid quod praclaram , inquit , adeptui J>e oyltlt
vittoriam . tamen quia hoftes proftrati fitn t, abfHnuit a con- Theod.n.34.
fottio facramentorurn , donec Domini circa fe gratiam filiorum
experiretur adventu. Nobis porro non difficulter quis
periùaferit eumdem Ambrofium qui Theodofio tam fer-
vens hortator fuerat ad clementiam , audorem infu-
per ob effufum fanguinem ei fuifiè ad hanc cxleftis
lacramenti abftinentiam.
137. Redux Mediolani fandus epifeopus,b Enarrationes b AAmonìn
fuas in pfalmos xxxv. xx xvi. x x x v i i . x x x vn i. xxxix. EJla,r- m
& xl. de fuggeftu pronuntiavit-. In illis enim cùm Theo* ’
dofiana: ex Eugenio v id o r ix fiat menrio , ipfas aut fub
finem priBÌcntis anni,aut fub initium fubfequuturi habi-
tas effe non ambigimus.
h :O c anno ineunte Ambrofius nofter acerbiffimo
.dolore confedus eft , cùm Theodofius, quem
non modo tamquam Ecclefix imperiique columen femper
adfpexerat, fed etiam quem fui amantiffimum numquam
non fenferat, vita deceffit. D e illius obitu fic Paulinus
loquitur : cNec diu, inquit , fifeeptisfìliisin Ecclefìa , &
traduis Sacerdoti, in hac luce fuit. Ambrofius vero illum
principem ad mortem ufque amoris in fc teftimonia ex-
hibuiife apertefignificat his paucis verbis: ¿Dilc x-i virurn
inquit*
d De Olita
Theod.n } j •
a De obitu
Theod.
t Ibidem
n-^.&Jeqd
Paulin i.
V . Ambr.
in q u it, qui me in Jtiprcmis Jitis ultimo fpiritu requirebat
Obiit autem , ut vulgo v o lu n t , xvuif'Kalcndas februa-
rias. Elapfis autem ab illa morte diebus quadraginta, Ho-
norius C«far ,qui ex oriente ad patrem extremo fuo morbo
laborantem venerai , prius quam ejus corpus Confi
tantinopolim ad fepulcra deceflòrum impcratorum
transferret, illud funebri pómpa in Eccléfia Mediola-
nenfi curavit honorari. a Prxfens fuit idem ille princeps
his ceremoniis ,* & ipfo audiente , cùm regium corpus
ante altare eifet collocatum , nobili fimul & chriftiana
oratione Theodofii virtutes laudavit Ambrofius. .Quo
in epicedio cùm vidorias ab eo principe falutiferx cru-
& M -
c Ibidem
num. 5 j .
f S. Paul.
l ‘oem.%*. di
Nat. S .Fel,
9-
g Ep ifi-ii.
li’ Admon.h
hunc lib.
i Tn V.
num. 40.
Ambr.
num. 34.
i ibidem
mm.yj.
fafrem^fait ultimo fììr im nMrtbet. A urbis abiere in variàs parte’s 'àtàue M i a ’ , & diutiffimè
ruli,o v o lu n t , x vm , Kafcndas fcbma. convenire inter fe non valuerunt. Ambrofius ubi h o i
refcivit, molefte tulit : cùmque ad ipfum,ùtpote Metro-
politanum, hujus diffidii corredio pertineret, eidem Ec-
clefi« amplam juxta ac elegantem fcripfit o epiftolam.
In ea Vercellenfes ad pacem ac m,entium unitatem gra-
viter hortatur, tum ad explicandas eas dotes atque viN
t n-eSj^U* *n can^^ato e)ufdem epifeopatus debebant in-
e ife , ftylum convertens, ita loquitur : p Duo pan ter, inquit
, exigi videntur , monafttrii continent ia . & difciplina
Eccléfia ; eo quod nempc hoc utrumque inftitutum à beato
;7, F C • . , .P : P w^Hicr* cru- to üuieoio Eufebio in illa Eccleíia Eccléfia fimul iundum erat erat. Poliremo
k te c l i ? S Par» S í r ’ ’ 111 e)urdcm■ H B in ¡n Sármationem rm s r in n pm & Barbatianumq H invehitur,n B n D l monachos
1
bdigreffus poílremum aooftatas . He late b digreffus eft. Ad pollremum vero mentem Hono- oníhn« i ,m « a : Ww«.n _
rii mcerore non levi propterea dejedam , quod fibi fu-
•nus patrium Coniiantinopolim ufque profequi per
■imperii neceffitates minime lic e re t , c folatio demulcere
•in ipfa peroratione conatus eft.
13^. Thcodofii mortem apud Paulinum continuo exci-
pit lacrorum Iipfanorum >-■ Nazarii ac Cclfi Martyrum re-
velatio beato Antiftiti divinitus afflata, & eorumdem
-in bafilicam Apoftolorum ab ipfo celebrata tranilatio.
Idem fcriptor memorat energumenuni ab eodem fendo
inter concionandom à dxmonc liberatum fuiffe ; & Um,UoxA -Ä-ucm lmpoiuit rclmmas p,o P rafufiC H | finÄu s jM B O M M egregkrum virtutum
, 0 — -,----------- *■ iiuivic ig I VllCjlllilO 1 1 cCfUII
revelatas effe eue intelligeretur,mtelligeretur, his h is verbis loquens lo a n e n s : e c Sed
m iiK n c .v. . . .______ ___ ,
hoc erat fignum & revelati martyris, fi JanElus Sacerdos ad locum
ad quem numquam antea fuerat, oratum ifiet, Sando-
rum autem iftorum corporum partem non modicam
Ambrofium dono mififf: ad fandum Paulinum Noi«
tunc presbyterum cx hujus ipfius carmine cognofcimus,
ubi I dicitur :
Hie & Nazarius martyr , quem munere fido
Nobilis Ambrofii fubfirata mente recepì &C.
Sed & his reliquiis alias quoque SS. Frotafii ac Gerva-
iif additas fuiflè idem Paulinus indicat g ad Severum
fcribens, cujus locus confuli poteft.
140. Huic etiam tempori, aut faltem non remoto ad-
tribui debent fermones ii ,ìqu os redadós in libri for-
mam fub titulo libri h de Nabuthe Jefraèlita hodieque
v o i vere licet. Illos fermones dedita opera habendos fibi
propofuir , tum ut crudelem divitum fui temporis cafti-
garet avaritiam, tum ut pauperes in tolerandis fuis mi-
feriis fublevaret ac folaretur. Quantum inopum affice-
retur incommodis & calamitatibus, abunde i ex Paulino
cognofeitur : neque ullus profedo dubitandi locus eft,
quin locupletum hominum inhumanitas , qu« poft dr
f p f l l im T h ^ n A n iii f r p v ir in im m n n in m a . . .
n . i . . i m vcu uu r,monacno:
apollaras , de quibus jam drdum eft : qui Vcrcellas vénérant
non tantum hærefis dilfeminandæ caufe, verum
etiam fovendæ dilïènfionis.
!43 Qyid effiscerit illa epiftola , compertum non
habemus : verum lì fides tribuenda fit A d is Gauden-
tii Novarienfis , ipfimet Ambrofio proficifcendum fuit
in illam urban , ut diffidentes ánimos ad concordiam
revocaret.
I4 4 -T T rC annus felicem vit« Ambrollan« coroni-
1_ Xdem impofiiit ; quandoquidem intra illius
A nA n . •
o Ep ißAi.
p 7 bidem
^ e r l O w i w n . H H I B H > Polc ac- « lpium ante corporum Gervafii ac Protafii
ceflum Theodofii —crevit I — * I . in 1X1 J1XXXX1W.immenfum 11XUill , wdü eas querelas WjLlCI Lido ex CA
E tranflationem de tumulo fuo jam coeitaffi
1DÍ1US ore coesent erumDere . Olla s in r r a iam ■ ........
ipfius coegerit erumpere ,quas intra pedus jam
continere non potis erat.
141- T T O c anno fub confulatu novorum imperato-
- t T r u m Arcadii atque Honorii exemplum Paulinus
narrat 1 editum elfe , quo Deus ipfe manifeftavit,
quam inviolatum Ecclefiarum afylum effe oporteat.
Nam Crefeonio quodam à militibusex Ecclefia per vim
erepto , cùm injuriam locorum fecrorum proftratus
ad altare lugeret Ambrofius , reverfos in Circum
illos milites leopardi laniaverunt. Eo ipfo loco idem
Paulinus,poft amicam illam correptionem, mqua Theo-
dulum Mutinenfis Eccidi« pollea epifcopum proximi
lapfus commonefecit fendus hie nofter; fubnedit re-
gin« Marcomannorum ad Ambrofium legationem. Illa
regina, ficut perhibet citatus au dor , vocabatur Friti-
g i l , qu« fa mam Ambrofii cum audivilfet, « mijfis M e diolanum
muneribus ad Ecclefiam , per legatos poft.< lavit , ut
fcriptis ipfius quali ter credere deberet , informare tur. Ad
quam ille epiftolam fecit praclaram in rnodum cattchifmì.
Dolemus internile hanc epiftolam ; quippe qua l e d a ,
tanto delìderio videndi Ambrofii Frigitil ex a rferit, ut
earn ob caulam & ipfemet venerit Mediolanum : fed
cùm non nifi poll obitum laudi Prsfulis illue per-
ven ilfet, tantum laboris incaffum celfit.
142. Limenius VercellenGum epifeopus , & fucceflòr
fen di Eu febii, circiter hoc tempus mortem oppetiit.
In fufficiendo illi lucceflòre clerus ac populus illius
Apptndix Tom. I L
■ . ------ xdui ig i cgidi um vircutum
quibus in Ecclefia numquam non prxluxerat, totque
laboruni,periculorumquegraviffimorum,qu« pro E cclefia
iuftinuerat, àD e o , optimo, maximo uberem mer-
cedern alfequutus eli. Paulinus qui ultimorum aduum
ejufdem fendi fpedator f u i t , fetis fingulatim illos re-
cenfet. In eifdem vero illud ollenfum fingulare e f t ,
quod Ambrofius cùm Paulino ipfi pfelmi x lm . Enarra-
tionem didaret , ab eo vifus eli igneum orbem qui
prius Antiftiris vertici fuperpofitus apparuerat, fen-
fim intra pedus per os haufiffe : quod eum vehe-
mentiori divin« caritatis ardere incendio fignificabat.
Et fene in extremo ilio vit« ipatio eruperunt majora
qu«dam virtutum ejus teftimonia ; infignis nimirum
modelli« argumentum eft , quod fecris litteris inter-
pretandis imparem fe elfe profitebatur : nec minus di-
vini ze li indicium, quod contra hafreticos & Arrianos
inprimis ad ultimum ipiritum pugnare numquam in-
termifit : denique in hoc effulfic ipfius caritas in gre-
gem fuum, quod pr«parando ad ejufdem ufum fpiritali
pabulo immortuus eli.
i 4T- Ambrofii vita meditatio mortis continua fuerat,
& ipfum martyrum
trjinilsfinnpm Hp mmnln ììia ì.m ■ ii-__ ,
A h n u s
357*
- - ----------- 7 '■wgiwuxiw. lIo1J-1UUC 1Ucum
delignaville r exploratum eft. Atque adeo 'nullus
mirabitur quod fuprema inftante ipfius hora candide
fuis ifta dixerit : ^ Non ita inter vos v ix ì , ut pudeat me v ivere
: nec ttmeo mori, quia Dominarti bonttm habemus. Quod
quidem didum magnorum virorum admirationem fem-
per excitavit, & Auguftini pr« ceteris ,* de hoc enim
Pofljdius fic teflatus eft : c Et in h is , in q u it, nofter Au-
gufiinus fenex elimata ac librata adrnirabatur & laudab.it
verba. Caul« autem hujus admirationis apud eumdem
Poffidium videri poffimt. Nec tamen alia qu« à Pau-
lino quoque referuntur de hoc poliremo Ambrofii ago-
p n e , minus admiranda fu n t , qu« brevitatis ergo pr«-
termittimus. Quare ut veniamus ad beatam mortem
fen d i Pr«lulis , in ipfo articulo fandus Honoratus
epifeopus Vercellenfium, Limenii lùeceffor , divina
voce ter admonitus , divinam euchariftiam ei mi-
niftravit : quam fimul atque pie fufeepit, ipfius anima
in cxleftem patriam vinculis corporeis libera evo-
lavit.
146'. Profequitur antem idem Paulinus in eum mo-
dum : « Inde ad Ecclefiam majorem antelucana hora qua de.
fu ubi us e Pi , -corpus ipfius portatura eft : ibìque eadem fuit
notte,qua vigilavimus i»pajcha. Quibus verbis aperte ollen-
ditur illum obitum fub extremam feri« fex;« nodem
eveniffe, ac fandum corpus roto febbaro & ufque ad
matutinas horas pafehatis manfiflè in eadem majore bafilica
; unde co llig itu r , cùm ilio anno memoratum
feftum in nonas aprilis menfis inciderir, pridie nonas
r Tpift. 1
f Paul, it
A11« ufi.
'»{.17.